Đại biểu Phan Đức Hiếu (Đoàn Thái Bình) cho ý kiến về mở rộng phạm vi áp dụng của Luật Đấu thầu. (Ảnh: THỦY NGUYÊN)

Dự thảo Luật đưa ra 2 phương án áp dụng hoạt động lựa chọn nhà thầu: (1) đối với các gói thầu thuộc dự án đầu tư của doanh nghiệp nhà nước theo quy định của Luật Doanh nghiệp; (2) đối với các gói thầu thuộc dự án đầu tư của doanh nghiệp nhà nước theo quy định của Luật Doanh nghiệp và doanh nghiệp có vốn của doanh nghiệp nhà nước trên 50% vốn điều lệ.

Hai luồng ý kiến khác nhau

Tham gia ý kiến thảo luận, đại biểu Phan Đức Hiếu (Đoàn Thái Bình) đề nghị không mở rộng phạm vi áp dụng Luật đối với công ty con của doanh nghiệp nhà nước, vì cho rằng điều này sẽ dẫn đến mở rộng thêm 4 nhóm đối tượng áp dụng Luật Đấu thầu, đây là phạm vi rất rộng.

Về sự phù hợp với chủ trương, chính sách, các nghị quyết của Đảng và hệ thống pháp luật, đại biểu Hiếu cho biết hiện đã có Kết luận số 50-KL/TW năm 2012 và Nghị quyết Trung ương 5 khóa XIII về đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, trong đó, nhấn mạnh tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp nhà nước, tách bạch chức năng chủ sở hữu quản lý và chức năng quản trị kinh doanh của doanh nghiệp.

Ngoài ra, các luật quy định trực tiếp về doanh nghiệp nhà nước đều đã thể chế hóa rất rõ là phân doanh nghiệp nhà nước ra làm các cấp độ: công ty mẹ, công ty con, hay theo các mức độ sở hữu: 100% hay trên 50%, từ đó có phương thức và cách thức quản lý khác nhau phù hợp với từng loại doanh nghiệp nhà nước.

“Nếu mở rộng phạm vi áp dụng Luật Đấu thầu đánh đồng các chủ thể, áp dụng cứng nhắc một phương thức quản lý thì sẽ không bảo đảm về sự phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng, hệ thống pháp luật đã được thiết kế và đang thi hành”, đại biểu nêu quan điểm.

Các đại biểu dự phiên thảo luận về dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi) sáng 24/5. (Ảnh: THỦY NGUYÊN)

Cũng theo đại biểu Hiếu, Luật Đấu thầu không phải là công cụ duy nhất để quản lý doanh nghiệp nhà nước, bên cạnh đó còn có Luật Doanh nghiệp thông qua cơ chế quản trị, giám sát nội bộ, Luật Quản lý, sử dụng vốn đầu tư nhà nước tại doanh nghiệp có cơ chế quản lý thông qua người đại diện vốn và thông qua các cơ chế giám sát báo cáo khác.

Đại biểu cho biết thêm, trong các doanh nghiệp có hỗn hợp sở hữu một phần nhà nước, một phần sở hữu có nguồn gốc từ nhà nước, lợi ích của nhà đầu tư tư nhân là rất lớn, bản thân nội tại nhà đầu tư tư nhân cũng có nhu cầu để có sự kiểm soát.

Nhiều tập đoàn tư nhân và nhiều công ty mẹ trong tập đoàn nhà nước cũng đã thiết kế các quy trình đấu thầu, thực hiện thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm bảo đảm thực hiện nghiêm việc đấu thầu, chống thất thoát, bởi đây cũng là nhu cầu tự thân của các doanh nghiệp.

Theo đại biểu, nếu áp dụng cứng nhắc việc mở rộng phạm vi áp dụng Luật Đấu thầu đối với công ty con của doanh nghiệp nhà nước thì có thể làm hoạt động sản xuất của doanh nghiệp bị ảnh hưởng, ảnh hưởng lợi ích của nhà đầu tư, lợi ích của Nhà nước.

Ngoài ra, đại biểu Hiếu cũng bày tỏ lo ngại việc áp dụng Luật Đấu thầu đối với công ty con của doanh nghiệp nhà nước sẽ tác động đến cả thị trường chứng khoán, quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp.

Có chung quan điểm, đại biểu Tạ Văn Hạ (Đoàn Quảng Nam) cho rằng cần khuyến khích việc tham gia các hoạt động đấu thầu, nhưng không có nghĩa là các hình thức lựa chọn nhà cung cấp khác là không ưu việt.

Do vậy, cần quy định để bảo đảm không thất thoát tiền bạc của nhà nước, bảo đảm công khai, minh bạch, nhưng cũng phải bảo đảm quyền định đoạt tài sản của doanh nghiệp, tính linh hoạt, khuyến khích xã hội hóa.

Đại biểu Lê Hoàng Anh (Đoàn Gia Lai) phát biểu tranh luận tại phiên họp. (Ảnh: THỦY NGUYÊN)

Phát biểu tranh luận về nội dung này, đại biểu Lê Hoàng Anh (Đoàn Gia Lai) cho rằng, đấu thầu là biện pháp để bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả kinh tế, nên không thể loại trừ các doanh nghiệp có hơn 51% vốn nhà nước thực hiện những điều tốt đẹp như vậy. Theo đại biểu, các doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư phải thực hiện, dẫn đầu các doanh nghiệp khác trong cả nước cùng thực hiện.

Cùng với đó, các doanh nghiệp tư nhân, các doanh nghiệp có vốn đầu tư của Nhà nước dưới 51% vẫn đang thực hiện theo quy định của pháp luật về đấu thầu do Quốc hội ban hành. Vì vậy, đại biểu đề nghị không loại trừ doanh nghiệp có vốn trên 51% do Nhà nước đầu tư trong việc thực hiện đấu thầu.

Tranh luận với đại biểu Lê Hoàng Anh, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Đoàn TP Hồ Chí Minh) nhấn mạnh, quy định trong luật không thể là vòng kim cô để quản lý, mà yếu tố cuối cùng vẫn là con người. Khi doanh nghiệp nhà nước đầu tư vào một doanh nghiệp khác có thể chỉ ký 5-10% vốn của doanh nghiệp nên việc phải chịu sự chi phối của Luật Đấu thầu là không cần thiết.

Hơn nữa, các doanh nghiệp chịu trách nhiệm về kết quả cuối cùng và khi đấu thầu không chỉ có tiền mà còn liên quan rất nhiều yếu tố khác như thời cơ, thời gian, thậm chí quen biết cũng là một yếu tố có lợi. Vì vậy, đại biểu thống nhất như phương án 1 của dự thảo luật, chỉ áp dụng Luật Đấu thầu đối với doanh nghiệp nhà nước, còn doanh nghiệp có vốn nhà nước trên 50% vốn điều lệ được quản lý bằng rất nhiều luật khác. Nếu xảy ra tham nhũng, tiêu cực đã có cơ quan thanh tra, cơ quan kiểm tra, cơ quan điều tra, không chỉ quản lý bằng Luật Đấu thầu.

Chỉ áp dụng Luật đối với các doanh nghiệp nhà nước thuộc đối tượng phải đấu thầu

Giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu nêu tại phiên họp, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết phạm vi điều chỉnh của Luật đối với hoạt động lựa chọn nhà thầu sử dụng vốn của Nhà nước hiện có 2 luồng ý kiến và có 2 phương án.

Trong đó, phương án của Chính phủ là: Luật này thì chỉ áp dụng đối với doanh nghiệp nhà nước thuộc đối tượng quy định tại Khoản 1 Điều 88 của Luật Doanh nghiệp và không áp dụng đối với các trường hợp lựa chọn nhà thầu dự án mà có sử dụng vốn nhà nước từ 30% vốn trở lên hoặc là dưới 30% nhưng trên 500 tỷ đồng.

Tuy nhiên, một số đại biểu cho rằng quy định như vậy là chưa bảo đảm quản lý chặt chẽ vốn nhà nước vì nhiều gói thầu của các công ty con thuộc các Tập đoàn, Tổng công ty nhà nước sẽ không phải đấu thầu.

Làm rõ phương án của Chính phủ, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư cho biết phương án này sẽ không làm thu hẹp phạm vi áp dụng của Luật và vẫn bảo đảm quản lý chặt chẽ việc sử dụng vốn nhà nước.

Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng tham gia giải trình tại phiên họp. (Ảnh: THỦY NGUYÊN)

Dự thảo Luật quy định tất cả các hoạt động lựa chọn nhà thầu có sử dụng vốn ngân sách nhà nước đều thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật này. Khi đã sử dụng vốn của nhà nước thì doanh nghiệp nhà nước hay không phải doanh nghiệp nhà nước đã sử dụng vốn của nhà nước đều phải thực hiện đấu thầu theo phạm vi điều chỉnh của Luật này.

Mặt khác, doanh nghiệp nhà nước phải có trách nhiệm bảo toàn sử dụng có hiệu quả nguồn vốn của nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp. Nhà nước không can thiệp vào các hoạt động đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước tại các doanh nghiệp khác, mà chỉ bảo đảm doanh nghiệp nhà nước hoạt động theo cơ chế thị trường, đồng thời lấy hiệu quả kinh tế làm tiêu chí để đánh giá chủ yếu, làm sao để bảo đảm tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cạnh tranh bình đẳng theo pháp luật.

Bộ trưởng cho rằng phương án Chính phủ trình phù hợp với các quan điểm nêu trong Nghị quyết số 12-NQ/TW (khóa XII), Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp, vừa bảo đảm thông thoáng, thuận lợi cho hoạt động đấu thầu của các doanh nghiệp nhà nước, vừa bảo đảm hiệu quả quản lý của nhà nước tại các doanh nghiệp.