Cuộc đàm phán hòa bình trực tiếp đầu tiên giữa Nga và Ukraine diễn ra tại Thổ Nhĩ Kỳ ngày 16-5 (giờ địa phương), sau hơn ba năm xung đột, kéo dài trong chưa đầy hai giờ đồng hồ và chưa có tiến triển trong việc thu hẹp khoảng cách bất đồng giữa hai bên.

Tuy nhiên, hai nước đã nhất trí một thỏa thuận trao đổi tù binh lớn nhất kể từ khi nổ ra cuộc xung đột. Có thể nhìn nhận, đây là một bước khởi đầu xây dựng lòng tin giữa Mátxcơva và Kiev.

Cuộc họp giữa phái đoàn Nga và Ukraine tại Thổ Nhĩ Kỳ ngày 16-5. Ảnh: Getty

Dưới áp lực từ Tổng thống Mỹ Donald Trump, ngày 16-5, đại diện của Nga và Ukraine đã có mặt tại Cung điện Dolmabahce, thủ đô Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ), tiến hành cuộc đàm phán hòa bình trực tiếp đầu tiên sau hơn ba năm xung đột. Theo truyền thông quốc tế, khoảng cách bất đồng giữa hai bên nhanh chóng lộ diện khi phía Nga tiếp tục yêu cầu Ukraine rút khỏi bốn khu vực Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia và Kherson - những vùng mà Mátxcơva tuyên bố sáp nhập năm 2022. Trong khi Ukraine và phương Tây đã nhiều lần khẳng định đây là điều "không thể chấp nhận". Cuộc hội đàm kết thúc chóng vánh bởi cả Nga và Ukraine đều không thỏa hiệp.

Tuy chưa có đột phá về chính trị, nhưng hai bên đã nhất trí tiến hành một cuộc trao đổi tù binh quy mô lớn - khoảng 1.000 người từ mỗi bên. Phát biểu trong cuộc họp báo sau đàm phán, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov cho rằng, việc đạt được thỏa thuận trao đổi tù binh là "thành tựu quan trọng" và mục tiêu tiếp theo là tổ chức một cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Volodymyr Zelensky và Tổng thống Vladimir Putin. Cùng dự họp báo, Thứ trưởng Ngoại giao Ukraine Sergiy Kyslytsya nhận định, cuộc gặp này mang lại "kết quả tiềm năng tích cực", đồng thời nhấn mạnh, đây là thành quả từ nhiều nỗ lực của các nhà lãnh đạo Ukraine, Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và các nước châu Âu.

Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic cho rằng, thỏa thuận trao đổi tù binh chiến tranh giữa Nga và Ukraine đánh dấu sự khởi đầu của một cuộc đối thoại thực sự, là tín hiệu quan trọng khơi dậy hy vọng có tiến triển về quá trình đàm phán trong tương lai. "Đây là cuộc trao đổi tù binh chiến tranh lớn nhất từ trước đến nay giữa hai bên, là tin tốt, có nghĩa là đối thoại đã bắt đầu" - Tổng thống Aleksandar Vucic nói như vậy trong một cuộc phỏng vấn được truyền hình Serbia phát sóng tại Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ sáu của Cộng đồng Chính trị châu Âu, diễn ra tại Tirana (Albania). Tương tự, Thủ tướng Đức Friedrich Merz nhận định, cuộc gặp tại Istanbul giữa Ukraine và Nga là "một tín hiệu tích cực đầu tiên dù rất nhỏ".

Những bước đi mang tính nhân đạo như vậy có thể xem là một biện pháp xây dựng lòng tin. Nếu có thể đồng ý về một số nhượng bộ phi chính trị với nhau, thì Kiev và Mátxcơva cũng có thể đạt được thỏa thuận về những điểm gây tranh cãi lớn hơn.

Các cuộc đàm phán vừa diễn ra tại Istanbul có ý nghĩa biểu tượng quan trọng. Tuy nhiên, theo nhiều nhà quan sát, điều này cũng cho thấy một thực tế phũ phàng: Hai bên còn cách biệt rất xa. Đằng sau cuộc đàm phán này là sự chia rẽ cơ bản trong cách tiếp cận hòa bình của giữa Tổng thống Vladimir Putin và người đồng cấp Volodymyr Zelensky.

Tổng thống Volodymyr Zelensky hôm 16-5 đã tái khẳng định ưu tiên số một của Ukraine là "một lệnh ngừng bắn toàn diện, vô điều kiện và trung thực. Điều này phải xảy ra ngay lập tức để tạo ra cơ sở vững chắc cho ngoại giao". Mặt khác, Kiev có thể sẵn sàng chấp nhận đóng băng tiền tuyến và từ bỏ nỗ lực gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) để đổi lấy sự hỗ trợ kinh tế và quân sự tăng cường của phương Tây, cùng các bảo đảm an ninh có thể bao gồm cả sự có mặt của quân đội các nước châu Âu trên đất nước này. Trong khi Mátxcơva đã đưa ra một danh sách câu hỏi và những quan ngại của mình, đồng thời nhận định rằng, Kiev có thể tận dụng thời gian ngừng bắn để huy động thêm lực lượng và tiếp nhận thêm vũ khí từ phương Tây. Tuy nhiên, nhận định về kết quả đàm phán, Trợ lý của Tổng thống Vladimir Putin - ông Vladimir Medinsky, người đứng đầu phái đoàn Nga tại cuộc đàm phán hòa bình ở Istanbul nêu rõ, Mátxcơva hài lòng với kết quả và sẵn sàng tiếp tục đàm phán với Kiev.

Sự kiện này khởi đầu một hành trình dài, với những kết quả cụ thể đạt được. Có thể nhận định, cuộc đàm phán giữa Nga và Ukraine đã mang lại sự lạc quan thận trọng.