Lạc lối nơi sân trường
Lại thêm một tin dữ. Một học sinh ở Thanh Hóa đã tử vong sau khi xô xát với nhóm bạn học. Nỗi đau xé lòng của người ở lại, tương lai của những đứa trẻ vừa là nạn nhân, vừa là thủ phạm đóng sập lại. Hồi chuông một lần nữa lại gióng lên về một vấn đề mà báo chí đã nói rất nhiều: Bạo lực học đường.
Tôi không dám xem lại những clip tràn lan trên mạng những ngày vừa qua, bởi sợ bản thân sẽ mất đi những ký ức đẹp đẽ của tuổi học trò. Tôi sợ sự dửng dưng của những học sinh xung quanh khi chứng kiến xô xát mà không dám can thiệp. Dường như ranh giới mong manh giữa mâu thuẫn bình thường với một kết cục bi thảm không làm cho những đứa trẻ thổn thức.
Câu hỏi không chỉ dừng lại ở “tại sao?” mà nó đau đớn và đáng sợ hơn: Tại sao những đứa trẻ lại có thể ra tay với bạn mình một cách tàn nhẫn và máu lạnh đến vậy? Sự ra đi của một học sinh không phải là kết quả của một phút bốc đồng. Nó là đỉnh điểm của một quá trình bào mòn, đứt gãy và lệch lạc về nhân cách.
Vậy, chúng ta phải đi tìm nguyên nhân từ đâu? Lỗ hổng từ gia đình hay sự bất lực của nhà trường? Chúng ta vẫn thường gọi gia đình là "tế bào của xã hội", là "cái nôi" nuôi dưỡng nhân cách. Nhưng nhiều "cái nôi" ngày nay đang để gió lạnh lùa vào.
Cha mẹ mải mê trong vòng xoáy cơm áo gạo tiền, cuộc trò chuyện với con cái chỉ xoay quanh điểm số và thành tích. Họ trao cho con những chiếc điện thoại thông minh đắt tiền nhưng lại thiếu đi thứ quý giá nhất: thời gian và sự lắng nghe. Nhiều gia đình lại dùng chính bạo lực để dạy con, những trận đòn roi, những lời mắng chửi đã vô tình gieo vào đầu đứa trẻ một thông điệp sai lệch: bạo lực là cách hiệu quả nhất để giải quyết mâu thuẫn. Khi đứa trẻ không tìm thấy sự ấm áp và thấu hiểu ở nhà, chúng sẽ tìm đến thế giới bên ngoài đầy rẫy cạm bẫy.
Nhà trường, mái nhà thứ hai, dường như cũng đang quá tải và loay hoay. Áp lực thành tích, bệnh hình thức đã biến nhiều trường học thành "lò luyện thi" hơn là nơi giáo dục con người toàn diện. Những giờ học Đạo đức, Giáo dục công dân, với sứ mệnh vun trồng lòng yêu thương, sự bao dung, lại thường bị coi là "môn phụ". Bài giảng vẫn nặng về lý thuyết sáo rỗng, khô khan, xa rời thực tế cuộc sống đầy biến động của xã hội và tâm sinh lý của học sinh.
Các em có thể thuộc lòng định nghĩa về "lòng nhân ái", “lòng trắc ẩn” nhưng lại không biết cách áp dụng nó khi thấy bạn mình bị bắt nạt. Tư vấn tâm lý học đường, nếu có thì cũng mờ nhạt, chưa đủ sự tin tưởng để các em tìm đến và trút bầu tâm sự. Thầy cô, với gánh nặng sổ sách và chương trình dạy, liệu còn đủ thời gian và tâm huyết để quan sát, thấu hiểu và can thiệp kịp thời những xung đột ngấm ngầm trong học sinh?
Khi gia đình thiếu kết nối, nhà trường tập trung vào "dạy chữ" hơn "dạy người", một khoảng trống khổng lồ về giáo dục nhân cách đã hình thành, tạo điều kiện cho những thế lực khác len lỏi vào tâm hồn non nớt của trẻ.
Thế giới ảo và sự bình thường hóa bạo lực chính là ảnh hưởng từ văn hóa mạng và các sản phẩm giải trí. Chưa bao giờ, giới trẻ lại tiếp cận với các nội dung bạo lực dễ dàng đến thế. Chỉ cần một cú click chuột, các em có thể xem những bộ phim, chơi những trò game mà ở đó, súng đạn, dao kiếm và những pha thanh toán đẫm máu được xem là biểu tượng của "sức mạnh", của sự "ngầu".
Các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Facebook tràn ngập những video giang hồ mạng, những cuộc thử thách vô bổ, những phát ngôn gây thù chuốc oán. Bạo lực được "bình thường hóa", được khoác lên một lớp vỏ giải trí hấp dẫn. Các em dần trở nên vô cảm trước những hình ảnh đó. Việc đánh nhau không còn là điều gì đó ghê gớm, mà chỉ là một cách thể hiện bản thân, giải quyết ân oán như trong game, trong phim. Sự lệch lạc trong nhận thức này cực kỳ nguy hiểm, nó bào mòn sự đồng cảm một cách từ từ nhưng vô cùng tàn khốc.
Ai kiểm soát những nội dung này? Các nhà cung cấp nền tảng có bộ lọc nhưng lại luôn đi sau sự biến hóa khôn lường của nội dung xấu. Các cơ quan quản lý nhà nước nỗ lực, nhưng không thể nào bao quát hết thế giới mạng rộng lớn. Trách nhiệm lớn nhất, một lần nữa, lại quay về với gia đình và nhà trường trong việc trang bị cho các em một "bộ lọc" tự thân - khả năng tư duy phản biện để nhận biết đúng - sai, tốt - xấu, nhưng chính "bộ lọc" quan trọng này lại đang không được chú trọng xây dựng.
Trách nhiệm thuộc về ai? Sẽ là quá đơn giản và vô trách nhiệm nếu đổ lỗi hoàn toàn cho học sinh. Một đứa trẻ không tự nhiên trở nên "máu lạnh". Hành vi của các em là tấm gương phản chiếu những gì chúng được dạy, những gì chúng thấy, và những gì xã hội đang dung dưỡng. Trách nhiệm trước hết thuộc về gia đình. Cha mẹ phải là người thầy đầu tiên và quan trọng nhất dạy con về tình yêu thương và sự tôn trọng.
Hãy bớt đi những câu hỏi về điểm số, và tăng lên những lời hỏi han về cảm xúc, về bạn bè. Hãy là một tấm gương về cách giải quyết xung đột bằng đối thoại, chứ không phải bằng nắm đấm.
Đã đến lúc phải có một cuộc cách mạng thực sự trong việc dạy và học các môn đạo đức. Cần biến những giờ học khô khan thành những buổi thảo luận sôi nổi, những hoạt động trải nghiệm thực tế để lòng nhân ái được nảy mầm một cách tự nhiên. Nhà trường phải trở thành một môi trường an toàn thực sự, nơi kỷ luật được thực thi nghiêm minh nhưng cũng đầy bao dung, nơi mọi tiếng nói của học sinh được lắng nghe.
Và cuối cùng, là trách nhiệm của toàn xã hội. Chúng ta cần chung tay xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh hơn. Cần lên án mạnh mẽ và tẩy chay các sản phẩm văn hóa cổ xúy bạo lực. Cần có những chế tài nghiêm khắc hơn đối với việc phát tán nội dung độc hại trên mạng. Mỗi người lớn, bằng hành động và lời nói của mình, cũng góp phần tạo nên một chuẩn mực xã hội cho trẻ em noi theo.
Những cái chết thương tâm nơi sân trường không chỉ là bi kịch của một vài gia đình, nó là nỗi đau và là sự thất bại của cả một hệ thống. Đừng để những hồi chuông báo động cứ vang lên rồi tắt lịm sau vài tin tức nóng hổi. Đã đến lúc phải hành động quyết liệt, đồng bộ và kiên trì, bắt đầu từ những điều nhỏ nhất trong mỗi gia đình, mỗi lớp học. Bởi lẽ, nếu chúng ta không thể dạy cho con trẻ biết yêu thương và trân trọng sinh mệnh của đồng loại, thì mọi thành tích học tập, mọi tấm bằng danh giá cũng đều trở nên vô nghĩa.
Việt Hòa
Ý kiến bạn đọc