Giải bài toán thiếu nhân viên thú y cơ sở

Dịch tả lợn châu Phi đang bùng phát rất mạnh trên địa bàn tỉnh, ghi nhận đến ngày 4-8, đã có 93 xã, phường trên địa bàn tỉnh xuất hiện ổ dịch. Phản ánh từ các địa phương, một trong những nguyên nhân khiến dịch bệnh lan rộng, khó kiểm soát là do thiếu lực lượng để phát hiện, khoanh vùng, giám sát và thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch ngay tại cơ sở - tuyến đầu trong phòng chống dịch bệnh.

Vắng bóng nhân viên thú y

Bệnh dịch tả lợn châu Phi đang diễn biến vô cùng phức tạp, lan rộng ra phạm vi rất lớn. Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường, đến ngày 4 - 8, 93 xã, phường đã ghi nhận có đàn lợn nhiễm bệnh. Trong đó, có rất nhiều địa phương dịch xuất hiện dai dẳng, rất khó kiểm soát.

Trên địa bàn khu vực II gồm 18 xã, phần lớn đều xuất hiện ổ dịch, trong đó các xã Trung Hà, Chiêm Hóa, Hùng Đức, Kim Bình, Kiên Đài, Tân Mỹ, Hòa An, Tân An, Hàm Yên, Yên Nguyên... dịch xuất hiện rải rác, chưa thể kiểm soát triệt để.

Nhân viên thú y khu vực I hỗ trợ hộ chăn nuôi tiêu hủy lợn nhiễm dịch.

Ông Ma Bá Thành, cán bộ Trạm Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản khu vực II cho rằng: Việc thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch bệnh của người chăn nuôi còn nhiều hạn chế, tình trạng vận chuyển, vứt xác lợn ra môi trường vẫn xảy ra. Nguyên nhân sâu xa là do thiếu lực lượng thú y xã. Theo ông Thành, việc hợp nhất đơn vị hành chính cấp xã khiến nhiều thú y viên nghỉ việc do không còn vị trí, khối lượng công việc tăng trong khi thu nhập thấp, tương lai bất định. Ông Thành dẫn chứng, nếu trước đây ở mô hình xã cũ, mỗi xã có 1 thú y viên thì hiện nay 3 xã sắp xếp về 1 xã, đồng nghĩa với việc chỉ 1 thú y viên được giữ lại thực hiện nhiệm vụ. 

Theo kết quả rà soát Trạm Chăn nuôi, Thú y và Thú y khu vực II, trong tổng số 18 xã trong khu vực, có đến 6 xã gồm: Bình Xa, xã Yên Nguyên, Tân An, Hòa An, Trung Hà, Kim Bình không còn thú y viên. Những thú y viên trước đây từng công tác ở các xã đều nghỉ từ ngày 1-7.

Xã Tân An là một ví dụ điển hình. Sau hợp nhất với xã Hà Lang thì cả 2 nhân viên thú y của 2 xã trước đây đều chính thức xin nghỉ việc, dù cả 2 được giới chuyên môn đánh giá là có tay nghề và rất giàu kinh nghiệm. Theo lời anh Linh Văn Hoan, thú y viên xã Tân An trước đây chia sẻ: “Mức phụ cấp chỉ khoảng 3 triệu đồng/tháng, công việc vất vả, chưa kể tương lai mịt mờ nên đành rút lui sau nhiều năm gắn bó để đi tìm con đường khác để trang trải cuộc sống”.   

Tại những xã vùng cao, vùng khó khăn thuộc khu vực IV, V, VI, VII, VIII, tình trạng còn nghiêm trọng hơn. Ông Vũ Viết Thu, Trạm trưởng Trạm Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản khu vực VIII chia sẻ: Khu vực VIII bao gồm các xã Đồng Văn, Lũng Cú, Sà Phìn, Phố Cáo, Lũng Phìn, Mèo Vạc, Sùng Máng, Khâu Vai, Tát Ngà…trước đây có 37 thú y viên nhưng nay còn có 25 người và con số này tiếp tục giảm bởi nhiều nhân viên đã gửi đơn xin nghỉ, dự báo sẽ có địa phương vắng bóng hẳn thú y viên.

Lợi bất cập hại

Phân tích của các nhà quản lý, việc tinh giản đội ngũ cán bộ, trong đó có lực lượng thú y viên có cái lợi là tinh giản được nhân sự, nhưng lại nảy sinh cái hại, lực lượng thú y viên vốn đã mỏng nay lại còn mỏng hơn, trong khi tổng đàn vật nuôi tăng theo từng năm và chăn nuôi đang mang lại giá trị lớn nhất cho sản xuất nông nghiệp. Lực lượng mỏng, khi xảy ra những tình huống xấu là dịch bệnh bùng phát, đòi hỏi cần sự phản ứng nhanh ở cơ sở trong phòng, chống, theo dõi, giám sát thì lại không có. Thực tế đã nhìn thấy rất rõ, dịch tả lợn châu Phi xuất hiện nhưng không có lực lượng để triển khai các biện pháp phòng, chống dẫn đến tình trạng dịch bùng phát mạnh, vượt tầm kiểm soát của một số địa phương.

Nhân viên thú y khu vực VIII phun thuốc khử trùng lợn nhiễm dịch trước khi đưa đi tiêu hủy.

Ông Vũ Minh Thảo, Trưởng phòng Thú y, Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản chia sẻ: Trước đây khi dịch bệnh xuất hiện trên đàn vật nuôi, lực lượng thú y viên cơ sở phát hiện, kịp thời triển khai các biện pháp khoanh vùng, dập dịch. Ông Thảo dẫn chứng, thời điểm đầu năm dịch cúm gia cầm xuất hiện tại xã Năng Khả, thị trấn Na Hang, huyện Na Hang cũ (nay là xã Nà Hang), khi lực lượng thú y vẫn còn đầy đủ, ngay lập tức các biện pháp khống chế, bao vây, dập dịch được thú y viên triển khai đồng bộ. Chỉ trong 7 ngày, ổ dịch cúm đã được dập tắt hoàn toàn không lây lan ra diện rộng. 

Ông Vũ Viết Thu, Trạm trưởng Trạm Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản khu vực VIII khẳng định: Tập quán chăn nuôi nhỏ lẻ, đặc biệt địa hình phức tạp, hiểm trở trong khi lực lượng thú y viên - những tai mắt của hệ thống thú y ở cơ sở giảm đáng kể thì việc theo dõi, kiểm soát đàn vật nuôi, ứng phó khi có dịch là vô cùng khó khăn.

Còn theo ông Ma Bá Thành, cán bộ trạm Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản khu vực II, ở một số xã trong khu vực không có nhân viên thú y, khi nhận thông tin xuất hiện ổ dịch, anh, em trong trạm rất khó khăn để triển khai các biện pháp ứng phó, phòng, chống dịch.

Cấp thiết củng cố mạng lưới nhân viên thú y cơ sở

Lâu nay, nhân viên thú y cấp xã là lực lượng tuyến đầu, trực tiếp tiêm phòng, phát hiện, chẩn đoán, khoanh vùng, xử lý khi có dịch bệnh. Thiếu họ, công tác phòng, chống dịch tại cơ sở trở nên bị động, lúng túng. Nhiều địa phương đã có kiến nghị bổ sung lại chức danh này và đề xuất nâng mức phụ cấp để giữ chân người có kinh nghiệm.

Đồng chí Trịnh Văn Bình, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, Sở đã làm việc với chính quyền các địa phương, vận động thú y viên quay trở lại làm việc, bước đầu đã có tín hiệu tích cực. Với những xã “trắng” thú y viên, Sở chỉ đạo các trạm cử cán bộ chuyên môn về cơ sở hỗ trợ. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế, về lâu dài rất cần có chính sách đãi ngộ phù hợp cho lực lượng này, bởi khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, cấp cơ sở là vô cùng quan trọng, họ chính là lực lượng tuyến đầu trong công tác bảo vệ đàn vật nuôi.

Về phía Sở Nội vụ, lãnh đạo Phòng Chính quyền địa phương cũng cho biết đang nghiên cứu, tham mưu với tỉnh phương án bố trí lại đội ngũ bán chuyên trách cấp xã, trong đó có nhân viên thú y.

Đồng chí Lý Ngọc Thanh, Phó trưởng Ban Pháp chế HĐND tỉnh khẳng định: Nghị quyết số 26/2023-HĐND của HĐND tỉnh ngày 7-12-2023 quy định về người hoạt động không chuyên trách, người tham gia hoạt động ở thôn, tổ dân phố; khoán kinh phí hoạt động ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang đã điều chỉnh mức phụ cấp, việc kiêm nhiệm đối với người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn, trong đó có nhân viên thú y. Còn hiện nay, sau khi hợp nhất 2 tỉnh, Ban cũng sẽ nghiên cứu, xây dựng, trình HĐND ban hành chính sách mới phù hợp với thực tế, đảm bảo quyền lợi của người hoạt động không chuyên trách.

Việc thiếu hụt nhân lực thú y viên cấp xã đang trở thành “lỗ hổng” trong hệ thống phòng, chống dịch bệnh. Đây là bài toán cần sớm có lời giải từ chính sách và hành động cụ thể. Bởi chỉ khi giữ được “lá chắn” tại cơ sở, ngành chăn nuôi mới có thể phát triển bền vững và an toàn.

Đoàn Thư

Nhiều khó khăn khi thiếu nhân viên thú y

Đồng chí Hoàng Văn Hùng, Chủ tịch UBND xã Mèo Vạc

Xã Mèo Vạc đã xuất hiện dịch tả lợn châu Phi tại 3 thôn, với 50 con lợn bị nhiễm bệnh. Sau khi xuất hiện dịch tả lợn châu Phi, xã đã tập trung khoanh vùng, tiêu hủy kịp thời lợn mắc bệnh, đồng thời trích kinh phí mua 347 lít hóa chất, hơn 6,2 tấn vôi bột, thực hiện phun khử trùng tiêu độc và tăng cường tuyên truyền để người dân chủ động thực hiện các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học.

Tuy nhiên, hiện nay xã đang thiếu nhân viên thú y, gây nhiều khó khăn cho công tác phòng, chống dịch. Địa bàn rộng, lực lượng mỏng, thời tiết không thuận lợi, trong khi trang thiết bị, thuốc tiêu độc, khử trùng còn thiếu đã hạn chế hiệu quả phòng, chống dịch.

Để thực hiện tốt công tác phòng, chống dịch tả lợn châu Phi, xã kiến nghị tỉnh xem xét có cơ chế tuyển dụng và ký hợp đồng với nhân viên thú y bán chuyên trách ở các xã để hỗ trợ Phòng kinh tế trong công tác quản lý Nhà nước về chăn nuôi thú y trên địa bàn.

Bổ sung lực lượng nhân viên thú y cơ sở

Đồng chí Hoàng Văn Phóng, cán bộ Trạm chăn nuôi, thú y, thủy sản khu vực I

Sau khi sáp nhập chính quyền địa phương 2 cấp, tôi được phân công về đảm nhận nhiệm vụ phụ trách chăn nuôi, thú y, thủy sản xã Hùng Lợi, trên cơ sở sáp nhập giữa xã Hùng Lợi và xã Trung Minh. Do địa bàn rộng, tình hình dịch bệnh ngày càng diễn biến phức tạp, đôi khi công việc làm không xuể, một mình phải “bao sân”. Những lúc như vậy, tôi phải báo cáo lãnh đạo Chi cục tăng cường cán bộ từ địa bàn khác về cùng hỗ trợ. Vì thế, khi có dịch bệnh xảy ra, thiếu nhân lực, rất khó để dập dịch; đồng thời việc kiểm soát phòng chống lây lan cũng rất lúng túng. Do đó, việc các địa phương cần xem xét việc bổ sung chức danh nhân viên thú y ở cơ sở để đáp ứng nhiệm vụ phòng chống dịch kịp thời.

Có chính sách hỗ trợ phù hợp

Đồng chí Ma Quang Thọ, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Trung Tâm, xã Phù Lưu

“Tôi làm Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn và từ năm 2012 đến 2015, tôi kiêm nhiệm thêm công việc nhân viên thú y thôn. Khi đó không có phụ cấp, việc đi lại vất vả, nhiều hôm mưa gió vẫn phải đến từng hộ tiêm phòng, kiểm tra dịch bệnh. Vì kiêm nhiệm nhiều việc nên tôi đã nghỉ chức danh này. Thực tế, nhiều người làm nhân viên thú y thôn, bản cũng đã nghỉ vì lý do không có chế độ, phụ cấp. Hiện nay, khi dịch tả lợn châu Phi diễn biến phức tạp, tôi thấy rằng một nhân viên thú y cấp xã không thể bao quát hết các thôn, bản, nhất là địa bàn rộng, giao thông khó khăn. Tôi thấy, nhân viên thú y ở thôn, bản là lực lượng gần dân, nắm rõ tình hình cơ sở, phản ứng nhanh khi có dịch. Tôi rất mong Nhà nước sớm, có chế độ hỗ trợ phù hợp để họ yên tâm gắn bó. Đây là lực lượng quan trọng để phòng chống dịch hiệu quả, bảo vệ đàn vật nuôi và sinh kế của người dân.

Người chăn nuôi gặp khó khăn

Chị Trần Thị Hà, thôn Cốc Nghè, xã Thanh Thủy

Nhiều năm nay, gia đình tôi duy trì chăn nuôi lợn, gà quy mô nông hộ. Trước đây, nhân viên thú y xã thường xuyên đến từng gia đình để tuyên truyền, hướng dẫn việc chăm sóc vật nuôi, tiêm phòng và cách phòng, chống dịch bệnh. Tuy nhiên, thời gian qua, do thiếu lực lượng nhân viên thú y ở cấp xã nên đã khiến người dân gặp khó khăn trong việc phòng chống dịch bệnh cho đàn vật nuôi. Mặc dù có thú y viên thôn bản, nhưng chủ yếu là kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn. Nếu đàn vật nuôi bị dịch bệnh như hiện tại thì tôi không biết xoay sở như thế nào.  Khi lực lượng chống dịch của cấp trên đến thì dịch bệnh có thể đã lây lan nhanh chóng và gây thiệt hại lớn về kinh tế cho người chăn nuôi.