Chỉ những khoản tiền có bản chất là thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, cung cấp dịch vụ thì mới phát sinh nghĩa vụ thuế. (Ảnh: KHIẾU MINH)

Hiểu đúng về thuế và dòng tiền chuyển khoản cá nhân

Theo khẳng định của đại diện cơ quan thuế, đây là sự hiểu lầm và không phù hợp với quy định pháp luật hiện hành.

Đồng chí Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, cho biết: “Chỉ những khoản tiền có bản chất là thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, cung cấp dịch vụ thì mới phát sinh nghĩa vụ thuế. Những khoản chuyển tiền giữa cá nhân với nhau, như cho-tặng, hỗ trợ người thân, vay mượn dân sự hay các giao dịch không liên quan đến hoạt động thương mại thì không được tính vào doanh thu để xác định thuế”.

Chị Nguyễn Thị Thu Trang, một nhân viên truyền thông tại Hà Nội, chia sẻ: “Tôi thường được cha mẹ, người thân gửi tiền hỗ trợ khi có việc cần. Khi đọc những tin đồn trên mạng rằng ‘cứ có chuyển khoản là bị thu thuế’, tôi rất lo lắng. Sau khi đọc thông tin chính thức từ cơ quan thuế, tôi mới yên tâm phần nào”.

Tương tự, ông Trần Văn Hùng kinh doanh hàng tạp hóa tại nhà cho biết thường dùng tài khoản cá nhân để nhận tiền từ khách quen. “Tôi bán ít đồ khô, mắm muối và bánh kẹo, khách chuyển khoản vì thuận tiện. Nghe nói cơ quan thuế có thể kiểm tra tài khoản, tôi cũng hơi lo”, ông Hùng nói.

Theo đại diện Cục Thuế, các lo lắng như vậy là không cần thiết nếu người dân nắm đúng bản chất của chính sách thuế. Phó Cục trưởng Mai Sơn nhấn mạnh: “Quy định hiện hành yêu cầu hộ kinh doanh thuộc diện sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền phải lập hóa đơn khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ cho người tiêu dùng kể cả khi người mua không lấy hóa đơn. Trường hợp không lập hóa đơn sẽ bị xử lý truy thu, xử phạt và có thể bị coi là trốn thuế. Tuy nhiên, điều này không áp dụng cho các cá nhân không kinh doanh hoặc các giao dịch dân sự thông thường”.

Như vậy, việc xác định nghĩa vụ thuế không phải dựa vào số tiền trong tài khoản, mà dựa vào bản chất giao dịch.

Hiện nay, công tác quản lý thuế được thực hiện theo phương pháp phân tích dữ liệu, kết hợp theo dõi dòng tiền có dấu hiệu bất thường. Nếu một cá nhân có biểu hiện che giấu doanh thu từ hoạt động kinh doanh chẳng hạn yêu cầu khách chuyển khoản nhưng ghi sai nội dung, hoặc chỉ nhận tiền mặt để tránh lập hóa đơn thì cơ quan thuế mới tiến hành xác minh, xử lý.

Mặc dù ngành thuế không được phép trực tiếp truy cập vào tài khoản ngân hàng cá nhân, nhưng theo quy định pháp luật, dữ liệu giao dịch có thể được chia sẻ giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức tín dụng và cơ quan thuế khi có dấu hiệu vi phạm hoặc yêu cầu kiểm tra. Nhờ đó, cơ quan thuế có thể xác định doanh thu thực tế để tính đúng, tính đủ nghĩa vụ thuế trong những trường hợp phát sinh thu nhập từ kinh doanh.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, nguyên tắc cơ bản của chính sách thuế là bảo đảm công bằng, minh bạch và phù hợp với từng loại giao dịch. Không thể đánh đồng mọi dòng tiền chuyển khoản vào một quy chuẩn duy nhất.

Chỉ truy thu khi có dấu hiệu trốn thuế

Theo Luật Thuế thu nhập cá nhân và Thông tư số 111/2013/TT-BTC của Bộ Tài chính, nhiều khoản thu nhập của cá nhân và hộ gia đình được miễn thuế trong những trường hợp cụ thể.

Một số khoản thu nhập phổ biến được miễn thuế thu nhập cá nhân theo quy định pháp luật bao gồm: thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản giữa các đối tượng có quan hệ thân thích như vợ chồng, cha mẹ với con cái, ông bà với cháu nội hoặc cháu ngoại, anh chị em ruột; thu nhập từ việc phân chia bất động sản là tài sản chung của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân theo thỏa thuận hoặc phán quyết của tòa án khi ly hôn; thu nhập từ chuyển nhượng duy nhất một nhà ở hoặc một thửa đất ở mà cá nhân đã sở hữu từ 183 ngày trở lên và thực hiện chuyển nhượng toàn bộ tài sản đó.

Bên cạnh đó, thu nhập từ thừa kế, quà tặng là bất động sản giữa người thân nếu người nhận là vợ chồng, cha mẹ, con cái, ông bà, cháu, anh chị em ruột thì cũng được miễn thuế thu nhập cá nhân.

Ngoài ra, các khoản thu nhập từ sản xuất nông, lâm nghiệp, làm muối, đánh bắt thủy sản chưa qua chế biến; tiền làm thêm giờ được trả cao hơn bình thường; lãi từ tiền gửi ngân hàng, hợp đồng bảo hiểm nhân thọ; lương hưu; học bổng; kiều hối; các khoản bồi thường bảo hiểm, tai nạn lao động, bồi thường nhà nước; khoản nhận từ quỹ từ thiện hoặc viện trợ nhân đạo.

Tuy nhiên, việc miễn thuế không có nghĩa là không kê khai. Người chuyển nhượng hoặc người nhận tài sản vẫn phải thực hiện kê khai thuế, chịu trách nhiệm về tính trung thực của thông tin và có thể bị xử phạt nếu khai sai.

Trái với các trường hợp giao dịch dân sự được miễn thuế kể trên, những hành vi có dấu hiệu cố tình trốn tránh nghĩa vụ thuế sẽ bị xử lý nghiêm.

Một thí dụ đáng chú ý gần đây là trường hợp bà Vũ Nam Phương (SN 1987; trú tại: Phố Huế, Hai Bà Trưng, Hà Nội; tên thường gọi là Vũ Hồng Phúc “Cún Bông”) người sở hữu một kênh bán hàng online trên nền tảng mạng xã hội, với hàng trăm nghìn lượt theo dõi. Mặc dù thường xuyên hoạt động kinh doanh các loại hoa quả, thực phẩm chức năng số lượng lớn tại cửa hàng và qua các kênh thương mại điện tử, trang mạng xã hội bà Vũ Nam Phương chỉ khai báo doanh thu khiêm tốn và không xuất hóa đơn theo quy định.

Cơ quan chức năng đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với Vũ Nam Phương về tội "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”. Theo đó, trường hợp này có dấu hiệu hoạt động sản xuất kinh doanh có thu nhập lớn nhưng việc kê khai thuế lại không đầy đủ, có dấu hiệu cố tình che giấu doanh thu và không xuất hóa đơn theo quy định. Cụ thể, từ năm 2023 đến nay, đối tượng đã kê khai doanh thu với cơ quan chức năng là hơn 5 tỷ đồng. Tuy nhiên, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Hà Nội đã làm rõ doanh thu thực tế của các đối tượng này lên đến hơn 120 tỷ đồng chênh lệch hơn 115 tỷ đồng với số thuế thất thoát ước tính hơn 10 tỷ đồng.

Vụ việc đã được khởi tố và là lời cảnh báo cho các tổ chức, cá nhân kinh doanh, đặc biệt là những người nổi tiếng có ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOLs) có sử dụng nền tảng số nhưng không tuân thủ quy định về hóa đơn và kê khai thuế.

Luật sư Nguyễn Xuân Dũng (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) khuyến nghị, trong bối cảnh ngày càng có nhiều giao dịch không dùng tiền mặt, người dân cần có thói quen lưu giữ các chứng từ liên quan như biên nhận, giấy tờ xác nhận chuyển tiền, hợp đồng vay mượn… để giải trình khi cần thiết. Đồng thời, người kinh doanh cần tìm hiểu kỹ quy định về hóa đơn, kê khai thuế để không rơi vào sai phạm không đáng có.

“Chính sách thuế luôn hướng đến việc thu đúng, thu đủ, chứ không phải thu hết. Cơ quan thuế không truy thu đại trà, mà chỉ xử lý khi có căn cứ rõ ràng. Do đó, người dân không nên quá lo lắng, càng không nên lan truyền thông tin thiếu chính xác gây hoang mang trong xã hội”, Luật sư Nguyễn Xuân Dũng nhấn mạnh.