Công dụng chữa bệnh của cây bảy lá một hoa

Bảy lá một hoa (Thất diệp nhất chi hoa) là một loại thảo dược quý hiếm được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh trong y học cổ truyền. Tuy nhiên, chính vì sự quý hiếm được ví  như "báu vật đại ngàn" nên nguy cơ tuyệt chủng của bảy lá một hoa đang đặt ra nhiều thách thức cho công tác bảo tồn.

Công dụng chữa bệnh của bảy lá một hoa

Bảy lá một hoa được sử dụng rộng rãi trong Đông y để điều trị nhiều loại bệnh. Theo cố GS-TS Đỗ Tất Lợi, một trong những tác dụng nổi bật của bảy lá một hoa là khả năng thanh nhiệt giải độc, đặc biệt hiệu quả trong việc chữa trị các vết thương do rắn độc cắn. Thậm chí, người Trung Quốc còn có câu ngạn ngữ “Ốc hữu thấp diệp nhất chi hoa/ Độc xà bất tiến gian” để khẳng định tác dụng xua đuổi rắn độc của loại cây này.

Tài liệu giảng dạy dùng cho khoa Y học cổ truyền của Trường đại học Y Hà Nội cho thấy bảy lá một hoa có phổ tác dụng rất rộng. Cây được sử dụng để điều trị nhiều bệnh khác nhau, từ các bệnh ngoài da như mụn nhọt, sưng tấy đến các bệnh nội tạng như viêm gan, viêm phổi. Ví dụ, để chữa viêm gan, vàng da, có thể dùng 8g bảy lá một hoa kết hợp với 40g bồ công anh. Đối với bệnh viêm phổi, liều dùng có thể lên đến 200g/ngày khi được nghiền thành bột.

Các nghiên cứu hiện đại khi phân tích các thành phần của loại thảo dược này thấy rằng thành phần hóa học chính trong cây bao gồm glucozit và saponin, có khả năng kháng khuẩn, kháng virus và chống viêm.

Tinh dầu từ cây bảy lá một hoa có khả năng ức chế mạnh mẽ đối với một số loại vi khuẩn như Micrococcus, Xanthomonas, Aerobacter và Brevibacterium. Phần rễ của cây cũng cho thấy khả năng kháng khuẩn đáng kể đối với các vi khuẩn như Bacillus spp., B.typhi, B.paratyphi, E.coli, Staphylococcus aureus, Haemolytic streptococci, và Meningococci. Chiết xuất từ các phần trên mặt đất của cây có khả năng chống lại B.subtilis, S.aureus, Pseudomonas aeruginosa, E.coli và Salmonella flexinerai, trong khi chiết xuất từ thân rễ chỉ có tác dụng đối với S.aureus.

Các saponin steroid từ thân rễ của cây bảy lá một hoa thể hiện hoạt tính kháng nấm, chống lại các loại nấm như Cladosporium cladosporioides, Magnaporthe oryzae, và nhiều chủng Candida albicans. Ba loại saponin steroid pennogenin được tách ra từ cây cho thấy khả năng kháng nấm ở mức trung bình đối với Saccharomyces cerevisiae và Candida albicans.

Ngoài ra, chiết xuất Ethanol 95% từ cây đã được báo cáo có tác dụng ngăn ngừa, bất hoạt, và chống lại sự sao chép của virus, đặc biệt là các virus EV71 và CVB3. Khả năng chống lại sự nhân lên của virus cũng được thể hiện rõ ràng hơn. Hoạt tính chống virus của saponin I đối với virus cúm A cũng đã được ghi nhận.

Một trong những công dụng nổi bật của bảy lá một hoa là khả năng chống ung thư. Các nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra rằng chiết xuất từ cây này có thể ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Ngoài ra, cây còn có tác dụng điều hòa miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài.

Các nhà nghiên cứu Trung Quốc đã có những phát hiện đáng chú ý khi chiết xuất bảy lá một hoa. Kết quả nghiên cứu cho thấy, loại dịch chiết này có khả năng cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống và kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân ung thư dạ dày và phổi.

Xem thêm: Các bài thuốc chữa bệnh từ cây bảy lá một hoa

Tính quý hiếm và nguy cơ tuyệt chủng

Bảy lá một hoa là một trong những loài thảo dược quý hiếm, chỉ mọc ở các vùng núi cao và dưới tán rừng rậm. Tại Việt Nam, cây được tìm thấy ở các vùng núi Hoàng Liên Sơn, Cúc Phương, Sapa, Ninh Bình và Hòa Bình. Tuy nhiên, do nạn phá rừng và khai thác quá mức, diện tích phân bố của cây đang ngày càng thu hẹp, dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng cao.

Theo Nghị định của Chính phủ về “Quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp”, bảy lá một hoa được xếp vào nhóm II A, tức là loài cây cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Việc bảo vệ và phát triển bảy lá một hoa là một nhiệm vụ cấp bách, không chỉ giúp duy trì nguồn gen quý mà còn góp phần bảo vệ đa dạng sinh học và phát triển y học cổ truyền.

Tìm hiểu về: Quy trình trồng cây bảy lá một hoa

Để bảo tồn, bảy lá một hoa, nhiều chương trình nghiên cứu và nhân giống đã được triển khai. Các nhà khoa học đang nỗ lực tìm kiếm các phương pháp nhân giống hiệu quả, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu của từng vùng. Ngoài ra, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của loài cây này cũng đóng vai trò quan trọng trong công tác bảo tồn.

Một số dự án bảo tồn đã đạt được những kết quả khả quan. Tại Vườn Quốc gia Cúc Phương, các nhà khoa học đã thành công trong việc nhân giống và trồng lại bảy lá một hoa trong môi trường tự nhiên. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển loài cây quý hiếm này.