Thủy điện Nho Quế 3 - công trình “kỳ tích” trên cao nguyên đá

HGĐT- Có lẽ người xưa không ai nghĩ rằng, trên cao nguyên đá Đồng Văn, Mèo Vạc, hôm nay lại có nhà máy thuỷ điện cỡ lớn, không chỉ để thay sao trời toả ánh sáng xua tan màn đêm, sương giá lạnh, sưởi ấm niềm tin yêu của đồng bào các dân tộc với Đảng, Bác Hồ, mà còn đóng vai trò quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội, xoá đói giảm nghèo…trên mảnh đất cao nguyên cực Bắc xa xôinày.

Toàn cảnh khu vực sẽ xây dựng đập ngăn dòng Nho Quế phục vụ công trình thủy điện Nho Quế 3 (Mèo Vạc).

Vậy mà những năm đầu của thế kỷ 21, chính tại mảnh đất cao nguyên đá núi, với trí tuệ và lòng quả cảm của con người, với trình độ khoa học kỹ thuật hiện đại, một công trình thuỷ điện mang tên Nho Quế 3 ra đời – tên con sông Nho Quế chảy từ Trung Quốc qua Cao Bằng rồi sang Mèo Vạc (Hà Giang), đã bị con người chinh phục, “bắt” làm nên một nhà máy thuỷ điện – Công trình “kỳ tích” trên cao nguyên đá, có công suất thiết kế 110MW, lớn nhất Hà Giang, với tổng mức đầu tư vốn của dự án lên tới 2.917,297 tỷ đồng, đang được cán bộ, kỹ sư, công nhân Công ty Cổ phần Bitexco thi công từ tháng 11.2008.

Bây giờ đang là cuối tháng 5, trên cao nguyên Đồng Văn, Mèo Vạc những trận mưa đầu mùa bắt đầu sớm hơn qui luật. Theo quốc lộ 4C mang tên Hạnh Phúc, từ thị xã Hà Giang lên Mèo Vạc dài gần 200 cây số, chúng tôi vượt qua cổng trời Quản Bạ, hàng trăm cua ngoặt, đèo dốc cheo leo, qua suối và những đỉnh núi mây giăng…thật sự cảm nhận được một phần huyền thoại về con đường được mở cách đây 50 năm, với hàng vạn cán bộ, thanh niên, dân công thuộc 6 tỉnh Cao – Bắc - Lạng –Thái – Tuyên – Hà , đóng góp hàng triệu ngày công, treo mình bên sườn núi để phá đá mở đường. Sau hơn 4 giờ đồng hồ ngồi ô tô, chúng tôi có mặt ở công trường thuỷ điện Nho Quế 3 đóng chân tại xã Khau Vai ( Mèo Vạc). Đứng ở trụ sở xã Khau Vai có thể nhìn thấy những dãy nhà mái đỏ của công nhân công trường thuỷ điện Nho Quế 3. Quãng đường khoảng 5 cây số từ trụ sở xã vào khu công nhân do Công ty Cổ phần Bitexco đầu tư, mặt đường nhầy nhụa, rất trơn do thời tiết mưa bất thường, mọi người phải sắn cao quần, dò dẫm đi…Tiếp chúng tôi tại bãi thi công, ông Vũ Chí Mỹ, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Bitexco – Nho Quế 3 cho biết: Công ty được đảm nhận thi công chính thức nhà máy thuỷ điện Nho Quế 3 tháng 11.2008. Với một dự án lớn, lại phải thi công ở một địa bàn rừng núi đá hiểm trở, địa hình phức tạp, giao thông đi lại khó khăn, vì vậy dự án có đến 12 nhà thầu trong và ngoài nước có uy tín cùng tham gia như: Công ty Trường Sơn, Vi na vi co, So da co, Công ty Cổ phần Cơ điện, Công ty thiết bị Trùng Khánh (Trung Quốc). Trước đây có nhà thầu đến hiện trường khảo sát, nhưng thấy có nhiều khó khăn đã lặng lẽ rút lui. Ông Mỹ nhìn sang chúng tôi cười vui vẻ…

Nhìn ông Tổng giám đốc với khuôn mặt tự tin và dạn dày kinh nghiệm, chúng tôi hiểu ông và các cộng sự cùng đội ngũ kỹ sư, cán bộ, công nhân của Công ty Cổ phần Bitexco phải có năng lực thi công và quyết tâm như thế nào mới có thể đảm nhận một nhiệm vụ quan trọng như vậy.

Dự án thuỷ điện Nho Quế 3 được xây dựng trên địa bàn 4 xã gồm; Khau Vai, Cán Chu Phìn, Lũng Pù và xã biên giới Sơn Vĩ. Phần đập và nhà máy xây dựng trên địa bàn xã Khau Vai. Để đưa trang thiết bị, vật liệu vào công trường, Công ty Cổ phần Bitexco- Nho Quế 3 đã phải mất rất nhiều thời gian, công sức để tìm các phương án nâng cấp, tu sửa tuyến quốc lộ 4C, dựng cầu vượt qua sông Miện, tại xã Cán Tỷ (Quản Bạ), với số tiền 7 tỷ đồng; đầu tư nhiều tuyến đường vào địa bàn thi công, phục vụ cho dự án khoảng 80 tỷ đồng…Đồng thời Công ty đã san ủi mặt bằng xây dựng 22 dãy nhà ở và làm việc với 200 gian phục vụ cán bộ, công nhân của các nhà thầu…Qua tìm hiểu chúng tôi được biết: Cán bộ, công nhân Công ty Cổ phần Bitexco đang có mặt thi công trên công trường hiện naynhiều người quê ở tận Nghệ An, Thái Nguyên, Tuyên Quang…,họ trải qua kinh nghiệm thi công các công trình thuỷ điện lớn của đất nước như: Thuỷ điện Hoà Bình, Ya Ly, Tuyên Quang, Sơn La và cả ở thuỷ điện Nậm Mu (Bắc Quang – Hà Giang). Chính vì vậy, với những kinh nghiệm, tuổi đời…đã giúp cho họ càng vững lòng tin và vượt lên nhiều khó khăn khắc nghiệt như ở công trình thuỷ điện Nho Quế 3.

Bữa cơm chiều trên công trường thuỷ điện Nho Quế 3, chúng tôi cũng là người trong cuộc, có đủ các món ăn bảo đảm chất dinh dưỡng. Nhưng điều làm cho mọi người thấy phiền toái hơn là có rất nhiều loại côn trùng bay tứ xung quanh mâm, có lẽ do trời mưa, lại tối, thấy có ánh sáng đèn, nên sâu bọ lao tới nhiều. Nhưng ai cũng thấy vui, người cũ, người mới trò chuyện rôm rả, ấm cúng cả một vùng.

Theo chân Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Bitexco Nguyễn Phú Xuyên, chúng tôi vượt con đường nhỏ qua khe núi vào công trường đang thi công. Đường lầy, trơn sau những trận mưa vội vã. Anh Nguyễn Phú Xuyên cho biết: Công việc đầu tư cho giải phóng, san ủi mặt bằng của công trường dự kiến tốn kém khoảng 1.000 tỷ đồng. Mở đường vào công trường cũng tốn đến ngàn tấn thuốc nổ như ở đỉnh C15 – nơi được ví như mở đường Mã Pì Lèng trên quốc lộ 4C cách đây 50 năm trước…

Để đào bóc khoảng 15.000m3 đất đá, nhà thầu phải dùng đến hàng chục tấn thuốc nổ, có chỗ thi công chỉ dùng sức người mới thực hiện được, máy móc hiện đại lại “bó tay”. Những người công nhân quả cảm, có sức khoẻ phải dùng dây ngang lưng, treo mình bên vách đá để lao động. Khó khăn là vậy, mà chỉ trong một thời gian ngắn, Công ty Bitexco Nho Quế 3 đã mở được một đoạn đường dài vài cây số với chiều rộng 2 xe tránh được nhau để đưa máy móc hiện đại vào đường hầm. Hàng chục máy khoan đá, máy xúc, máy ủi và các loại thiết bị được đưa lên công trình thi công. Trong tiếng máy âm vang, anh Nguyễn Khắc Long, công nhân của Công ty Cổ phần Bitexco nói với chúng tôi: Anh lên đây từ đầu năm 2009, đơn vị của anh thi công các hạng mục ngầm, chủ yếu là đào hầm xuyên lòng núi đá, với nỗ lực của 70 công nhân, mỗi ngày đơn vị anh chỉ khoét được 6-7 mét hầm.. Quả thật là một sự thách thức to lớn. Hiện nay, các nhà thầu trên công trường thuỷ điện Nho Quế 3 thường xuyên huy động lực lượng cán bộ, công nhân khoảng 600 người thi công công trường. Ngày nắng cũng như ngày mưa, công việc thi công trên công trường thủy điện Nho Quế 3 liên tục được thực hiện với quyết tâm rất cao. Chính vì vậy sau hơn 6 tháng khởi công, Công ty Bitexco - Nho Quế 3 đã thực hiện với quyết tâm rất cao đạt 50% kế hoạch khối lượng đào, đắp công trình; đào đường hầm dẫn nước và hầm điều hành công trình xuyên núi đá được 150m/2.000mét. Hàng trăm gian nhà ở, làm việc, khu phụ trợ đã được hoàn thành. Đường vận hàng, đường thi công công trường, đường lên kho mìn, bãi khai thác đá và các tuyến đường phục vụ ngoài công trường thủy điện… đều hoàn thành. Các hạng mục công trình chính như hố móng kênh dẫn nước, tháp điện áp, nhà máy, đê quai đập, đê quai nhà máy…được thi công đúng tiến độ.

Nhìn trên công trường thủy điện Nho Quế 3 ngổn ngang máy móc, đất đá, nhiều chỗ bùn lầy, đường trơn, bên cạnh đó thời tiết ở đây lúc mưa, lúc nắng, lúc sương giăng trên những dãy núi đá tai mèo trùng điệp, chúng tôi không khỏi băn khoăn lo lắng cho kế hoạch đề ra của dự án chỉ có 4 năm hoàn thành. Tổng Giám đốc Vũ Chí Mỹ như biết được tâm trạng đó của chúng tôi, bèn nói: Với quyết tâm cao và tin ở năng lực của cán bộ, kỹ sư, công nhân cùng với máy móc thiết bị hiện đại, Công ty Cổ phần Bitexco - Nho Quế 3 sẽ phấn đấu hoàn thành đúng kế hoạch đề ra, đưa tổ máy số 1 vào vận hành quý 2.2011. Và phấn đấu đưa nhà máy vào hoạt động đúng thời gian, đạt sản lượng điện khoảng trên 500 triệu KW/năm. Ông Mỹ cho biết thêm: Thuỷ điện Nho Quế 3 ngoài khai thác tiềm năng năng lượng phát triền kinh tế - xã hội, góp phần đảm bảo an ninh quốc gia thì vấn đề kinh doanh cũng rất quan trọng. Vì thế công trình hoàn thành sớm ngày nào thì doanh nghiệp bớt khó khăn ngày đó. Hiện nay Công ty Cổ phần Bitexco - Nho Quế 3 đã có phương án đấu nối với EVN sau khi công trình hoàn thành và được EVN chấp thuận. Công ty Bitexco mong muốn các ngành, các cấp ở Trung ương, địa phương, cần có những cơ chế, chính sách ưu tiên, ưu đãi về vốn giúp công ty và các nhà đầu tư thủy điện khác có thêm động lực đẩy nhanh tiến độ thi công dự án.

Hiện nay có một điều đang gây khó khăn cho Công ty Cổ phần Bitexco là tình trạng mất điện trên địa bàn huyện Mèo Vạc – nơi công trường thi công đang xảy ra thường xuyên, nên ảnh hưởng lớn đến tiến độ thi công. Chúng tôi được biết thêm, trong quá trình Công ty Bitexco thi công thuỷ điện Nho Quế 3, đã được lãnh đạo tỉnh, các ngành, cấp tỉnh Hà Giang cũng như huyện Mèo Vạc rất tạo điều kiện thuận lợi. Việc đền bù giải phóng mặt bằng hầu như không có gì vướng mắc. Toàn bộ 183,5ha đất với 297 hộ nằm trong vùng ảnh hưởng dự án thuỷ điện đã được nhà đầu tư kết hợp với chính quyền địa phương đền bù công khai, thoả đáng, tạo được sự đồng thuận và nhất trí cao của nhân dân. Với 56 hộ cần phải di dời để thi công, được nhà đầu tư cùng địa phương bố trí 6 điểm di dân cho các hộ tái định cư ổn định cuộc sống, sản xuất.Công ty Cổ phần Bitexco đã xây dựng phương án chi tiết đánh giá thiệt hại, định cư cho các hộ để trình UBND huyện Mèo Vạc xem xét với tổng số tiền là 20,5 tỷ đồng.

Rời thuỷ điện Nho Quế 3, bất chợt cơn mưa lại ào tới, núi rừng Mèo Vạc từng đám mây sương lại ùn ùn kéo về tràn xuống phủ một màu trắng đục trên công trường thuỷ điện, trong lòng chúng tôi không khỏi chia xẻ khó khăn, gian khổ với những con người đang từng giờ, từng ngày vật lộn trên công trường, vì dòng điện ngày mai trên cao nguyên đá. Khi thuỷ điện Nho Quế 3 được đưa vào sử dụng, những dãy núi đá lởm chởm kia sẽ bị vùi lấp, tạo ra một lòng hồ có diện tích gần 80 ha, sẽ góp phần cải tạo môi trường sinh thái cho phát triển kinh tế, xã hội và du lịch ở địa phương. Người dân khu vực thuỷ điện và hàng vạn người dân Mèo Vạc sẽ có một nguồn nước khổng lồ hàng triệu mét khối phục vụ cho sinh hoạt, đời sống và sản xuất. Và như một sự thần kỳ, sẽ chấm dứt hàng chục năm qua đồng bào vùng cao núi đá Mèo Vạc bị thiếu nước ăn và nước sản xuất trầm trọng trong mùa khô.

Mèo Vạc tháng 6/2009