Nghệ nhân Mai Thị Hợp trình diễn nghề dệt zèng truyền thống của đồng bào Tà Ôi ở huyện miền núi A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế.

Nghệ nhân Mai Thị Hợp, quê ở A Ðớt (nay là xã Lâm Ðớt), một xã vùng sâu đặc biệt khó khăn của huyện A Lưới. Bà Hợp cho biết, từ xa xưa, nghề dệt zèng đã thấm vào máu thịt của người Tà Ôi nơi đây. Sau nhiều năm mày mò luyện tập, đến năm 15 tuổi, lần đầu bà đã tự dệt được một tấm zèng hoàn chỉnh. Sản phẩm làm ra, bà Hợp mang bán cho bà con Cơ Tu, Pa Cô quanh vùng. Tuy nhiên, cái khó nằm ở "đầu ra" và người thợ. Ðứng trước sự mai một của nghề dệt truyền thống, bà Hợp đã trăn trở, quyết tâm khôi phục lại nghề. Năm 2004, bà Hợp đứng ra thành lập tổ dệt cho chị em tại xã A Ðớt. Không lâu sau đó, sau khi gia đình bà Hợp chuyển ra thị trấn A Lưới, tổ dệt được nâng cấp lên thành Hợp tác xã dệt zèng-thổ cẩm (nay là Hợp tác xã (HTX) Thổ cẩm xanh Aza Kooh). Không chỉ tạo việc làm, nâng cao tay nghề cho chị em, nghệ nhân Mai Thị Hợp đã sáng tạo nhiều mẫu mã và họa tiết mới rồi hướng dẫn cho chị em cùng làm. "Trước kia, người Tà Ôi thường trồng bông để kéo sợi làm chất liệu thổ cẩm, nhưng ngày nay thị trường đã có sẵn, vấn đề là phải biết chọn lọc kỹ, rồi qua nhiều công đoạn gia công tỷ mẩn và công phu để có được sợi bông săn chắc", bà Hợp chia sẻ.

Với vai trò là Giám đốc HTX Thổ cẩm xanh Aza Kooh, nghệ nhân Mai Thị Hợp đã chủ động, tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm, Festival nghề truyền thống trong và ngoài tỉnh để quảng bá, giới thiệu sản phẩm dệt zèng của HTX đến đông đảo người dân. Ðặc biệt, năm 2015, thổ cẩm của đồng bào Tà Ôi có cơ hội được trình diễn ở Nhật Bản và nghệ nhân Hợp chính là người đại diện cho phụ nữ Tà Ôi tham gia thao diễn nghề tại Trung tâm hội nghị quốc tế Fukuoka. Tiếp đến là những chuyến đi "khoe" nghề zèng ở châu Âu, Thái Lan… Người Nhật Bản đặc biệt yêu thích sản phẩm zèng bởi sự gần gũi với môi trường. Người Pháp thích bộ đồ thổ cẩm có tông mầu đỏ và hoa văn hoa sim rất đặc trưng do chính nghệ nhân Hợp thiết kế và được dệt thủ công. Khách quốc tế khi được tận mắt chứng kiến đều vô cùng ngưỡng mộ kỹ thuật đánh cườm hai mặt ở sản phẩm thổ cẩm của người Tà Ôi. Ðến nay, sản phẩm zèng A Lưới được nhiều du khách trong nước và quốc tế biết đến, yêu thích. Mới đây, HTX Thổ cẩm xanh Aza Kooh đã nhận được một hợp đồng sản xuất 50 tấm zèng có kích cỡ 0,7x1,5m/tấm, dệt thủ công xuất khẩu sang thị trường Canada.

Tại huyện A Lưới hiện có gần chục cơ sở dệt zèng, đó là tín hiệu vui nhưng để giữ được nghề, giữ gìn được bản sắc và đặc biệt sống được với nghề dệt zèng là điều không hề dễ dàng. Nghệ nhân Mai Thị Hợp chia sẻ: "Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận nghề dệt zèng của đồng bào Tà Ôi là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Ðể gìn giữ, bảo tồn và phát triển, dệt zèng cần phải "sống" được trong bối cảnh đầy những thách thức như hiện nay. Còn hiện lớp trẻ cần được truyền dạy kỹ thuật dệt zèng để từ đó "thắp lửa" tình yêu với nghề truyền thống của dân tộc mình, biết trân quý nghề dệt zèng truyền thống, đồng thời biết cách bảo tồn và làm giàu từ di sản mà ông cha để lại".