Kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện

Quy định về tổ chức hệ thống Tòa án sẽ được sửa đổi, bổ sung theo hướng kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện; thành lập Tòa án nhân dân khu vực; chuyển các Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt thành các Tòa chuyên trách trong Tòa án nhân dân khu vực.

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, sáng 8/5, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân.

Đề xuất tăng số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao

Trình bày Tờ trình, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức hệ thống Tòa án theo hướng kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện; thành lập Tòa án nhân dân khu vực; chuyển các Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt thành các Tòa chuyên trách trong Tòa án nhân dân khu vực.

Kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện ảnh 1

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí. (Ảnh: DUY LINH)

Theo đó, mô hình tổ chức hệ thống Tòa án gồm: Tòa án nhân dân tối cao; Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Tòa án nhân dân khu vực (sửa đổi Điều 4 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024).

Về thành phần Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán quốc gia, dự thảo Luật bổ sung thành phần của Hội đồng gồm 1 thủ trưởng đơn vị thuộc Tòa án nhân dân tối cao là Thẩm phán Tòa án nhân dân, 1 Chánh tòa Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao, 1 Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao chỉ định để thay cho 3 Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao tại điểm d khoản 1 Điều 40 Luật hiện hành.

Về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của các Tòa án nhân dân, Chánh án Lê Minh Trí nêu rõ, trên cơ sở mô hình tổ chức hệ thống Tòa án 3 cấp, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của các Tòa án theo hướng như sau:

Đối với Tòa án nhân dân tối cao, bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn phúc thẩm các vụ án hình sự mà bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh bị kháng cáo, kháng nghị.

Bổ sung quy định trong cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân tối cao có các Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao và giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Tăng số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao từ 13 đến 17 người lên thành từ 23 đến 27 người để bảo đảm đủ nguồn nhân lực giải quyết kịp thời, chất lượng đối với khối lượng công việc giám đốc thẩm, tái thẩm tăng thêm từ Tòa án nhân dân cấp cao chuyển về để đáp ứng chỉ tiêu, yêu cầu của Quốc hội.

“Do số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có sự điều chỉnh nên cần sửa đổi, bổ sung đồng bộ quy định khoản 3 Điều 96 Luật hiện hành theo hướng tăng số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao được tuyển chọn, bổ nhiệm từ nguồn ngoài Tòa án và xác định không quá 3 người để bảo đảm tỷ lệ được bổ nhiệm từ nguồn ngoài Tòa án không quá 10% số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao”, Chánh án Lê Minh Trí nói.

Đối với Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, sửa đổi, bổ sung quy định về nhiệm vụ xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo hướng Tòa án nhân dân cấp tỉnh xét xử sơ thẩm vụ án hình sự mà mức cao nhất của khung hình phạt là trên 20 năm tù, tù chung thân, tử hình và vụ án hình sự nghiêm trọng, phức tạp khác.

Bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của Tòa án nhân dân khu vực đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo quy định của luật.

Sửa đổi, bổ sung quy định về cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo hướng gồm Ủy ban Thẩm phán, các Tòa chuyên trách, bộ máy giúp việc; đồng thời, giao Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định thành lập và quy định nhiệm vụ, quyền hạn của bộ máy giúp việc của Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

Kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện ảnh 2

Quang cảnh phiên họp ở hội trường sáng 8/5. (Ảnh: DUY LINH)

Đối với Tòa án nhân dân khu vực, cơ cấu lại các Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương thành Tòa án nhân dân khu vực.

Sửa đổi, bổ sung quy định về cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân khu vực, trong đó quy định tại các Tòa án nhân dân khu vực có các Tòa chuyên trách gồm: Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Hành chính, Tòa Kinh tế, Tòa Gia đình và người chưa thành niên.

Bổ sung quy định tại một số Tòa án nhân dân khu vực có Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ, phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các Tòa chuyên trách này do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định. Tòa án nhân dân tối cao dự kiến tổ chức 3 Tòa Phá sản tại 3 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh; tổ chức 2 Tòa Sở hữu trí tuệ tại 2 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo Chánh án Lê Minh Trí, việc bố trí các Tòa chuyên trách về Phá sản, Sở hữu trí tuệ tại một số Tòa án nhân dân khu vực ở các tỉnh, thành phố lớn là trung tâm kinh tế, tài chính của đất nước là cần thiết nhằm nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ việc này; đồng thời, để hiện thực hóa cam kết và khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc thực thi nghiêm túc quyền sở hữu trí tuệ, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, thu hút mạnh mẽ đầu tư nước ngoài của nước ta với cộng đồng quốc tế. Việc quy định các Tòa chuyên trách về Phá sản, Sở hữu trí tuệ nêu trên không làm phát sinh đầu mối, không làm tăng biên chế và trụ sở làm việc.

Làm rõ tiêu chí, điều kiện thành lập Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày nêu rõ, Ủy ban tán thành quy định về tổ chức Tòa án nhân dân gồm Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân khu vực (các Tòa án quân sự được giữ nguyên theo Luật hiện hành); kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện.

Cơ quan thẩm tra cũng tán thành việc thành lập các Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao để thực hiện nhiệm vụ mới được giao về xét xử phúc thẩm bản án, quyết định hình sự của Tòa án nhân dân cấp tỉnh chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị. Dự kiến sẽ điều chuyển cán bộ, Thẩm phán trong ngành (chủ yếu từ các Tòa án nhân dân cấp cao) về công tác tại Tòa Phúc thẩm.

“Theo rà soát thực tiễn xét xử, nếu đề xuất bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân tối cao được Quốc hội chấp thuận thì mỗi năm Tòa án nhân dân tối cao sẽ phải xét xử phúc thẩm khoảng 3.000 vụ án hình sự. Để thực hiện nhiệm vụ này, việc thành lập các Tòa Phúc thẩm thuộc Tòa án nhân dân tối cao là cần thiết”, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng nói.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản thống nhất với đề xuất của cơ quan trình về việc thành lập Tòa Kinh tế tại Tòa án nhân dân khu vực; Tòa Sở hữu trí tuệ, Tòa Phá sản tại một số Tòa án nhân dân khu vực ở các tỉnh, thành phố lớn là trung tâm kinh tế, tài chính của đất nước nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và hội nhập quốc tế, do tranh chấp về kinh doanh, thương mại, sở hữu trí tuệ và giải quyết phá sản ngày càng phổ biến và đều là loại việc khó, có tính chất phức tạp, đòi hỏi đội ngũ cán bộ, Thẩm phán phải có kiến thức chuyên sâu.

Kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện ảnh 3

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng. (Ảnh: DUY LINH)

Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị làm rõ tiêu chí, điều kiện thành lập Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ tại một số Tòa án nhân dân khu vực; có ý kiến tán thành nhưng băn khoăn về việc đáp ứng nguồn nhân lực có trình độ cao, chuyên sâu bố trí tại các Tòa chuyên trách này.

Về đề xuất tăng số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao từ 13 đến 17 người (theo quy định Luật hiện hành) lên 23 đến 27 người, cơ quan thẩm tra cũng cơ bản nhất trí để bảo đảm có đủ nhân lực thực hiện nhiệm vụ xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm mới tiếp nhận từ Tòa án nhân dân cấp cao, bảo đảm chất lượng và thời hạn xét xử.

Đồng thời, tán thành việc sửa đổi, bổ sung quy định về điều kiện để mở rộng nguồn đối tượng xem xét, bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao trong trường hợp đặc biệt do cấp có thẩm quyền quyết định, theo đó nhân sự được đề nghị bổ nhiệm phải đang là Thẩm phán Tòa án nhân dân, có đủ 5 năm trở lên làm Vụ trưởng Vụ chuyên môn nghiệp vụ tại Tòa án nhân dân tối cao và số lượng người được đề nghị bổ nhiệm theo quy định này không quá 10% tổng số Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

Theo cơ quan thẩm tra, quy định này là cần thiết nhằm xây dựng đội ngũ Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, trách nhiệm nghề nghiệp, công tâm, chuyên nghiệp đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới như Nghị quyết 27-NQ/TW đề ra.

Theo Nhân Dân

Tin cùng chuyên mục