Cần nhân rộng mô hình ứng dụng bơm xoắn ốc quay bằng dòng suối

HGĐT- Trong những tháng mùa khô (từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau), do lượng mưa ít nên tình trạng hạn hán xảy ra ở hầu khắp các địa phương trong tỉnh. Ở các huyện vùng thấp, mạng lưới sông, suối dày đặc nhưng vẫn gặp khó khăn trong tưới tiêu bởi bình độ những cánh đồng so với mặt nước sông, suối chênh lệch cao từ 5 đến 10 m.

Để giải quyết những khó khăn trong việc tưới tiêu cho sản xuất, tháng 8.2012, Trung tâm Cơ điện nông nghiệp – Ngành nghề nông thôn thực hiện dự án xây dựng mô hình ứng dụng bơm xoắn ốc quay bằng dòng suối phục vụ sản xuất (mô hình bơm xoắn ốc).

Bơm xoắn ốc tại Khu Du lịch sinh thái Trường Xuân.

Bơm xoắn ốc có hình dáng giống như cọn tre nhưng khác ở nguyên lý cấu tạo và làm việc hiệu quả hơn. Bơm có một đường ống dài cuộn thành vòng xoắn ốc, ngoài to, trong nhỏ dần hoặc cuộn thành các vòng hình trụ. Đầu ống ngoài cùng là gầu múc nước, đầu ống trong là gầu dẫn nước được nối với trục quay rỗng của bơm. Khi quay cuộn ống, gầu múc vục nước rồi lên quay trong không khí. Cứ mỗi vòng quay có một lượng nước rồi một lượng không khí được nạp vào cuộn ống. Lượng nước và lượng không khí của vòng quay sau dồn lượng nước, lượng khí của vòng quay trước vào vòng ống kế tiếp bên trong. Lượng khí chen giữa các khoang nước bị nén lại, tạo áp suất ngày càng lớn làm cho lượng nước ở vòng xoắn ốc trong cùng chịu áp suất lớn nhất bị đẩy vào trục bơm, qua ống xả ở đầu trục phun nước lên cao. Với nguyên lý cấu tạp như trên, bơm xoắn ốc rất phù hợp để áp dụng ở các tỉnh miền núi phía bắc có nhiều sông, suối nhưng bình độ mặt nước và ruộng sản xuất chênh cao. Thực tế, bơm xoắn ốc đã được triển khai, thực hiện có hiệu quả tại tỉnh Yên Bái.

Trên cơ sở đó, tháng 8.2012, Trung tâm Cơ điện nông nghiệp – Ngành nghề nông thôn thực hiện dự án xây dựng mô hình ứng dụng bơm xoắn ốc tại Hà Giang với kinh phí 300 triệu đồng từ nguồn vốn khoa học của tỉnh. Dự án chọn 2 điểm lắp đặt 6 bơm xoắn ốc trình diễn tại xã Bằng Hành (Bắc Quang) và Việt Lâm (Vị Xuyên). Đây là 2 địa phương người dân vẫn còn dùng cọn tre lấy nước và có địa hình sông, suối điển hình cho vùng sản xuất của tỉnh. Đơn vị thực hiện đã tiến hành thiết kế, chế tạo bơm xoắn ốc phù hợp với điều kiện của các địa phương. Bơm được chế tạo tại Yên Bái, rồi chuyển lên lắp đặt ở các điểm đã lựa chọn, trong đó tại xã Bằng Hành lắp đặt 2 bơm cùng một chỗ, đưa nước từ suối Sảo lên tưới tiêu cho cánh đồng thôn Chang. Tại xã Việt Lâm lắp đặt 4 bơm ở 4 điểm khác nhau để bơm nước từ suối Nặm Phát lên tưới tiêu cho những cánh đồng của thôn Dưới, thôn Chung, thôn Lùng Sinh. Trong quá trình triển khai, dự án tổ chức tập huấn, hướng dẫn cho bà con cách vận hành, chăm sóc, bảo trì. Bên cạnh đó, để bơm được sử dụng hiệu quả, các bơm được giao cho 1 hoặc nhóm hộ gia đình quản lý dưới sự giám sát của chính quyền địa phương.

Cho đến nay, các bơm đều hoạt động tốt, bền chắc. Tuy nhiên có 1 bơm tại xã Việt Lâm đã bị mưa lũ phá hỏng, đang được sửa chữa để hoạt động trở lại. Người dân tại các điểm lắp đặt bơm xoắn ốc đều vui mừng bởi việc sử dụng bơm xoắn ốc phục vụ nước sản xuất có nhiều ưu thế như: Không tốn xăng, tốn điện trong khi vận hành; bơm tự hoạt động, không cần người thường trực; việc đưa nước lên cao so với mặt nước sông, suối với lưu lượng nước bơm lớn; bảo dưỡng đơn giản; bơm hoạt động ổn định và bền vững. Bơm xoắn ốc đặc biệt có ưu thế phục vụ tưới tiêu cho những cánh đồng nhỏ lẻ, phân tán ở các tỉnh miền núi bởi ở những cánh đồng nhỏ lẻ việc xây dựng công trình thủy lợi lớn là tốn kém, hiệu quả thấp. Đồng thời, so sánh với các loại bơm khác như bơm va, bơm chạy bằng sức nước, cọn tre thì bơm xoắn ốc được đánh giá hoạt động ổn định, bền vững và hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, bơm rất phù hợp với điều kiện sông, suối trên địa bàn, việc chế tạo bơm đơn giản, giá thành hợp lý. Bơm hoạt động bằng sức nước, một năng lượng thiên nhiên sạch, không gây ô nhiễm môi trường.

Qua mô hình trình diễn bơm xoắn ốc của dự án, người dân trên địa bàn tỉnh đã thấy rõ lợi ích kinh tế, xã hội của bơm. Khi dự án chưa kết thúc, Công ty TNHH Hải Hà khi thấy hiệu quả của bơm xoắn ốc đã đề nghị và được lắp đặt 1 bơm xoắn ốc tại Khu Du lịch sinh thái Trường Xuân (thành phố Hà Giang) để đưa nước từ sông Miện lên kênh, bể phục vụ nước tưới cây cảnh, hòn non bộ, tạo cảnh quan sinh thái thay vì phải bơm bằng động cơ, vừa tốn kém, vừa không phù hợp với môi trường sinh thái phục vụ khách du lịch. Từ hiệu quả của bơm xoắn ốc, nhiều địa phương, nhiều hộ gia đình trên địa bàn tỉnh mong muốn tỉnh phát triển rộng mô hình bơm xoắn ốc để phục vụ nhu cầu nước tưới tiêu cho cây trồng và sử dụng vào mục đích khác.