Từ những người dẫn đường…

Đối với những biên tập viên trẻ như chúng tôi khi kinh nghiệm và vốn sống chưa có nhiều thì việc học hỏi từ những người đi trước, những biên tập viên gạo cội, các đồng chí trong ban biên tập là hết sức quan trọng, quyết định chất lượng biên tập.

Còn nhớ khi là phóng viên do đồng chí Ngô Thị Thu Hà, hiện là Phó Tổng Biên tập làm trưởng phòng, mỗi lần được đồng chí trưởng phòng biên tập xong, chúng tôi lại vào phần mềm để xem bài viết đã được biên tập như thế nào. Mỗi bài viết sau khi được biên tập có khi phải thay đổi cả nhan đề, cả sapo. Hoặc có những tác phẩm phải sửa đi sửa lại, bổ sung nhiều lần, cũng khá vất vả song sau khi tác phẩm được ra mặt báo, chúng tôi nhận thấy bài viết của mình qua các khâu biên tập đã hoàn chỉnh hơn rất nhiều. Có những lần khi được biên tập, đồng chí trưởng phòng trực tiếp nhắn tin, vạch ra cho chúng tôi những lỗi sai, dù chỉ là một câu, một từ nhưng nếu người biên tập không tinh tế thì khi ra báo không biết sẽ để lại hậu quả như thế nào.

Lại nhớ dưới thời đồng chí Nguyễn Thị Hoài Yên, Phó Tổng Biên tập bây giờ còn làm Trưởng phòng Phóng viên, mỗi khi đến lượt bài của mình được biên tập, chúng tôi đều “thót tim”, phập phồng khi bài viết phải bổ sung hoặc sửa lại trước yêu cầu cao của người biên tập. Nhưng đó là những yêu cầu hoàn toàn chính đáng để bài viết được sâu sắc và hoàn thiện. Những lần như vậy, chúng tôi cảm thấy mình trưởng thành hơn với nghề.

Biên tập viên và phóng viên Phòng phóng viên trao đổi nghiệp vụ làm báo.

Công tác biên tập, rút kinh nghiệm không chỉ diễn ra trong phòng, giữa người biên tập trực tiếp với phóng viên mà còn sôi nổi trong các cuộc họp giao ban, rút kinh nghiệm hàng tháng. Có lúc Ban biên tập ghi chép cẩn thận những lỗi của phóng viên để rút kinh nghiệm với từng tác phẩm trong cuộc họp. Dù tế nhị không nêu tên nhưng chúng tôi đều nhận ra đôi khi mình cũng mắc phải những thiếu sót như đồng nghiệp của mình để rút kinh nghisệm.

Quãng thời gian được làm phóng viên trước khi được làm Phó Trưởng phòng Phóng viên và bắt tay vào công tác biên tập như bây giờ đã cho tôi nhiều bài học quý báu từ những lãnh đạo đi trước - những người dẫn đường. Đó là bài học về sự tỉ mỉ, cẩn thận, tinh tế, trách nhiệm, tâm huyết trong công tác biên tập. Tôi cũng hiểu ra rằng, để có những tác phẩm báo chí chất lượng không có chỗ cho sự dễ dãi, qua loa, nhưng cũng phải hết sức linh hoạt.

Trái tim nóng và cái đầu lạnh

Khi viết một tác phẩm báo chí, tác giả nào cũng mong bài của mình được biên tập êm xuôi, không ai muốn bị trả lại. Nhưng nhiều trường hợp, biên tập viên phải trả lại, yêu cầu phóng viên sửa, bổ sung vì chưa đáp ứng yêu cầu, còn sơ sài hoặc không đúng định hướng ban đầu. Thông thường thì phóng viên chỉ sửa lại một lần là có thể đạt nhưng có những tác phẩm phải sửa đi, sửa lại nhiều lần, gây ra tâm lý căng thẳng, chán nản giữa cả người biên tập và tác giả. Do yêu cầu của công việc được đặt lên trên hết nên cũng chẳng có chỗ cho cái ‘tôi” cá nhân của mỗi người.

Trong công tác biên tập, quyết liệt là thế nhưng sau mỗi lần căng thẳng, giữa chúng tôi - những người biên tập và anh chị em phóng viên lại gần gũi, chan hòa, động viên nhau vượt qua khó khăn. Vậy mới nói, nghề biên tập viên cũng là nghề “dễ va chạm”, người biên tập phải luôn đặt yêu cầu của công việc lên trên, phải luôn công tâm chứ không vì yêu, ghét, cảm tính trong công tác biên tập.

Những người làm công tác biên tập như chúng tôi cũng nhận thấy phải nắm vững chuyên môn, nghiệp vụ, nắm bắt được phong cách viết của mỗi phóng viên để biên tập, cắt sửa đúng chỗ, tạo sự tâm phục, khẩu phục của tác giả. Còn nhớ có phóng viên vì viết dài lại thiếu điểm nhấn nên khi biên tập phải cắt ngắn gọn lại, phóng viên lại cho rằng người biên tập đã cắt đúng phần tâm đắc nhất. Nhưng khi được giải thích, định hướng, chúng tôi đều nhận thấy đôi khi viết dài chưa chắc đã đủ ý mà viết ngắn đủ ý mới khó.

Với đội ngũ phóng viên đông nên số lượng tin bài phải biên tập mỗi ngày của biên tập viên khá nhiều, bởi vậy không tránh khỏi những áp lực cho người biên tập. Vì vậy để công việc trôi chảy, người biên tập phải luôn giữ cho mình một trái tim nóng đầy nhiệt huyết với công việc và cái đầu lạnh, đủ tỉnh táo để “nhặt sạn”, tạo nên các tác phẩm báo chí chất lượng cao hơn.

Định hướng để nâng tầm tác phẩm

Từ phong cách biên tập của lãnh đạo và những biên tập viên đi trước, tôi nhận ra, trách nhiệm của biên tập viên không phải chỉ gọt giũa cho mỗi tác phẩm trở nên hấp dẫn hơn mà còn phải làm tốt công tác định hướng cho phóng viên để họ đầu tư nhiều hơn chất xám cho tác phẩm của mình. Bài phản ánh thường là thể loại phổ biến, dễ thực hiện và cũng được nhiều phóng viên lựa chọn.

Đã có không ít bài phản ánh của phóng viên, hay chỉ từ một mẩu tin ngắn, người biên tập cũng có thể gợi ý, định hướng cho phóng viên viết thành phóng sự, loạt bài. Nhiều tác phẩm đoạt giải báo chí cấp tỉnh, cấp Trung ương của phóng viên bắt nguồn từ sự định hướng, gợi mở của các đồng chí lãnh đạo Báo Tuyên Quang, những người biên tập viên gạo cội. Điển hình như loạt bài điều tra “Hãy cứu lấy chim trời”, “Tận diệt giun đất” hay loạt bài “Chấn chỉnh tình trạng né trách nhiệm”…

Để có được định hướng cho phóng viên, người biên tập viên ngoài kinh nghiệm dày dặn, có tri thức thực tiễn phong phú còn cần có kỹ năng nhạy bén với thời cuộc. Chúng tôi hiểu rằng, năng lực này đối với mỗi biên tập viên trẻ như chúng tôi vẫn còn thiếu và cần phải nỗ lực trau dồi, học tập rất nhiều.

Những khó khăn, áp lực đối với người biên tập viên không ít song với tình yêu nghề, họ vẫn lặng lẽ làm nên thành công của mỗi tác phẩm báo chí.