Nghề làm hương truyền thống ở Thàng Tín

Dưới những mái nhà sàn nép mình bên triền núi, nghề làm hương cổ truyền của người Nùng ở xã Thàng Tín vẫn lặng lẽ tồn tại và được truyền từ đời này sang đời khác. Từ việc vào rừng chọn nguyên liệu, nghiền vỏ cây, trộn bột hương đến se từng que hương mảnh mai - tất cả đều được thực hiện thủ công bằng đôi bàn tay khéo léo và sự kiên nhẫn của người thợ.

Mỗi nén hương khi cháy tỏa mùi thơm dịu, mộc mạc của núi rừng, gắn với đời sống tâm linh, phong tục tập quán và những giá trị văn hóa truyền thống của người Nùng như một sợi khói nối dài ký ức nghề xưa giữa nhịp sống hôm nay.

Trong không gian núi rừng thơ mộng, những người phụ nữ Nùng thôn Cóc Mưi Hạ, xã Thàng Tín cùng nhau chẻ tre, chuẩn bị nguyên liệu để làm hương truyền thống.

Để làm hương, cây mai sau khi lấy về sẽ được cắt thành từng khúc dài khoảng 40 cm rồi chẻ thành từng tăm hương. Cây mai phải là cây có độ tuổi khoảng 1 năm, không quá già cũng không quá non.

Sau khi chẻ, những tăm hương đều tăm tắp được hơ qua lửa để làm sạch các sợi tơ tre, bảo đảm độ nhẵn trước khi đưa vào các công đoạn tiếp theo.

Tăm hương thường được phơi ngoài trời nắng hoặc hong trên gác bếp để khô đều, giữ độ bền và tạo mùi thơm tự nhiên trước khi se hương.

Theo bà Sin Thị Seo (68 tuổi) ở thôn Cóc Mưi Hạ, xã Thàng Tín - một trong những người làm hương lâu năm, toàn bộ nguyên liệu làm hương của người Nùng đều được lấy từ tự nhiên, gồm: Cây mai, vỏ cây gạo, mùn cưa, lá cây ba hắt.

Để hương có mùi thơm chuẩn nhất, quan trọng nhất chính là công thức pha bột lá ba hắt và bột của vỏ hay thân cây làm hương. Bởi nếu pha trộn tỷ lệ bột không đều, nén hương sẽ không dính, không thành, hoặc thành nhưng không có mùi thơm đặc trưng của lá.

Trên tấm bạt trải giữa triền núi, những người phụ nữ Nùng quây quần trộn bột, se hương bằng đôi tay quen việc, nhịp lao động chậm rãi nhưng bền bỉ, gìn giữ nghề hương truyền thống qua bao thế hệ.

Khi lăn phải nhanh tay lắc để bột vừa bám dính, vừa bảo đảm độ tròn đều của cây hương. Có như vậy hương khi đốt sẽ có mùi thơm, tàn đẹp.

Khi lăn hương, người làm dùng cán hương nhúng vào xô nước, sau đó đem lăn qua lăn lại trên lớp bột khô đã được trộn sẵn rồi lại nhúng nhanh vào xô nước, mang ra tiếp tục lăn, cứ như vậy đến khi nào nén hương đạt tiêu chuẩn thì thôi

Với tâm niệm làm hương không chỉ mang lại nguồn thu mà còn mang giá trị truyền thống, tâm linh tốt đẹp, bà Sin Thị Seo sẵn sàng truyền dạy nghề cho những người có nhu cầu học.

Hương của người Nùng nổi tiếng bởi mùi thơm tự nhiên, dễ bắt lửa khi đốt và có thể bảo quản lâu dài. Gọi là nghề thủ công bởi toàn bộ quy trình làm hương đều không sử dụng máy móc hay công cụ hỗ trợ, từ trộn bột đến se hương.

Hương thành phẩm được cắm vào các ống tròn làm bằng tre hoặc người dân tận dụng khu ruộng cạn để phơi.

Trong gian nhà sàn ấm áp, các thế hệ phụ nữ Nùng ở Thàng Tín cùng nhau bó hương đã se khô, lặng lẽ trao truyền nghề thủ công truyền thống qua từng nén hương mộc mạc.

Những bó hương đã se khô được đôi bàn tay chai sạn nâng niu xếp gọn, thành quả của quy trình làm hương thủ công hoàn toàn từ nguyên liệu tự nhiên của người Nùng ở Thàng Tín.

Những bó hương truyền thống được mang tới các phiên chợ bày bán, không chỉ giữ nếp nghề cha ông mà còn tạo sinh kế bền vững cho nhiều gia đình.

Thắp nén hương thơm trên bàn thờ tổ tiên là nét văn hóa không thể thiếu của người Việt Nam. Đó cũng chính là lý do khiến người Nùng ở Thàng Tín vẫn luôn gắn bó với nghề làm hương và ngày ngày nâng niu, trân trọng nén hương thơm.

Phóng sự ảnh: Nguyễn Yếm