Nơi hội tụ sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, phóng viên Báo và Phát thanh, truyền hình Tuyên Quang đã có cuộc phỏng vấn Thiếu tướng, PGS. TS Nguyễn Văn Sáu, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Lịch sử quốc phòng, Bộ Quốc phòng về vai trò của căn cứ địa cách mạng ở Tuyên Quang trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Thiếu tướng, PGS. TS Nguyễn Văn Sáu

Phóng viên: Thưa đồng chí, đồng chí đánh giá thế nào về vai trò của Tuyên Quang trong cách mạng giải phóng dân tộc năm 1945?

Thiếu tướng, PGS. TS Nguyễn Văn Sáu: Nằm ở trung tâm Việt Bắc, Tuyên Quang có địa hình núi rừng hiểm trở, thuận lợi cho việc phòng thủ, bảo vệ lực lượng cách mạng. Tuyên Quang liên thông với các căn cứ khác ở Thái Nguyên, Cao Bằng, Bắc Kạn… tạo thành “phên dậu” vững chắc bảo vệ cơ quan đầu não và lực lượng vũ trang. Dân cư Tuyên Quang giàu truyền thống yêu nước, tích cực che chở, nuôi dưỡng cán bộ, góp phần tạo hậu phương chính trị - quân sự an toàn. 

Tuyên Quang, đặc biệt là vùng Tân Trào, là nơi Trung ương Đảng và lãnh tụ Hồ Chí Minh chọn làm căn cứ địa trung ương cuối cùng trước khi phát động Tổng khởi nghĩa. Tại đây, nhiều quyết định lịch sử được đưa ra: Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 15 (tháng 8/1945) họp tại Tân Trào quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trên cả nước. Quốc dân Đại hội (16/8/1945) tại đình Tân Trào thông qua 10 chính sách lớn của Việt Minh; thành lập Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam (Chính phủ lâm thời); bầu Chủ tịch Hồ Chí Minh làm người đứng đầu Chính phủ.

Lực lượng Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, tiền thân của Quân đội Nhân dân Việt Nam từng hoạt động và phát triển tại đây. Nhiều đội du kích, cơ sở Việt Minh được tổ chức, rèn luyện, sẵn sàng hưởng ứng khởi nghĩa. Về hậu cần, Nhân dân Tuyên Quang đã bảo vệ an toàn cho cán bộ lãnh đạo, nơi chuẩn bị lực lượng vũ trang, hậu cần và cơ sở cách mạng như cung cấp lương thực, nơi ở, nơi làm việc, góp phần xây dựng căn cứ cách mạng vững chắc.

Tháng Tám - 1945, Tân Trào trở thành nơi họp Quốc dân Đại hội (16 - 17/8/1945)- Diễn đàn đại biểu toàn quốc tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách lớn của Mặt trận Việt Minh, bầu Ủy ban Dân tộc Giải phóng do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Hội nghị toàn quốc của Đảng (13 - 15/8/1945) tại Tân Trào đã hạ quyết tâm Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương. Các quyết định chiến lược về thời điểm, phương châm, lực lượng khởi nghĩa đều xuất phát từ đây.

Tuyên truyền cho học sinh về ý nghĩa lịch sử của Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Tân Trào.

Phóng viên: Như vậy, Tân Trào chính là “Thủ đô Khu giải phóng”, là  biểu tượng của khối đại đoàn kết toàn dân?

Thiếu tướng, PGS. TS Nguyễn Văn Sáu: Tân Trào không chỉ là trung tâm chỉ huy quân sự - chính trị, mà còn là nơi hội tụ sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, bởi đều chung mục tiêu “độc lập cho Tổ quốc”. Căn cứ địa này thể hiện mô hình chính quyền cách mạng sơ khai - tiền thân của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Nơi đây không chỉ đóng vai trò quyết định trong thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, mà còn trở thành biểu tượng lịch sử cách mạng gắn liền với hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh và các lãnh đạo Đảng trong những giờ phút quan trọng của dân tộc.

Căn cứ địa cách mạng ở Tuyên Quang, mà tiêu biểu là Tân Trào, đã giữ vai trò “bàn đạp” quyết định, đưa ngọn lửa cách mạng bùng lên trên khắp cả nước trong tháng Tám 1945. Nơi đây vừa là trung tâm lãnh đạo chiến lược, vừa là hậu phương an toàn, vừa là biểu tượng của ý chí độc lập, tự do. Giá trị lịch sử ấy trở thành niềm tự hào và là bài học quý báu về xây dựng căn cứ địa, phát huy sức mạnh toàn dân trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hôm nay. “Thủ đô Khu giải phóng Tân Trào” đã giữ vai trò trung tâm đầu não, là nơi quyết định chiến lược, tập hợp lực lượng và phát động Tổng khởi nghĩa thành công, góp phần to lớn vào thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do cho dân tộc Việt Nam.

Phóng viên: Theo đồng chí, để giữ gìn và phát huy giá trị Di tích Quốc gia đặc biệt Tân Trào cần phải làm gì?

Thiếu tướng, PGS. TS Nguyễn Văn Sáu: Trong nhiều năm qua, qua theo dõi tôi thấy tỉnh Tuyên Quang đã có nhiều chủ trương giữ gìn, tôn tạo các di tích lịch sử, đặc biệt là công tác tuyên truyền đến Nhân dân được thực hiện rất khoa học và có tính đột phá. Một số lần lên vùng ATK, tôi cũng hỏi một số người dân và ai cũng đều là những tuyên truyền viên, những nhà sử học thuyết minh đầy tự hào về ý nghĩa lịch sử các di tích. Nhưng để nâng cao hơn nữa giá trị lịch sử của các di tích. Tôi có một vài đề xuất như sau:

Thứ nhất, tỉnh cần có kế hoạch khảo sát, đánh giá hiện trạng các di tích: Lán Nà Nưa, Đình Tân Trào, Cây đa Tân Trào, Lán Hang Bòng, Khu tưởng niệm…  để có kế hoạch tu bổ định kỳ, tránh xuống cấp. Áp dụng khoa học, kỹ thuật mới trong bảo quản, song song với giữ nguyên vật liệu, kiến trúc gốc. Đồng thời thiết lập hệ thống bảo vệ 24/7 ở các di tích trọng điểm, kết hợp camera giám sát và lực lượng quản lý di sản tại chỗ. Qua đó, ngăn chặn kịp thời hành vi xây dựng trái phép, lấn chiếm đất di tích. 

Việc tu bổ di tích cần ưu tiên sử dụng vật liệu và phương pháp phục dựng gần gũi nhất với nguyên gốc, tránh tình trạng “bê tông hóa” làm mất giá trị lịch sử. Đồng thời tập hợp, sưu tầm thêm hiện vật, hình ảnh, tư liệu về Tân Trào và vai trò trong Cách mạng Tháng Tám; ứng dụng công nghệ số (3D scan, VR/AR) để tạo phiên bản tham quan trực tuyến và phục vụ trưng bày tương tác.

Các hoạt động tôn tạo không gian văn hóa - cảnh quan truyền thống cần được chú trọng. Trong đó trọng tâm là xây dựng quy hoạch tổng thể vùng di tích, gắn kết hài hòa với thiên nhiên và sinh hoạt cộng đồng; trồng lại các cây di sản, tạo đường đi bộ sinh thái, không gian trải nghiệm văn hóa bản địa. Ứng dụng công nghệ số trong quảng bá và quản lý, xây dựng bản đồ số và ứng dụng du lịch thông minh về khu di tích Tân Trào. Triển khai mô hình tham quan thực tế ảo (AR/VR) cho người không có điều kiện đến trực tiếp và lưu trữ số hóa các tư liệu, hiện vật, hình ảnh về Tân Trào.

Tỉnh cần có chính sách hỗ trợ người dân địa phương phát triển dịch vụ lưu trú homestay, ẩm thực truyền thống, sản phẩm thủ công. Việc kết nối Tân Trào với các tour du lịch lịch sử - sinh thái - văn hóa trong vùng Việt Bắc cần đảm bảo lợi ích người dân gắn liền với trách nhiệm bảo vệ di tích và môi trường.

Để phát huy giá trị của di tích, tỉnh cần quy hoạch khu vực Tân Trào thành điểm đến du lịch văn hóa - lịch sử trọng điểm, kết hợp du lịch sinh thái vùng ATK. Khuyến khích cộng đồng dân cư tham gia dịch vụ homestay, ẩm thực truyền thống, trình diễn văn hóa dân tộc Tày, Nùng… vừa tạo thu nhập vừa gắn bó với công tác bảo tồn. Các công trình xây mới, có thể phá vỡ cảnh quan lịch sử và môi trường tự nhiên cần giới hạn.

Giữ gìn và tôn tạo Tân Trào không chỉ là bảo vệ một quần thể di tích, mà là gìn giữ “ký ức sống” của dân tộc. Những đề xuất trên, nếu được triển khai đồng bộ, sẽ giúp Tân Trào tiếp tục là địa chỉ đỏ giáo dục lòng yêu nước, đồng thời đóng góp vào phát triển bền vững kinh tế - xã hội của vùng đất giàu truyền thống cách mạng.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn đồng chí!

Thực hiện: Lê Duy