Kỳ cuối: "Cú hích" Nghị quyết 57 - Đồng hành để nâng "chất" nông nghiệp miền núi

Chè Shan tuyết cổ thụ trên dãy Tây côn Lĩnh là một trong những đặc sản nức tiếng của Tuyên Quang

Công tác quản lý chất lượng, an toàn thực phẩm nông, lâm, thủy sản được tăng cường; toàn tỉnh duy trì 50 chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn, 16 cơ sở chế biến đạt chuẩn ISO, HACCP, Halal. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) trở thành điểm sáng với 457 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có 2 sản phẩm 5 sao cấp quốc gia.

Với hướng đi đúng đắn, đồng bộ và bền vững, nông nghiệp Tuyên Quang đang tiếp tục khẳng định vai trò là trụ đỡ vững vàng của nền kinh tế, góp phần quan trọng vào mục tiêu xây dựng tỉnh phát triển xanh, toàn diện và bền vững.

Sau đợt mưa lũ lịch sử tháng 10-2025, nhiều vùng trồng cây ăn quả lâu năm trên địa bàn tỉnh bị thiệt hại nặng nề, nhất là khu vực ven sông Gâm. Tại xã Xuân Vân, nước lũ dâng cao khiến hàng chục héc-ta bưởi ở thôn Soi Đát bị ngập úng, trôi gốc, gãy cành, bùn đất phủ kín vườn. Ông Nguyễn Văn Thường, người có hơn 10 năm gắn bó với cây bưởi Soi Hà, chia sẻ: “Nhà tôi mất gần 4 héc-ta bưởi và toàn bộ vườn ươm giống. Mỗi cây đang chuẩn bị cho thu hoạch, giờ coi như mất trắng. Làm nông nghiệp vất vả lắm, vốn đầu tư lớn mà chỉ cần một trận lũ là trắng tay".

Người dân trồng bưởi Soi Hà ở xã Xuân Vân bị thiệt hại nặng nề do lũ

Không chỉ thiên tại, đợt dịch tả lợn châu Phi năm nay cũng khiến nhiều hộ chăn nuôi điêu đứng, nhiều trang trại "trắng chuồng" khiến nông dân trắng tay. Dịch bệnh đã xảy ra ở đàn lợn của trên 11.500 hộ dân, tại 1.667 thôn và thuộc 116 xã, phường, với 112.500 con lợn mắc bệnh buộc tiêu hủy. Đặc biệt trong thời điểm đầu tháng 8, dịch bùng phát rất mạnh, đe dọa nghiêm trọng đến đàn lợn khỏe mạnh trên địa bàn.

Những minh chứng trên cho thấy, nông nghiệp dù là giữ vị thế chủ lực nhưng lại là lĩnh vực chịu rủi ro lớn, đặc biệt trong điều kiện biến đổi khí hậu, dịch bệnh làm ảnh hưởng chuỗi sản xuất và thị trường tiêu thụ dễ biến động. Cùng với đó, thách thức lớn khác hiện nay là liên kết chuỗi giá trị còn lỏng lẻo, thiếu sự gắn kết chặt chẽ giữa các khâu từ sản xuất đến tiêu thụ. Nhiều mô hình hợp tác xã – doanh nghiệp – nông dân mới dừng ở mức hình thức, chưa hình thành được chuỗi giá trị khép kín và ổn định. Khi giá cả biến động hoặc thiên tai, dịch bệnh xảy ra, các hợp đồng liên kết dễ bị đứt gãy, khiến người sản xuất chịu nhiều rủi ro. Điều này cũng gây khó khăn cho việc áp dụng đồng bộ công nghệ cao, kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường, nhất là với xuất khẩu.

Nhiều hộ chăn nuôi ở Tuyên Quang trắng tay vì dịch tả lợn châu Phi lan rộng.

Hạn chế trong xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại cũng là điểm yếu. Dù nhiều sản phẩm đã có chứng nhận OCOP, VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ…, nhưng hoạt động quảng bá, kết nối tiêu thụ còn manh mún, thiếu chiến lược dài hạn; sản phẩm chưa đồng đều về chất lượng, mẫu mã, bao bì, khiến việc xây dựng thương hiệu và cạnh tranh ở thị trường cao cấp, quốc tế gặp nhiều khó khăn. Ứng dụng thương mại điện tử, kinh tế số trong tiêu thụ nông sản còn hạn chế, chưa bắt kịp xu thế hội nhập, chủ yếu vấn là các doanh nghiệp, HTX, hộ sản xuất tự quảng bá, bán sản phẩm trên nền tảng trực tuyến.

Cùng với đó, toàn tỉnh hiện có rất ít doanh nghiệp chế biến nông sản, chủ yếu dừng ở khâu sơ chế, làm giảm đáng kể giá trị sản phẩm. Hệ thống kho bảo quản, logistics phục vụ nông sản sau thu hoạch còn thiếu, quy mô nhỏ lẻ. Phần lớn nông sản vẫn tiêu thụ ở dạng thô, phụ thuộc vào thương lái, dễ bị ép giá khi thị trường biến động, khiến người nông dân chịu thiệt. Nguồn nhân lực và nguồn vốn đầu tư còn hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình chuyển đổi sang nông nghiệp công nghệ cao. Nhiều hộ nông dân và hợp tác xã chưa đủ khả năng tiếp cận vốn vay để đầu tư cơ sở hạ tầng, thiết bị hiện đại như nhà màng, hệ thống tưới tự động, kho lạnh hay dây chuyền chế biến. Một bộ phận nông dân còn thiếu kỹ năng sản xuất theo tiêu chuẩn, chậm tiếp cận chuyển đổi số. Trong khi đó, mạng lưới nghiên cứu, chuyển giao khoa học – công nghệ còn mỏng, thiếu trung tâm hỗ trợ kỹ thuật tại chỗ, dẫn đến việc áp dụng công nghệ tiên tiến chưa rộng khắp.

Hàng loạt những khó khăn trên đang đặt "bài toán" khó buộc các cấp, ngành phải cùng chung tay, vào cuộc tìm lời giải để nông nghiệp phát triển ổn định, bền vững, vượt qua thách thức, giữ vững vai trò là trụ đỡ của nền kinh tế tỉnh.

Hội Nông dân tỉnh hiện có hơn 240.000 hội viên. Năm 2025, toàn tỉnh có 123.246 hộ đăng ký đạt danh hiệu sản xuất, kinh doanh giỏi các cấp, trong đó có 125 hộ được công nhận ở cấp Trung ương. Hội Nông dân tỉnh trở thành điểm tựa vững chắc cho hội viên bằng nhiều hoạt động hỗ trợ thiết thực. Đến nay, Quỹ Hỗ trợ nông dân của tỉnh đạt trên 70 tỷ đồng, giúp triển khai 136 dự án liên kết sản xuất, tạo điều kiện cho hơn 1.000 hộ vay vốn phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, Hội còn làm tốt vai trò ủy thác với Ngân hàng Chính sách xã hội và phối hợp cùng Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, giúp hội viên tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, mở rộng mô hình sản xuất. Song song với hỗ trợ vốn, công tác đào tạo nghề, tập huấn kỹ thuật, chuyển giao tiến bộ khoa học công nghệ được triển khai thường xuyên, giúp nông dân nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Hội cũng chủ động tổ chức hội chợ nông sản, xúc tiến thương mại, kết nối tiêu thụ, tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm nông dân, góp phần thúc đẩy kinh tế nông nghiệp tỉnh phát triển bền vững.

Nhiều nông sản chất lượng cao được “chắp cánh” từ các chương trình, dự án hỗ trợ.

Cùng với Hội Nông dân, các tổ chức đoàn thể cũng tích cực triển khai các giải pháp hỗ trợ hội viên ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, nâng cao thu nhập. Tiêu biểu như Tỉnh đoàn tổ chức 225 hoạt động tư vấn, hỗ trợ khởi nghiệp, lập nghiệp, tập huấn chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, tư vấn, giới thiệu việc làm với sự tham gia của trên 28.700 thanh niên; thành lập mới và duy trì hiệu quả 1.820 mô hình thanh niên phát triển kinh tế, hợp tác xã, tổ hợp tác, câu lạc bộ thanh niên phát triển kinh tế. Hỗ trợ 10 mô hình ý tưởng khởi nghiệp thành công với số tiền 01 tỷ đồng; Quỹ thanh niên khởi nghiệp hỗ trợ trực tiếp được 40 dự án, mô hình khởi nghiệp; 50% sản phẩm của thanh niên được hỗ trợ được giao dịch trên các sàn thương mại điện tử.

Cam, quýt Tuyên Quang “hồi sinh” nhờ ứng khoa học công nghệ.

Từ năm 2021 đến nay, Hội Phụ nữ các cấp cũng đã hỗ trợ 52 tổ nhóm sinh kế, hợp tác xã do phụ nữ làm chủ tiếp cận công nghệ 4.0. Bên cạnh đó, 55 hội nghị tập huấn được tổ chức với khoảng 1.700 lượt hội viên tham gia, nhằm trang bị kiến thức về khoa học công nghệ, kỹ năng kinh doanh trực tuyến và quản lý mô hình kinh tế. Sau quá trình đào tạo, nhiều tổ nhóm đã nhanh chóng áp dụng kiến thức vào sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng tiêu thụ sản phẩm. Qua đó, không chỉ cải thiện thu nhập mà còn tạo công ăn việc làm ổn định cho hàng trăm lao động nữ. Nhiều mô hình tiêu biểu được biểu dương như hộ kinh doanh Lùng Thị Xã (xã Xuân Giang), HTX Nông nghiệp hữu cơ Hồng Phát (xã Kim Bình), HTX Dịch vụ tổng hợp Quốc Đại (phường Hà Giang 2).

Người dân xã Cao Bồ thu hoạch chè Shan tuyết.

Những "bà đỡ" mát tay bước đầu giúp nông dân khơi thông nguồn vốn để đầu tư phát triển sản xuất, đồng thời cũng là "cầu nối" quan trọng để bắc nhịp tư duy làm nông nghiệp hiện đại đến với người dân, đặc biệt là nông dân vùng sâu, biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. 

Phìn hồ trà đạt OCOP 5 sao cấp quốc gia.

Một trong những "cú hích" chiến lược để "Tam nông" thực sự chuyển mình trong kỷ nguyên mới là Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Với ngành Nông nghiệp, "cú hích" này tạo ra chuỗi giá trị tuần hoàn dựa trên nền tảng công nghệ, số hóa, từ gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm.

Ông Thượng Thái Cát, Giám đốc HTX Cát Lý, xã Thuận Hòa chia sẻ: “Với nghị quyết này, HTX chúng tôi được khuyến khích mạnh mẽ đầu tư cho công nghệ, dữ liệu, số hóa chuỗi cung ứng. Nguồn lực từ nghị quyết giúp chúng tôi có thêm các hợp tác, nghiên cứu, xúc tiến mô hình chế biến thông minh, truy xuất nguồn gốc, nâng tầm sản phẩm bò vàng Cao nguyên đá".

Mô hình nuôi bò vỗ béo bằng công nghệ hiện đại tại HTX Cát Lý, xã Thuận Hòa.

Nghị quyết số 57 sẽ đi vào cuộc sống từ việc ứng dụng dụng và chuyển giao các tiến bộ khoa học – công nghệ như công nghệ sinh học, vi sinh, bảo quản sau chế biến nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng và sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp; hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ, áp dụng sản xuất thông minh; quảng bá, tiêu thụ nông sản qua “chợ số”, “nông thôn số”, mã QR, blockchain và thương mại điện tử; mở rộng mô hình nông nghiệp số, ứng dụng IoT trong tưới tiêu, giám sát dịch bệnh... Nghị quyết 57 có lộ trình hành động rõ ràng, có chỉ tiêu cụ thể, có cam kết về nguồn lực và cách tiếp cận công nghệ, đổi mới sáng tạo, số hóa.

Sản phẩm nông nghiệp được đưa lên sàn thương mại điện tử.

Câu chuyện chuyển đổi số nông nghiệp với một tỉnh miền núi, biên giới như Tuyên Quang dẫu vẫn còn hành trình dài, nhưng đã bắt đầu gieo gốc rễ vững bền khi có khoa học là nền tảng, có chính quyền năng động, có doanh nghiệp, HTX tiên phong và có những giám đốc nông dân 4.0 đầy nhiệt huyết. Đây là cơ hội để tỉnh Tuyên Quang tạo ra những sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao, uy tín, hướng tới xuất khẩu, ngành Nông nghiệp sẽ từng bước chuyển từ mô hình “ăn chắc mặc bền” sang “sáng tạo – bứt phá”.

Xã Việt Lâm trồng thử nghiệm mô hình cây sâm Triều Tiên.

Công nghệ tưới tự động giúp cây trồng phát triển tốt, giảm chi phí, công sức cho nông dân

Ứng dụng công nghệ trong thu hoạch chè giúp tăng hiệu quả, giảm chi phí thuê nhân công.

Thực hiện: Giang Lam, Biện Luân, Lý Thu, Bích Ngọc