Tinh hoa ẩm thực từ lúa nếp

Ở các xã vùng cao của Tuyên Quang, hạt lúa nếp không chỉ nuôi sống con người mà còn góp phần nuôi dưỡng văn hóa, phong tục của cộng đồng. Trên những nương lúa, lúa nếp theo mùa chín vàng, tỏa hương thơm ngát, được người dân bản địa sáng tạo thành nhiều món ăn độc đáo. Trong đó, ba món tiêu biểu gắn liền với đời sống của đồng bào các dân tộc Tuyên Quang là cơm lam, bánh dày và xôi ngũ sắc.

Cơm lam - hương vị từ núi rừng

Cơm lam là món ăn quen thuộc của đồng bào Tày, Dao, Mông. Lúa nếp thơm được vo sạch, ngâm nước suối trong mát rồi cho vào ống nứa non, bịt lá chuối hai đầu, nướng trên than hồng. Khi ống nứa cháy xém vỏ, tỏa ra mùi thơm ngai ngái của tre quyện với mùi nếp chín, cơm lam đã thành hình. Cơm lam không chỉ là bữa ăn thường ngày trên nương rẫy, mà còn là biểu tượng của sự gắn kết với thiên nhiên, của tinh thần lao động bền bỉ nơi núi rừng.

Bánh dày - món ăn của lễ hội và sự sum vầy

Trong đời sống của người Mông, Dao, Tày…, bánh dày là món không thể thiếu trong những dịp Tết hay lễ hội. Gạo nếp được đồ chín, giã nhuyễn trong cối gỗ bằng chày to, tạo thành khối dẻo mịn rồi nặn thành từng chiếc bánh tròn trắng ngần. Bánh dày tượng trưng cho sự trọn vẹn, no đủ, gắn liền với tín ngưỡng nông nghiệp cầu mong mưa thuận gió hòa. Ở nhiều bản vùng cao Tuyên Quang, dịp lễ, Tết bao giờ cũng có mâm bánh dày dâng cúng tổ tiên, rồi chia cho con cháu và du khách để cùng thưởng thức. 

Xôi ngũ sắc - bức tranh thổ cẩm miền rừng

Nếu cơm lam giản dị, bánh dày tượng trưng cho sự no đủ, thì xôi ngũ sắc lại rực rỡ như một bức thổ cẩm trên mâm cỗ ngày vui. Người phụ nữ vùng cao khéo léo nhuộm hạt nếp bằng màu tự nhiên: lá cẩm cho tím, gấc cho đỏ, nghệ cho vàng, cơm xôi cho xanh, và màu trắng nguyên bản của nếp...

Ba món ăn - cơm lam, bánh dày, xôi ngũ sắc - tuy cách chế biến khác nhau nhưng đều có chung điểm: kết tinh từ hạt nếp dẻo thơm, từ lao động cần mẫn, từ sự sáng tạo của đồng bào các dân tộc.