Phục dựng nghi lễ rước tượng Bà Chúa Xứ núi Sam

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam diễn ra vào tháng 4 âm lịch hằng năm tại Khu du lịch Quốc gia Núi Sam, phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang. Lễ hội truyền thống này được vinh danh là niềm vui của tỉnh An Giang nói riêng và cả nước nói chung...

Lễ hội truyền thống văn hóa đặc sắc

An Giang mỗi năm đón hơn 8 triệu lượt khách, trong đó, thành phố Châu Đốc đón hơn 5 triệu lượt khách đến hành hương, chiêm bái các thắng cảnh như Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam, quần thể Lăng mộ Thoại Ngọc Hầu, Chùa Hang, Tây An tự...

Việc thờ cúng Bà Chúa Xứ được xem là tín ngưỡng thờ mẫu ở Việt Nam, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam là lễ hội tâm linh lớn nhất vùng Đồng bằng sông Cửu Long, mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân vùng sông nước.

Lễ hội thể hiện bản sắc và sự kế tục của cộng đồng người Kinh trong tiến trình giao lưu tiếp biến văn hóa với người Hoa, Khmer, Chăm.

Về truyền thuyết Bà Chúa Xứ, Ban Quản trị Lăng miếu núi Sam cho biết, thuở xa xưa, núi Sam còn hoang vu nhưng đã có tượng Bà ngự trên đỉnh núi.

Dân làng phát hiện nên báo quan Tổng trấn Nguyễn Văn Thoại và ông đã cử nhiều trai tráng lên núi thỉnh tượng xuống. Nhưng nhiều ngày liền, họ không dịch chuyển được pho tượng.

Sau đó, một nữ đồng trinh trong xứ này đã lên đồng, truyền với các bô lão rằng cần có 9 nữ đồng trinh mới thỉnh được tượng Bà xuống núi. Quan Tổng trấn và bô lão theo lời, chọn ra 9 cô gái đồng trinh lên núi thỉnh tượng và kỳ lạ thay các cô đã khiêng được tượng Bà xuống núi.

Khi tới chân núi Sam, pho tượng trở nên nặng nề, không cách nào lay chuyển. Các bô lão đoán rằng tượng Bà đã chọn nơi đây để an vị nên xây ngôi miếu đơn sơ thờ.

Năm 1870, miếu được xây dựng lại bằng gạch hồ ô dước. Từ năm 1972 đến 1976, Miếu Bà được tái thiết lớn tạo dáng vẻ uy nghi như hiện nay.

Ban đầu, người trong vùng đến cúng bái gặp nhiều may mắn nên tiếng lành đồn xa. Sau đó, khách thập phương đến viếng Miếu Bà mỗi năm mỗi đông, bắt đầu từ tháng giêng, hàng triệu lượt du khách trong và ngoài nước nườm nượp đến.

Giữ gìn di sản

Theo Cục Di sản Văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), việc UNESCO ghi danh Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại sẽ nâng cao ý thức của cộng đồng trong việc cùng tổ chức, quản lý và gìn giữ di sản chung, gắn kết cộng đồng các dân tộc ở Việt Nam.

Đồng chí Lê Hồng Quang, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy An Giang, Trưởng Đoàn công tác của tỉnh An Giang khi đón nhận bằng Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại đối với di sản Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam tại Trung tâm hội nghị Conmebol, thủ đô Asunción, Cộng hòa Paraguay, nơi diễn ra Kỳ họp thứ 19 của UNESCO đã cùng đoàn công tác rất xúc động.

Đồng chí Lê Hồng Quang bày tỏ: “Lễ hội Vía Bà Chúa xứ núi Sam được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại đã khẳng định tính toàn vẹn, xác thực và giá trị nổi bật toàn cầu của di sản độc đáo này”.

Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, niềm vinh dự lớn của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc tỉnh An Giang. Qua đó, góp phần tuyên truyền, quảng bá rộng rãi đến người dân, du khách trong và ngoài nước giá trị văn hóa tiêu biểu, đặc sắc về vùng đất, con người An Giang.

Đây cũng là niềm tự hào của nhân dân cả nước, bởi di sản được vinh danh càng góp phần khẳng định sự đa dạng, giàu giá trị của văn hóa dân tộc Việt Nam trong bối cảnh phát triển, hội nhập.

Năm 2001, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được Bộ Văn hóa-Thông tin và Tổng cục Du lịch Việt Nam công nhận là lễ hội cấp quốc gia. Năm 2014, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Năm 2023, Lễ hội được vinh danh là “Hoạt động văn hóa tiêu biểu châu Á-Thái Bình Dương”. Ngày 4/12/2024, di sản Lễ hội Vía Bà Chúa xứ Núi Sam chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.