Bất cập việc phân loại, thu gom rác

Còn đúng 1 tháng nữa, Nghị định 45/2022/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường sẽ có hiệu lực. Trường hợp không phân loại rác thải sẽ bị xử phạt, mức xử phạt có thể từ 500 nghìn đến 1 triệu đồng. Tuy nhiên đến thời điểm này, các đơn vị thu gom cũng chưa có hướng dẫn, quy định cụ thể trong việc nhận diện, trang thiết bị, tần suất, địa điểm thu gom rác đã phân loại...khiến cho người dân lúng túng khi thực hiện.

Sở Tài nguyên và Môi trường cấp phát thùng rác cho người dân xã Bằng Cốc (Hàm Yên) nâng cao ý thức phân loại rác cho người dân.

Mỗi ngày, gia đình chị Nguyễn Thị Thúy Ngân, phường Phan Thiết (TP Tuyên Quang) xả từ 0,5 - 0,7 kg rác thải sinh hoạt. Với những ngày có công, có việc lượng rác sẽ gia tăng hơn. Theo lời chị Ngân, trước đây chị đã từng phân loại rác, lon bia, bìa cát - tông tách riêng; vỏ hoa quả, cậng rau cho vào một túi; thức ăn thừa cho vào một túi. Chỉ còn lại vỏ hộp sữa, túi ni-lon mới bỏ vào thùng rác. Rác là vỏ hoa quả, cậng rau, vỏ trứng… dễ phân hủy nên hàng ngày chị Ngân chỉ mang lượng rác này cho công nhân thu gom. Còn rác thải nhựa là túi ni-lon thì 2 - 3 ngày chị mới đổ một lần. Chị Ngân chia sẻ: Phân loại rác không khó, cái khó nhất hiện nay khiến nhiều người dân như chị loay hoay, lúng túng là rác đã phân loại phải có cách nào để nhận diện. Trên thực tế bản thân chị và nhiều người dân ở cụm dân cư đã phân loại rác và chứa vào những chiếc túi ni-lon nhưng cũng chỉ là những túi tận dụng lại hoặc mua  túi chứa rác bán sẵn nên rất khó nhận diện đâu là rác tái chế, rác hữu cơ, hay rác khó phân hủy nên nếu muốn biết chỉ có cách xé túi ra mới biết được.  

Cùng tâm lý như chị Ngân, anh Hoàng Văn Hải, thị trấn Yên Sơn (Yên Sơn) ngoài việc loay hoay lựa chọn túi đựng rác sau phân loại, anh Hải còn lo lắng không biết việc phân loại rác của gia đình có đúng với yêu cầu hay không? Vì nhiều loại chất thải nhựa không thể tái chế được hoặc rác thải hữu cơ, thức ăn thừa thu gom như nào, tần suất thu?

Đoàn viên thanh niên cấp phát túi thân thiện cho người dân xã Bằng Cốc (Hàm Yên).

Một điều nữa khiến anh Hoàng Văn Hải và chị Nguyễn Thị Thúy Ngân cùng rất nhiều hộ dân lo ngại đó là người dân đã cất công phân loại nhưng sau đó rác vẫn chịu cảnh “3-4 trong 1”. Rác thải hữu cơ, rác thải tái chế, rác thải khó phân hủy và thức ăn thừa vẫn đang được thu gom chung vào một thùng rác lớn. Sau đó, toàn bộ lượng rác thải này lại “lên” cùng một xe để đưa về bãi để thực hiện một quy trình xử lý rác là chôn lấp.

Đó là ở những khu vực thực hiện thu gom rác, với những địa phương chưa có dịch vụ thu gom rác hoặc vì lý do nào đó dịch vụ thu gom rác phải tạm dừng thì tình trạng rác vẫn được đổ lẫn lộn vào nhau, hoặc xả một cách bừa bãi ra môi trường.

Một thời gian dài, người dân các xã vùng hạ huyện Sơn Dương vứt rác khắp mọi nơi, bờ sông, con suối, vệ đường những vị trí khuất trở thành bãi rác. Nguyên nhân là do đơn vị thu gom rác tạm dừng việc thu gom do bãi tập kết rác đã đủ công suất, không còn chỗ chứa.

Bí thêm bí

Tình trạng phân loại, thu gom, tập kết rác đã vậy, việc xử lý rác lại còn nan giải gấp bội lần. Theo báo cáo của Công ty cổ phần Dịch vụ Môi trường và Quản lý đô thị Tuyên Quang - Đơn vị thực hiện thu gom, xử lý rác quy mô lớn nhất tỉnh hiện nay, mỗi ngày đơn vị thu gom trên 80 tấn rác thải sinh hoạt của người dân khu vực nội thành. Ngoài ra là rác ở các chợ dân sinh trên địa bàn bao gồm: Rác hữu cơ, rác khó phân hủy, rác công cộng...Toàn bộ lượng rác hiện nay vẫn được thu gom, tập kết, vận chuyển xử lý chung theo một quy trình xử lý thông thường nhất đó là chôn lấp.

Công nhân Công ty cổ phần Dịch vụ Môi trường và Quản lý đô thị Tuyên Quang nhặt lại những phế liệu có thể tái chế từ rác vừa thu gom về.

Ông Nguyễn Ngọc Anh, phụ trách phòng Kế hoạch phân trần: Nếu đã phân loại rác tại nguồn thì ít nhất cũng cần 2 loại xe để thu gom, vận chuyển đến 2 cơ sở xử lý riêng, trong khi đó chưa có định mức kinh tế kỹ thuật của cấp có thẩm quyền nên rất khó để doanh nghiệp triển khai thực hiện. Quan trọng nhất là hạ tầng kỹ thuật để xử lý rác vẫn thiếu nếu không muốn nói là không có. Năm 2021, tỉnh chấp thuận cho 3 dự án đầu tư xây dựng nhà máy xử lý rác thải trên địa bàn 3 huyện: Yên Sơn, Sơn Dương và Hàm Yên chỉ còn 1 dự án có khả năng thực thi và hiện cũng mới chỉ thực hiện được ở những bước căn bản. Và nếu thực hiện theo đúng quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 45 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính đối với việc phân loại rác thải tại nguồn thì sẽ khó có thể thực hiện theo đúng lộ trình. Bởi phân loại sẽ phải xử lý trong khi hạ tầng và công nghệ xử lý rác vẫn còn chưa khởi động sẽ gây khó khăn cho cả doanh nghiệp làm dịch vụ và người dân - Ông Ngọc Anh lo lắng.

Chuỗi dịch vụ môi trường của Công ty cổ phần Tuyên Quang Xanh cũng giống như Công ty cổ phần Dịch vụ Môi trường và Quản lý đô thị Tuyên Quang. Rác thải hữu cơ, rác thải tái chế, rác thải khó phân hủy vẫn đang được thu gom chung vào một thùng rác lớn và thực hiện một quy trình xử lý rác là chôn lấp. Anh Dìu Nhật Nam, Giám đốc công ty cho rằng, vẫn biết rác là một nguồn tài nguyên nhưng để lấy được nguồn tài nguyên này đòi hỏi nguồn vốn đầu tư quá lớn vượt quá tầm của doanh nghiệp nên cũng phải tính đến bài liệu cơm để gắp mắm.  

Phải hoàn thiện hạ tầng, công nghệ

Đồng chí Đặng Minh Tơn, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường khẳng định: Việc phân loại rác tại nguồn muốn thành công phải đầy đủ, đồng bộ từ chính sách, hạ tầng, công nghệ và phạm vi triển khai. Trong bối cảnh còn nhiều khó khăn, tỉnh đã từng bước hoàn thiện dần những cơ chế, chính sách để việc phân loại rác, xử lý rác thải dần đi vào quy củ.

Năm 2020, UBND tỉnh Tuyên Quang ban hành Chỉ thị 06 về tăng cường quản lý, tái sử dụng, tái chế và giảm thiểu rác thải nhựa trên địa bàn. Tiếp đến Đề án tăng cường quản lý, xử lý chất thải rắn sinh hoạt và chống rác thải nhựa trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021 - 2025 cũng đã được ban hành. Qua hơn 4 năm tuyên truyền, vận động các cơ quan, đơn vị và người dân, lượng rác thải nhựa thải ra môi trường đã giảm đáng kể. Đáng chú ý, rác thải nhựa có thể tái sử dụng như chai, lọ... đã được thu gom để có một vòng đời mới.

Rác thải nhựa được HTX Dịch vụ môi trường Thanh Bình (TP Tuyên Quang) phân loại xử lý.

Qua kiểm tra thực tế tại các địa phương, đặc biệt là những xã đã về đích nông thôn mới, ý thức của người dân trong việc phân loại, tái chế rác thải  nhựa đã đạt những kết quả khả quan. Nhiều trường học hình thành các điểm tập kết chai lọ nhựa để gây quỹ cho các hoạt động của trường.

Ông Phùng Thế Hiệu, Trưởng phòng Môi trường, Nước, Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu, Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết: Theo Luật Bảo vệ môi trường và Nghị định số 45/2022/NĐ-CP  ngày 7-7-2022 của Chính phủ, từ ngày 1-1-2025 bắt buộc hộ gia đình, cá nhân sẽ phải phân loại rác thải tại nguồn. Để thực hiện quy định trên, ngành đã tham mưu cho tỉnh ban hành quy định giá dịch vụ, thu gom rác thải đã phân loại. Giá dịch vụ thu gom rác đã phân loại sẽ được tính theo kg thay vì tính theo nhân khẩu như hiện nay. Giá thu 370 đồng/kg rác thải rắn trong năm 2025 và đến năm 2030 sẽ là 620 đồng/kg. Đây là mức giá đã bao gồm giá trị gia tăng, đây là mức phí thu gom, còn ngân sách Nhà nước vẫn hỗ trợ 100% phí xử lý chất thải rắn.

Luật đã có, cơ chế đã tương đối đầy đủ chỉ còn chờ hạ tầng thu gom, xử lý rác thải. Chắc chắn Nhà máy xử lý rác thải tại Nhữ Khê sẽ được xây dựng trong thời gian tới. Song trước khi có hạ tầng thì mỗi tổ chức, cá nhân, hộ gia đình cần nâng cao ý thức, trách nhiệm trong việc thực hiện nghiêm việc phân loại, kiểm soát, xả thải rác; các tổ chức, địa phương duy trì tốt mô hình cộng đồng dân cư không rác thải nhựa; các hộ gia đình tận dụng những gì có thể từ rác, bởi đó cũng là một tài nguyên đồng thời giảm thiểu sức ép với môi trường sống. Tất cả chúng ta hãy cùng hành động vì một môi trường xanh, sạch, đẹp - Ông Hiệu nhấn mạnh.