Thuần phục cá lăng 

Như đã hẹn, chúng tôi đến khu nuôi cá lồng trên hồ sinh thái Na Hang của anh Vi Anh Đức đúng vào thời điểm anh và công nhân đang kéo cá. Ánh hoàng hôn từ từ khuất sau núi Pác Tạ huyền thoại rọi những tia nắng cuối ngày quét qua gương mặt rắn rỏi của những ngư dân trước khi hòa tan vào mặt hồ lóng lánh làm nổi bật lên những chú cá lăng đang vùng vẫy trên mặt nước. Anh Đức nhấc chú cá lăng nặng chừng 3-4 kg rồi tự hào khoe:

- Cá lăng ở đây là ngon nhất miền Bắc!. Mà nhất miền Bắc là nhất cả nước đấy!

- Cơ sở nào anh lại khẳng định chắc nịch vậy? Tôi hỏi.

Vỗ nhẹ tay vào chú cá lăng, anh hài hước bảo:

- Đấy, nó vùng vẫy rất mạnh, tiếng vỗ nghe chắc nịch như cây chuối rừng vùng cao. Điều này cho thấy cá rất khỏe, mình chắc, mẩy.

Khu nuôi cá lăng trên hồ sinh thái Na Hang của công ty.

Nói vui vậy chứ điều này là hoàn toàn có cơ sở khoa học - anh từ tốn giãi bày. Nguồn nước ở đây khá lạnh nên cá lớn chậm, thời gian nuôi nhanh thì cũng mất một năm, thậm chí kéo dài tới năm rưỡi hoặc 2 năm mới đạt trọng lượng thương phẩm. Nhưng chính vì phải chống chịu với thời tiết khắc nghiệt của 4 mùa trong năm nên cá ở đây rất chắc thịt. Đặc biệt, mặt hồ rộng lớn hơn 8.000 ha trong lành là môi trường lý tưởng cho cá sinh trưởng và phát triển. Tuy nhiên, để thuần phục được loài cá đặc sản này là một quá trình đầy gian nan.

Kể đến đây, giọng anh Đức trầm xuống. Anh bảo, là một trong những hộ nuôi cá lăng đầu tiên trên hồ sinh thái Na Hang, anh nhận được nhiều bài học và bài học nào cũng phải trá giá bằng tiền. 2 năm đầu nuôi cá (năm 2016, 2017), năm nào cá cũng chết tới 50%, thiệt hại lên tới hàng tỷ đồng. Đó là còn chưa kể lồng bị rách do mưa lũ, cá xổng chuồng… Nhưng cái anh tích lũy được là kinh nghiệm chăn nuôi cá.

Gắn sao cho sản phẩm cá

Nhưng thất bại là mẹ của thành công. Mà thành công mà công ty tạo lập được không chỉ là thương hiệu cá sạch VietGAP mà 4 sản phẩm cá của công ty đã được gắn sao, trong đó 2 sản phẩm 4 sao là chả cá lăng và cá lăng chiên xù; 2 sản phẩm 3 sao là cá lăng cắt khúc và cá lăng phi lê.

Cá lăng nặng từ 3-4 kg là đạt trọng lượng thương phẩm.

Anh Đức bảo, để sản phẩm cá được đeo sao OCOP thì đó là câu chuyện dài. Trước hết, muốn được “gắn sao” OCOP, sản phẩm phải đảm bảo các yêu cầu như có công bố chất lượng sản phẩm; có mã số, mã vạch, tem truy xuất nguồn gốc; có chứng nhận Sở hữu trí tuệ, nhãn hiệu sản phẩm; sản xuất có kế hoạch bảo vệ môi trường... Nói thì gọn vậy nhưng làm lại không hề đơn giản. Cứ vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, mẻ chả này chưa ngon lại làm mẻ khác. Loay hoay cả năm trời cuối cùng anh Đức và các thành viên mới nghiệm ra, công thức nằm ở chính chất lượng cá. Gia vị chỉ góp phần làm dậy mùi hương, còn thịt để làm chả nhất định phải tươi mới thì mới giữ được vị ngọt đặc trưng của cá lăng sông Lô - Gâm.

Sau khi tìm ra bí quyết chế biến các món cá, công ty cho ra thêm nhiều sản phẩm khác như cá lăng trộn hành tím, cá lăng nướng kiểu chả Lã Vọng, chả cá lăng thả lẩu, ruốc cá… Anh bảo, đây cũng là ưu điểm lớn nhất của cá lăng, đó là có thể chế biến được rất nhiều món, từ bình dân cho đến sang trọng, đáp ứng đa dạng nhu cầu, thị hiếu người tiêu dùng.

Đưa cá ra“biển” lớn

Cá lăng - với sự bền bỉ của mình đã vượt dòng Lô - Gâm ra sông Hồng rồi hòa vào “biển” lớn - thị trường cả nước. Cá không chỉ có mặt ở thị trường Tuyên Quang mà được người tiêu dùng từ Bắc vào Nam tin dùng. Ở Thủ đô Hà Nội, cá lăng trở thành món ăn ưa chuộng của người dân và trở thành thực đơn không thể thiếu trong hầu hết các nhà hàng, khách sạn. Nắm bắt nhu cầu này, Công ty đã mở cửa hàng bày bán, giới thiệu sản phẩm cá sạch Na Hang tại Cầu Giấy, Hà Nội.

Phó Giám đốc Vi Anh Đức (ngoài cùng bên phải) giới thiệu sản phẩm cá lăng cắt khúc đạt tiêu chuẩn 4 sao.

Hiện sản phẩm cá lăng VietGAP đã được một số ông lớn tìm đến như VinMart, BigC, Lotte,... đặt vấn đề ký kết, tiêu thụ sản phẩm. Điều này vừa mở ra cơ hội cũng đặt ra những thách thức đòi hỏi công ty phải có cách làm bài bản hơn để sản phẩm cá có thể có mặt vững chắc trên mọi mặt trận. Nhưng đó là chiến lược lâu dài, còn trước mắt, công ty vẫn khai phá thị trường bán lẻ, hạn chế bán buôn. Anh Đức nhớ lại trước kia bán buôn tại các chợ đầu mối, cá lăng Tuyên Quang bị đánh đồng với tất cả các loại cá lăng trên cả nước, chưa kể cá lăng Trung Quốc tràn vào khiến anh nhiều phen ngậm ngùi chở cả xe cá quay đầu. 

Vừa đau đáu, anh vừa tìm hướng đi. Từ Tây Bắc, Tây Nam Bộ đến Tây Nguyên, vùng đất nào có nuôi cá lăng đặc sản anh cũng đặt chân. Cái mà anh tích lũy được sau mỗi chuyến đi là kinh nghiệm. Bởi do đặc điểm từng vùng khí hậu nên thời gian cá sinh trưởng và phát triển cũng khác. Với miền Nam, Tây Nguyên, khí hậu nóng ấm quanh năm nên cá lớn nhanh, chỉ khoảng 6 tháng là đạt trọng lượng thương phẩm từ 3-4 kg. Đổi lại, lớn nhanh, thịt cá thường không chắc. Ngay cả một số nơi như Tây Bắc, Đông Bắc, tuy khí hậu tương đồng nhưng do môi trường nước và điều kiện chăn thả khác cũng cho ra một chất lượng so sánh. Cá lăng hồ sinh thái Na Hang không chỉ sinh sống trong môi trường nước trong lành quanh năm mà cá lại chủ yếu ăn thức ăn tự nhiên (cá con) nên cá ngọt, thơm ngon. Và cạnh tranh bằng chất lượng mới là cạnh tranh vững bền. Anh tin thế bởi qua 5 năm kinh doanh trong lĩnh vực này, những đơn hàng anh nhận được từ các cửa hàng thực phẩm sạch và danh sách dài người tiêu dùng thân thiết đăng ký mua Online càng khẳng định điều này là đúng đắn. Mới đây, công ty đạt được thỏa thuận để Công ty Công nghệ thực phẩm sạch Đoan Hùng (Phú Thọ) làm đại diện độc quyền tiêu thụ cá lăng với nhãn hiệu sản phẩm “Cá sạch Na Hang” trên phạm vi toàn quốc. Đây là tín hiệu đáng mừng mở ra cơ hội đưa cá lăng sạch Na Hang đến với người tiêu dùng cả nước.

Buông chiếc cần câu, nhâm nhi miếng cá lăng nướng cùng với chén rượu ngô đặc sản vừa được công nhận là top 100 sản vật nổi tiếng cả nước, câu chuyện của những người gắn sao cho sản phẩm cá càng trở nên phấn chấn hơn. Anh Đức bảo, kinh doanh nghề cá cũng chòng chành sóng nước, bảy nổi ba chìm. Nhưng anh tin, ở miền đất nổi tiếng với cá tiến vua thì cá lăng cùng với các loại cá đặc sản khác sẽ viết tiếp câu chuyện đáng tự hào về nghề cá, làm dày nên thương hiệu cá Tuyên Quang.