Bộ Tư pháp và Bộ An ninh nội địa Hoa Kỳ phối hợp Cảnh sát thành phố London, Anh đã tịch thu tượng đồng Nữ thần Durga bốn tay có nguồn gốc Việt Nam từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp, và trao trả về cho Việt Nam hồi tháng 8/2023.

Ngày 13/9/2023, đại diện Bộ An ninh nội địa Hoa Kỳ, Cảnh sát thành phố London đã phối hợp các cơ quan chức năng bàn giao tượng đồng Nữ thần Durga cho Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh.

Lễ bàn giao diễn ra tại trụ sở Công ty Constantine, London, Anh, nơi pho tượng đang được lưu giữ sau khi bị tịch thu và đưa đến Công ty Constantine từ ngày 17/7/2023.

Sau rất nhiều nỗ lực của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, các nhà tài trợ Đào Danh Đức, Nguyễn Ngọc Thúy cùng sự phối hợp tích cực của các cơ quan thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính, Tổng công ty Hàng không Việt Nam, Công ty Cổ phần Dịch vụ hàng hóa Nội Bài, Công ty Constantine (Anh)… ngày 18/6, tượng đồng Nữ thần Durga đã được vận chuyển an toàn về lưu giữ tại kho bảo quản của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.

Ngày 24/6/2024, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã thành lập Hội đồng thẩm định, mời các chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực lịch sử, khảo cổ, văn hóa, nghệ thuật và cổ vật để xem xét, đánh giá hiện trạng, xác định tính chất, niên đại, nguồn gốc và giá trị của Tượng, đồng thời, lấy mẫu phân tích thành phần hợp kim.

Hội đồng thẩm định đánh giá: Đây là tượng Nữ thần Durga 4 tay, có thể khối lớn (cao toàn bộ 191cm, trong đó, tượng cao 157cm, nặng 101kg), niên đại vào thế kỷ VII với hiện trạng còn tương đối nguyên vẹn. Tượng có nguồn gốc Việt Nam, thuộc phong cách nghệ thuật văn hóa Champa. Tuy nhiên, thông tin về nguồn gốc xuất xứ, địa điểm cụ thể phát hiện tượng Nữ thần Durga cần được tiếp tục nghiên cứu thêm.

Đây là pho tượng đồng lớn nhất, đại diện tiêu biểu, đặc sắc của nghệ thuật văn hóa Champa được phát hiện cho đến nay, là cổ vật thuộc loại quý hiếm, có giá trị rất lớn về văn hóa cũng như mỹ thuật Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử. Với những giá trị đặc biệt, quý hiếm, tượng đồng Nữ thần Durga đang được Bảo tàng lưu giữ trong kho đảm bảo an ninh, an toàn cũng như điều kiện, tiêu chuẩn, môi trường bảo quản đặc biệt.

Sau khi công bố, tượng đồng Nữ thần Durga sẽ được hoàn thiện hồ sơ pháp lý, bảo quản và tiếp tục nghiên cứu để trưng bày, giới thiệu tới công chúng trong và ngoài nước trong thời gian tới.

Phát biểu tại lễ công bố, Tiến sĩ Nguyễn Văn Đoàn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia cho rằng, việc tiếp nhận cổ vật tượng đồng Nữ thần Durga về Việt Nam đã kịp thời bổ sung và xây dựng các sưu tập hoàn chỉnh để giới thiệu về tính thống nhất, đa dạng của lịch sử, văn hóa Việt Nam, phục vụ tốt hơn việc tuyên truyền, giáo dục lịch sử, văn hóa, góp phần thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, là việc làm thiết thực cho chính sách hồi hương cổ vật, chống thất thoát di sản văn hóa, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Đoàn cũng nhấn mạnh, việc tiếp nhận tượng đồng Nữ thần Durga từ phía Hoa Kỳ và Vương quốc Anh là kết quả của quá trình hợp tác, chia sẻ các tư liệu pháp luật liên quan đến việc chống buôn bán trái phép cổ vật của Việt Nam với Hoa Kỳ và Vương quốc Anh. Đây cũng chính là kết quả từ những nỗ lực của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết của Công ước UNESCO 1970 về các biện pháp ngăn cấm xuất, nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa.

Đồng thời, Việt Nam cũng nỗ lực trong các quan hệ ngoại giao để cùng các nước nhận diện di sản văn hóa Việt Nam đã bị đưa ra nước ngoài bất hợp pháp trong quá khứ để tìm cách đưa các di sản văn hóa này về nơi xuất xứ.

Phát biểu tại lễ công bố, Thứ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh, việc tiếp nhận, hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga là thành quả của sự phối hợp tích cực từ phía Hoa Kỳ trong các đợt trao trả cổ vật cho Việt Nam và là một trong những sự kiện tiêu biểu cho dấu mốc 10 năm thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ.

Bên cạnh đó, việc các cơ quan chức năng của Vương quốc Anh đã kịp thời phối hợp và tạo điều kiện các thủ tục liên quan để đưa được Tượng đồng xuất cảnh trở về Việt Nam, được đánh giá là một trong những hoạt động nổi bật trong hợp tác Việt Nam-Vương quốc Anh nhân dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước (1973-2023).

“Những cổ vật của Việt Nam được tiếp nhận, hồi hương trong thời gian qua là kết quả hợp tác, trao đổi thông tin trong nhiều năm, là sự nỗ lực của Việt Nam cũng như các quốc gia liên quan, đặc biệt là Hoa Kỳ, trên tinh thần tuân thủ các điều ước quốc tế trong đó có Công ước của UNESCO về các biện pháp cấm buôn bán, xuất nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa” – Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương khẳng định.

Trong thời gian tới, tượng đồng Nữ thần Durga sẽ được hoàn thiện hồ sơ pháp lý, bảo quản và tiếp tục nghiên cứu để trưng bày, giới thiệu tới công chúng trong và ngoài nước.

Nhân dịp này, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã trao bằng khen cho các cá nhân có thành tích đóng góp trong quá trình hồi hương tượng đồng Durga về Việt Nam.