Có phương án sớm

Theo dự báo Trung tâm Khí tượng thủy văn tỉnh, từ 1 đến tháng 4-2023 tổng lượng mưa phổ biến thấp hơn so với trung bình nhiều năm từ 15 - 25%. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã kiểm tra tình hình tích nước ở hồ, đập trong tỉnh. Kết quả kiểm tra cho thấy các hồ đập mới lấp đầy được 70% dung tích. Sở đã có văn bản từ đầu tháng 12-2022 yêu cầu các huyện, thành phố, ban quản lý các công trình thủy lợi giữ nước, chôn nước bằng mọi hình thức, sửa chữa các van, cống công trình thủy lợi, cống điều tiết, khơi thông kênh mương đồng ruộng; bám sát lịch xả nước để kịp thời lấy nước sản xuất; sử dụng nước tiết kiệm và chuẩn bị các phương án chống hạn nếu xảy ra. Kiên quyết ngăn chặn và xử lý kịp thời những hành vi xâm hại đến công trình như: tháo cạn ao, hồ để đánh bắt cá; đóng mở cống lấy nước tùy tiện; cuốc xẻ, phát bờ kênh, đổ đất, cỏ rác xuống lòng kênh hoặc tháo nước vào ruộng để nước chảy tràn bờ gây lãng phí...

Huyện Sơn Dương có 422 công trình thủy lợi, trong đó hồ chứa là 198 công trình, đập dâng 124 công trình, 20 trạm bơm điện, 4 trạm bơm thủy luân và 645/778 km kênh mương nội đồng được kiên cố hóa. Đảm bảo đủ nước cho 4.789 ha lúa xuân.  

Ông Phạm Văn Bồi, thôn Yên Khánh, xã Hoàng Khai (Yên Sơn) bơm tăng bo nước vào ruộng.

Công trình hồ chứa Tân Dân, xã Thiện Kế, huyện Sơn Dương rộng 10,5 ha, cung cấp nước tưới cho 114,5 ha lúa xuân của xã Hợp Hòa và xã Thiện Kế. Ngay khi kết thúc vụ mùa, công trình đã tiến hành tích nước chuẩn bị cho sản xuất các vụ tới. Ông Hà Văn Bình, Trưởng Ban Quản lý khai thác công trình thủy lợi xã Thiện Kế cho biết, do phải điều tiết nước tưới cho gần 400 ha lúa xuân của 2 xã nên đến nay mực nước trong hồ đạt 65% dung tích, đủ nước cung cấp nuôi dưỡng lúa.

Tại xã Tân Thanh hiện nay có 26 hồ đập, 14 đập dâng, 8 phai tạm và 24 km kênh mương nội đồng, đảm bảo tưới tiêu cho 100% diện tích gieo cấy lúa xuân. Do ảnh hưởng của thiên thai, đập dâng Cây Ổi, đập xây lâu ngày bị xuống cấp, do mưa lũ năm 2017 làm hư hỏng, cuốn trôi toàn bộ đập bằng đá xây, khối lượng dài 6 m, cao 1 m, rộng đỉnh 0,8 m, rộng đáy 2 m. Đập xây Phai Lang, gãy hỏng 50m mương và một đoạn mương khác trên cùng tuyến bị rò đáy 30 m. Xã đã chủ động khắc phục tạm thời. Đồng chí Phùng Ngọc Vinh, Chủ tịch UBND xã Tân Thanh cho biết: UBND xã đã chỉ đạo Ban quản lý các công trình thủy lợi và nhân dân tiến hành tu sửa hệ thống công trình thủy lợi, nạo vét kênh mương trước khi cấy nên 140 ha lúa xuân và gần 50 ha ngô và cây rau màu của xã đảm bảo đủ nước để sinh trưởng và phát triển.

Ưu tiên nước cho cây lúa

 Vụ xuân năm 2023 xã Kim Phú (TP Tuyên Quang) cấy 700 ha, trong đó có trên 100 ha lúa đặc sản. Hiện có một số chân ruộng bị thiếu nước cục bộ. Chị Lương Thị Hà, xóm 23, xã Kim Phú chỉ tay bảo, toàn bộ khu ruộng khoảng 2 ha này đều đã cạn nước. Hiện chân ruộng đã bắt đầu nứt mà lúa đang thời kỳ đẻ nhánh. Thời điểm này có nước là bắt đầu bón phân tổng hợp nhưng vì thiếu nước nên gia đình chị bón phân gà oai mục trước, đợi công trình thủy lợi xả nước thì mới tiếp tục chăm sóc.

Hiện xã Kim Phú có khoảng 15% diện tích lúa thiếu nước. Anh Dương Đình Nhất, Phó trưởng Ban Quản lý các công trình thủy lợi xã cho biết: năm nay do lượng mưa ít nên 25 công trình thủy lợi của xã gồm đập phai, hồ chứa dung tích chôn nước không lớn nên đến nay đã có một số hồ thủy lợi nhỏ như Khuân Bồng, Hồ Chùa… đã cạn, chỉ có thể cấp nước 1 lần nữa. Nếu thời tiết tiếp tục không có mưa mà nắng nóng thì hạn có thể xảy ra diện rộng.

Cán bộ HTX Nông nghiệp xã Kim Phú thường xuyên kiểm tra các cánh đồng để điều tiết nước phù hợp.

Để đủ nước giữ lúa, ban đang cấp nước luân phiên từng xứ đồng, ưu tiên nơi nào hạn thì cấp trước, nơi nào độ ẩm đủ thì sẽ cấp sau. Cũng may, năm nay nhuận 2 tháng 2 âm nên thời điểm này cũng chưa cần bón thúc để đón đòng vì lúa trổ bông mà gặp gió nồm tháng 3 âm sẽ mất mùa nên chỉ cần đảm bảo đủ độ ẩm để lúa phát triển bình thường. Tầm nửa tháng nữa tiếp tục không có mưa thì Ban quản lý các công trình thủy lợi xã sẽ tăng cường máy bơm để bơm chuyền nước từ các suối vào các xứ đồng và bơm đẩy từ các hồ thủy lợi cạn ra mương đảm bảo đủ nước thời điểm lúa làm đòng.

Huyện Yên Sơn cấy 3.563 ha lúa xuân, hiện đang sinh trưởng và phát triển tốt. Ông Tạ Văn Tình, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện cho biết: diện tích lúa trên địa bàn không bị hạn vì thời điểm đổ ải, cấy đều lấy được nước xả của các công ty thủy điện. Thời điểm này, các công trình thủy lợi xả nước đáp ứng đủ nước cho các xứ đồng. Nguồn nước tích tại các hồ đang được địa phương dùng tiết kiệm để phòng trừ hạn hán có thể xảy ra khi không có mưa mà lại nắng kéo dài. 

Hoàng Khai có 165 ha lúa xuân, nguồn nước chăm sóc lúa được bố trí đủ, những thửa ruộng ở cuối nguồn nước mới phải bơm tăng bo nước vào ruộng. Ông Phạm Văn Bồi, thôn Yên Khánh cho biết, chân ruộng của gia đình ở cuối nguồn mà khá cao so với mương nên gia đình chủ động bơm tăng bo từ mương vào ruộng. Nguồn nước cơ bản đủ sản xuất. Tuy nhiên, do không có mưa nên cây lúa phát triển kém hơn so với vụ trước.  

Ngành nông nghiệp, các địa phương đều có các giải pháp đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất nên cây lúa vẫn đang sinh trưởng và phát triển khá tốt. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi là nâng cao ý thức giữ gìn nguồn nước trong nhân dân, không để thụ động, bất ngờ khi thời tiết có những diễn biến bất thường, bảo đảm sản xuất vụ xuân thắng lơi.