Thực trạng hoạt động khai thác và chế biến khoáng sản

HGĐT- Theo báo cáo của Sở Công thương, các hoạt động đầu tư vào khai thác, chế biến khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hà Giang trong những năm gần đây có sức tăng trưởng khá, không ngừng phát triển cả về quy mô và số lượng.

Dây chuyền tuyển luyện của Công ty Cổ phẩn Cơ khí Khoáng sản Hà Giang - dây chuyền duy nhất đầu tư công nghệ sâu đạt hiệu quả kinh tế cao hiện nay trên địa bàn tỉnh. Ảnh: Phạm Dương

Thành phần kinh tế tham gia khai thác, chế biến khoáng sản chủ yếu là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Vốn đầu tư cho hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản của các tổ chức, cá nhân lên đến hàng trăm tỷ đồng. Doanh thu trong năm 2007, 2008, 2009, 2010 đã đạt hàng trăm tỷ đồng và nộp ngân sách cho nhà nước mỗi năm hàng chục tỷ đồng, tạo cơ sở để người lao động có thu nhập bình quân từ 800.000 đồng đến 3,2 triệu đồng/người/tháng, góp phần đáng kể vào công tác xoá đói, giảm nghèo cho một bộ phận nhân dân các dân tộc ở vùng sâu, vùng xa.

Để có được kết quả trên, sau khi được UBND tỉnh cấp phép khai thác, nhiều doanh nghiệp đã nhanh chóng tiến hành lập hồ sơ xin thuê đất, đền bù giải phóng mặt bằng,tổ chức xây dựng cơ sở hạ tầng mỏ như làm đường, điện, nhà ở văn phòng, công trình xưởng tuyển, mua sắm thiết bị máy móc để phục vụ cho khai thác, chế biến khoáng sản thực hiệntheo đúng quy định của pháp luật, nhờ đó cơ bản một số đơn vị đã đảm bảo đúng tiến độ dự án đã được ngành chức năng thẩm định. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt đã làm được, vẫn còn nhiều doanh nghiệp đang thực hiện dự án với tiến độ rất chậm, thậm chí có doanh nghiệp còn không triển khai thực hiện dự án. Theo số liệu thống kê, đến thời điểm này trên địa bàn tỉnh Hà Giang có 53 mỏ, điểm mỏ đã được UBND tỉnh và Bộ Tài nguyên - Môi trường cấp phép cho gần 40 doanh nghiệp hoạt động khai thác đối vớiloại khoáng sản Sắt, Mangan, Chì Kẽm, Antimon, Thiếc- Vonfam, Mica, Caolanh.

Cụ thể là, khoáng sản quặng sắt có 9 mỏ đã được cấp phép khai thác bao gồm các mỏ Lũng Rầy, Ngài Thầu Sản, Suối Thâu, Thâm Thui, Sàng Thần, Tùng Bá, Bản Đén, Lũng Khỏe, Khuổi Phủng, nhưng trong đó chỉ có 2/9 mỏ đã có sản phẩm là Mỏ quặng sắt Lũng Rầy cấp cho Công ty TNHH Đức Sơn, Mỏ quặng sắt Ngài Thầu Sản cấp cho Công ty TNHH Minh Tiến; 6/9 mỏ đang trong giai đoạn đầu tư xây dựng cơ bản hoặc đang triển khai làm thủ tục giải phóng mặt bằng; 1/9 mỏ tạm dừng hoạt động xây dựng cơ bản để thực hiện công tác thăm dò đó là mỏ quặng sắt Bản Đén cấp cho Công ty TNHH Thái Dương. Đối với khoáng sản Chì Kẽm có 8 mỏ đã được cấp phép khai thác, bao gồm các mỏ Chì Kẽm Na Sơn, Ao Xanh, Sủa Nhè Lử, Tà Pan, Bản Kẹp, Lũng Om, Bản Lý, Sàng Thần, trong đó cũng chỉ có 2 mỏ đã có sản phẩm và đang hoạt động là mỏ chì kẽm Na Sơn cấp cho Công ty cổ phần Công nghệ tài nguyên môi trường Hoàng Bách, mỏ chì kẽm Ao Xanh cấp cho Công ty TNHH Giang Sơn. 4/8 mỏ đang trong giai đoạn xây dựng cơ bản hoặc lập các thủ tục giải phóng mặt bằng; còn lại 1/8 mỏ chưa tiến hành hoạt động đó là mỏ chì kẽm Sàng Thần cấp cho Công ty TNHH Trường Thanh; 1/8 mỏ đang trong giai đoạn tất toán tài sản do quá trình hợp doanh để lại đó là mỏ chì kẽm Tà Pan cấp cho Công ty cổ phần Cơ khí và khoáng sản Hà Giang. Khoáng sản Antimon có 6 mỏ đã được cấp phép khai thác bao gồm các mỏ Mậu Duệ, Pó Ma, Lẻo A, Bản Trang, Phe Thán, Bản Đáy, trong đó có 2/6 mỏ đang thực hiện công tác khai thác đó là mỏ antimon Mậu Duệ cấp cho Công ty cổ phần Cơ khí và khoáng sản, mỏ Antimon Lẻo A cấp cho Công ty TNHH Bảo An; 2/6 mỏ tạm dừng khai thác để thực hiện công tác thăm dò bổ sung đó là mỏ quặng Antimon Pó Ma cấp cho Công ty cổ phần khoáng sản quốc tế VCC, mỏ Antimon Bản Đáy cấp cho Công ty cổ phần khoáng sản Thiên Phú Sơn; 2/6 thực hiện công tác khai thác không hiệu quả đó là mỏ Antimon Bản Trang, mỏ Antimon Phe Thán cấp cho HTX TTCN 3-2. Khoáng sản Mangan có 25 mỏ đã được cấp phép khai thác, tập trung nhiều nhất trên địa bàn huyện Vị Xuyên với 14 mỏ, trong đó có 7/25 mỏ đã thực hiện xong công tác xây dựng cơ bản mỏ và đang thực hiện công tác khai thác cũng như vận hành thử dây chuyền tuyển quặng; 5/ 25 mỏ đang trong giai đoạn xây dựng cơ bản mỏ như làm đường, san gạt mặt bằng, xây dựng nhà xưởng văn phòng; 10/25 mỏ chưa tiến hành hoạt động xây dựng cơ bản mỏ cũng như hoàn tất các thủ tục sau cấp phép khai thác. Đặc biệt có 2 mỏ Mangan đang dừng hoạt động đều ở thôn Nậm Nhùng xã Ngọc Linh (Vị Xuyên) đã cấp cho hai Công ty TNHH Chè Xuân Giang và Công ty TNHH Ban Mai. Khoáng sản Mica có 3 điểm mỏ đã cấp phép cho Công ty cổ phần chế biến khoáng sản Thành Vương đến nay dự án vẫn chưa đi vào hoạt động, thủ tục sau cấp phép vẫn chưa hoàn thiện xong. Mỏ Cao lanh Việt Vinh cấp phép cho Công ty TNHH Phả Lại đến nay dự án đã dừng hoạt động. Mỏ thiếc – Vonfram Hố Quang Phìn được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép cho Công ty TNHH Giang Sơn đến nay công tác xây dựng cơ bản mỏ đã hoàn thiện, đã lắp đặt xong dây chuyền tuyển quặng và đã đi vào vận hành chạy thử thiết bị.

Qua công tác kiểm tra, rà soát của các cơ quan chức năng về thực trạng hoạt động khoáng sản trên địa bàn tỉnh ta cho thấy nổi bật nhất là hoạt động của mỏ Antimon Mậu Duệ, năm 2002 khi dự án chính thức đi vào vận hành cho ra sản phẩm Antimon kim loại đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Đây là dự án khai thác và luyện Antimon kim loại do Công ty cổ phần cơ khí và khoáng sản Hà Giang làm chủ đầu tư và là dự án luyện kim đầu tiên của tỉnh được đầu tư một cách có hệ thống từ khai thác, đến luyện kimtrong lĩnh vực hoạt động khoáng sản trên địa bàn của tỉnh Hà Giang. Nhờ đó hàng năm đóng góp tích cực vào giá trị sản xuất công nghiệp của tỉnh, tạo phúc lợi xã hội trong khu vực mỏ hoạt động, giải quyết việc làm cho một bộ phận lao động tại địa phương. Mỏ Chì Kẽm Na Sơn do Công ty Cổ phần Công nghệ Tài nguyên và Môi trường Hoàng Bách đầu tư, ngay sau khi được cấp phép khai thác Công ty đã tiến hành đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng trên mỏ, xây dựng nhà xưởng, nhà điều hành, mở các đường lò mở vỉa, đường lò khai thác, đầu tư thiết bị khai thác và dây truyền tuyển quặng chì kẽm, hoàn thiện các thủ tục pháp lý nộp thiết kế mỏ, thông báo giám đốc điều hành mỏ, thông báo thời gian xây dựng cơ bản mỏ, kế hoạch khai thác, ký quỹ môi trường, lập hồ sơ cấp phép khai thác, sử dụng nước mặt, xả nước thải... Có thể khẳng định đơn vị đã chấp hành và thực hiện đầy đủ các quy định về lập hồ sơ pháp lý cũng như nghĩa vụ của đơn vị đối với địa phương. Đây là dự án khai thác tuyển quặng chì kẽm có hiệu quả về mặt kinh tế cũng như kỹ thuật đã đóng góp vào ngân sách nhà nước hàng chục tỷ đồng mỗi năm, tạo việc làm cho hàng trăm lao động tại địa bàn tỉnh Hà Giang có việc làm, tăng thu nhập ổn định...

Nhưng cũng có khá đông danh sách các doanh nghiệp đã được cấp phép khai thác khoáng sản chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa xong thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng sang mục đích đất hoạt động khoáng sản, chưa được cấp phép khai thác sử dụng nước mặt và xả nước thải vào nguồn nước, chưa thực hiện ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường. Quá trình thực hiện còn lúng túng và chưa thực sự chủ động, tích cực để hoàn thiện thủ tục.Một số đơn vị tuy đã được các ngành chức năng hướng dẫn việc thực hiện lập các thủ tục sau cấp phép song không tích cực thực hiện hoặc tiến độ thực hiện chậm không đảm bảo đúng thời gian đưa dự án vào hoạt động theo quy định...

Trước thực trạng hoạt động khoáng sản trên địa bàn tỉnh như đã nêu trên, thiết nghĩ UBND tỉnh cần chỉ đạo các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra rà soát hoạt động của các đơn vị được cấp mỏ, và xây dựng lịch trình ấn định thời hạn đối với các doanh nghiệp trong các khâu hoàn thiện thủ tục pháp lý sau khi cấp phép hoạt động khoáng sản cũng như các khâu triển khai dự án đã được chấp thuận và cấp chứng nhận đầu tư. Sau thời gian ấn định nếu doanh nghiệp nào vi phạm thì cũng cần có biện pháp xử lý kiên quyết, kể cả hình thức thu hồi dự án. Có như vậy các dự án khoáng sản trên địa bàn tỉnh ta mới thực sự hoạt động hiệu quả, đáp ứng sự mong mỏi của đồng bào các dân tộc trên địa bàn tỉnh nhà.