Ảnh: Báo Thế giới và Việt Nam

Năm 2011, Timor Leste chính thức nộp đơn xin gia nhập ASEAN. Tuy nhiên, để trở thành thành viên ASEAN, Timor Leste cần phải đáp ứng các tiêu chí và nghĩa vụ mà Hiệp hội đặt ra. Cũng bởi vậy, phải đến tháng 11/2022, tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 40 ở Campuchia, lãnh đạo các nước thành viên mới thông qua Tuyên bố về việc Timor Leste xin gia nhập ASEAN. Theo đó, các nhà lãnh đạo nhất trí về nguyên tắc kết nạp Timor Leste làm thành viên thứ 11; trao quy chế quan sát viên và cho phép nước này tham gia các hội nghị của ASEAN.

Nhiệm vụ xây dựng lộ trình cho việc gia nhập của Timor Leste được Hiệp hội giao cho Hội đồng Ðiều phối ASEAN (ACC). Tại Hội nghị ACC lần thứ 33 ở Indonesia tháng 5/2023, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN trao đổi và hoàn tất Lộ trình Timor Leste trở thành thành viên ASEAN. Văn kiện này sau đó đã được Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 42 thông qua, tạo tiền đề cho quá trình chuẩn bị và hỗ trợ Timor Leste chính thức gia nhập Hiệp hội.

Kể từ sau khi được trao tư cách quan sát viên, Timor Leste tích cực tham gia các hội nghị cấp cao, cấp bộ trưởng của ASEAN. Các nhà ngoại giao Timor Leste nhận định, Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 42 mang ý nghĩa quan trọng với cả hai bên vì đây là lần đầu có sự tham dự của lãnh đạo Timor Leste. Cùng với việc tham dự các cơ chế hợp tác giữa các nước thành viên, lãnh đạo Timor Leste cũng tham dự các hội nghị giữa ASEAN và đối tác, như Hội nghị cấp cao đặc biệt kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN-Australia tháng 3 vừa qua.

Song song với nỗ lực gia nhập ASEAN, Timor Leste cũng thúc đẩy quan hệ song phương với các nước thành viên của Hiệp hội. Sau các chuyến thăm Brunei và Philippines cuối năm 2023, Tổng thống Timor Leste José Ramos-Horta có chuyến thăm cấp Nhà nước tới Lào vào đầu năm nay. Trong khuôn khổ chuyến thăm, ông José Ramos-Horta có cuộc hội đàm với Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Lào Thongloun Sisoulith.

Việc nâng tổng số thành viên lên 11 sẽ góp phần củng cố vai trò trung tâm của Hiệp hội, đóng góp vào hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển của khu vực.

Tại cuộc hội đàm, hai nhà lãnh đạo đánh giá cao quan hệ hữu nghị và hợp tác tốt đẹp giữa hai nước, đồng thời thông báo cho nhau về tình hình phát triển kinh tế-xã hội của mỗi nước. Thảo luận về kế hoạch hợp tác trong thời gian tới, hai bên thống nhất tiếp tục tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực tiềm năng, như thương mại-đầu tư, nông nghiệp, năng lượng, du lịch... Hai bên cũng nhất trí thành lập ủy ban hỗn hợp về hợp tác song phương nhằm theo dõi, thúc đẩy thực hiện các thỏa thuận đã ký giữa hai chính phủ.

Tại cuộc hội đàm, ông José Ramos-Horta khẳng định sự ủng hộ của Timor Leste đối với vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2024 của Lào. Ông Thongloun Sisoulith cũng nhấn mạnh, Lào tiếp tục ủng hộ Timor Leste trở thành thành viên chính thức của ASEAN trong thời gian tới.

Nhằm hỗ trợ Timor Leste đạt được tư cách thành viên đầy đủ của Hiệp hội, Tổng Thư ký ASEAN Kao Kim Hourn có chuyến thăm Timor Leste. Tại các cuộc gặp lãnh đạo cấp cao, giới chức Timor Leste, ông Kao Kim Hourn đánh giá cao những nỗ lực của nước này trong tiến trình trở thành thành viên của ASEAN. Chào xã giao Thủ tướng Timor Leste Xanana Gusmao, ông Kao Kim Hourn khẳng định, Ban Thư ký ASEAN hỗ trợ Timor Leste đáp ứng các yêu cầu mà Hiệp hội đặt ra để trở thành thành viên chính thức. Bên cạnh đó, Tổng Thư ký ASEAN cũng nhắc lại cam kết trong việc hỗ trợ Timor Leste xây dựng năng lực với tư cách là một quốc gia thành viên ASEAN trong tương lai.

Những nỗ lực của ASEAN, cũng như các nước thành viên, thời gian qua khẳng định lại sự đồng lòng đối với việc mở rộng Hiệp hội. Timor Leste cũng mong muốn tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ các nước thành viên trong những bước đi tiếp theo trên chặng đường trở thành một phần của “gia đình” ASEAN. Việc nâng tổng số thành viên lên 11 sẽ góp phần củng cố vai trò trung tâm của Hiệp hội, đóng góp vào hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển của khu vực.