Trước thực tế này, việc sửa đổi Luật là cần thiết, qua đó tạo động lực cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo...

Kỹ thuật viên vận hành thiết bị tại Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng 2
(Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng).

Nhiều tồn tại, bất cập

Được Quốc hội thông qua năm 2006, Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (Luật) là văn bản pháp luật quan trọng, điều chỉnh các quan hệ liên quan đến tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.

Đến nay, Luật đã tạo chuyển biến tích cực đối với hoạt động liên quan đến tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật. Luật đã đáp ứng yêu cầu đổi mới hoạt động tiêu chuẩn hóa, thúc đẩy tiến trình gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và thực hiện Hiệp định Hàng rào kỹ thuật trong thương mại (TBT/WTO), bảo vệ được lợi ích quốc gia và lợi ích của các doanh nghiệp trong nước trước sức ép của cạnh tranh toàn cầu và tự do hóa thương mại; đồng thời thu hút đầu tư và chuyển giao công nghệ từ nước ngoài vào Việt Nam.

Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định, Bộ đã công bố hơn 13.000 tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), đứng đầu trong nhóm các nước ASEAN; trong đó, tỷ lệ hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực đạt trên 60%. Hệ thống TCVN bao quát đầy đủ các lĩnh vực kinh tế - xã hội, giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao trình độ khoa học công nghệ. Bên cạnh đó, các bộ, ngành, địa phương cũng ban hành trên 800 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN).

Tuy nhiên, Luật cũng đã bộc lộ những hạn chế, bất cập nhất định. Một số quy định trong Luật không còn phù hợp với thực tiễn như quy trình xây dựng quy chuẩn kỹ thuật tại Luật khiến các bộ, ngành, địa phương gặp khó khăn, bất cập khi xây dựng QCVN, QCĐP (quy chuẩn kỹ thuật địa phương); chưa có quy định về đánh giá tác động khi xây dựng QCVN khiến một số QCVN sau khi ban hành không phù hợp với thực tiễn; chưa có quy định về trình tự, thủ tục rút gọn trong trường hợp khẩn cấp vì an toàn, thiên tai, dịch bệnh…

Thời gian qua, hoạt động xây dựng, ban hành, áp dụng QCĐP được chú trọng thực hiện. Tuy nhiên, quy định trong Luật hướng dẫn QCĐP lại khá chung chung. Bên cạnh đó, một số tổ chức, doanh nghiệp xây dựng tiêu chuẩn cơ sở mang tính chất đối phó khiến công tác quản lý nhà nước gặp nhiều khó khăn trong việc thống kê, cập nhật thông tin, số liệu về tiêu chuẩn cơ sở. Việc này khiến công tác hậu kiểm chất lượng, truy xuất nguồn gốc, xử lý vi phạm về chất lượng liên quan tới tiêu chuẩn cơ sở, ảnh hưởng tới quyền lợi người tiêu dùng...

Những bất cập trên đòi hỏi phải sửa đổi Luật để phù hợp bối cảnh phát triển, từ đó từng bước hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật theo hướng đổi mới toàn diện, tạo động lực mới cho doanh nghiệp hội nhập quốc tế.

Hoàn thiện thể chế lĩnh vực tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật

Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định, các nội dung được xem xét sửa đổi, bổ sung không chỉ khắc phục tồn tại, bất cập trong Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật hiện hành mà quan trọng hơn thể hiện tầm nhìn, chiến lược của Việt Nam trong sân chơi quốc tế, khu vực. Việc sửa luật phải đáp ứng hai yêu cầu, vừa tăng cường khả năng quản lý nhà nước, vừa tạo động lực mới cho doanh nghiệp. Nếu thiếu một trong hai vế thì sẽ không đạt được mục tiêu của việc sửa đổi Luật.

Vụ trưởng Vụ Tiêu chuẩn, Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng (Bộ Khoa học và Công nghệ) Nguyễn Văn Khôi cho biết, Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi) được xây dựng dựa trên các quan điểm: Thứ nhất, thể chế hóa quan điểm, đường lối của Đảng về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa...

Thứ hai, xây dựng khung pháp lý nhằm triển khai hoạt động quản lý nhà nước về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và đánh giá sự phù hợp, bảo đảm sự thống nhất, góp phần tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng. Thứ ba, bảo đảm tính khả thi khi áp dụng trên thực tiễn. Thứ tư, nội luật hóa quy định tại các cam kết quốc tế trong FTA thế hệ mới mà Việt Nam đã ký kết trong lĩnh vực tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và đánh giá sự phù hợp theo tinh thần Nghị quyết số 06-NQ/TƯ của Ban Chấp hành Trung ương về “Thực hiện có hiệu quả tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, trong bối cảnh nước ta tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới”...

Hiện, Bộ Khoa học và Công nghệ đã trình Chính phủ hồ sơ đề nghị xây dựng dự án Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi); gửi lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương, cơ quan, tổ chức liên quan và dự kiến sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua vào kỳ họp tháng 10 tới.