Giảm thiểu tác động môi trường của các dự án thủy điện

HGĐT- Các nhà máy thủy điện được đầu tư trên địa bàn tỉnh đã góp phần tích cực vào tiến trình phát triển KT-XH. Tuy nhiên, bên cạnh những dự án mang lại hiệu ứng xã hội, giá trị kinh tế cao, vẫn có nhà máy thủy điện, quá trình hoạt động tác động xấu tới môi trường sinh thái và cuộc sống người dân.

Nhiều khu vực đồi, núi bị biến dạng do quá trình đào, đắp đất đá, phục vụ xây dựng Nhà máy Thủy điện Sông Bạc.

Cách đây gần chục năm, khi Nhà máy Thủy điện Tuyên Quang được đầu tư, xây dựng với vùng lòng hồ kéo dài từ Na Hang (Tuyên Quang), đến các xã Thượng Tân, Minh Ngọc, Lạc Nông, Yên Phú thuộc huyện Bắc Mê của tỉnh ta. Nhường đất cho thủy điện, hàng trăm hộ gia đình thuộc các xã nằm trong vùng lòng hồ đã di rời đến nơi định cư mới, hàng trăm cây gỗ nghiến thuộc các khu rừng nguyên sinh dưới cốt nước 120 phải chặt hạ... Hoạt động đầu tư, xây dựng thủy điện Tuyên Quang đã đóng góp nguồn ngân sách lớn cho đất nước, nhưng đổi lại nó cũng tác động không nhỏ đến môi trường sống của người dân. Xác định rõ quá trình xây dựng thủy điện sẽ tác động đến môi trường sinh thái, môi trường sống của cư dân bản địa, phía chủ đầu tư thực hiện tốt chính sách định cư, để những hộ đã chấp nhận sự xáo trộn cuộc sống, nhường đất đai, vườn tược, nhà cửa có cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ.

Tuy mới chuyển hướng hoạt động từ lĩnh vực xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ngân sách, sang trực tiếp làm chủ đầu tư, thực hiện các dự án thủy điện, Công ty Cổ phần Thủy điện Sông Miện 5, Công ty TNHH Sơn Lâm... đã để lại nhiều ấn tượng đẹp. Sau khi hoàn thành quá trình đầu tư, xây dựng Nhà máy thủy điện Sông Chừng, Công ty TNHH Sơn Lâm đã triển khai nhiều hoạt động khôi phục cảnh quan, bảo vệ môi trường như trồng rừng xung quanh khu vực lòng hồ, nhằm điều hòa nguồn nước, thả cá xuống lòng hồ bảo vệ môi trường và hướng tới phát triển loại hình du lịch sinh thái, du thuyền lòng hồ thủy điện, tạo thêm điểm tham quan, du lịch trên địa bàn huyện Quang Bình. Còn Công ty Cổ phần Thủy điện Sông Miện 5, khi triển khai đầu tư, xây dựng Nhà máy thủy điện Sông Miện 5 trên địa bàn xã Thuận Hòa (Vị Xuyên), chủ đầu tư cũng triển khai nhiều giải pháp giảm thiểu tác động tới môi trường, cũng như đời sống người dân. Các hộ thuộc diện di dời, được chủ đầu tư hỗ trợ san nền, dựng nhà, tạo việc làm, hỗ trợ điện, lương thực để họ ổn định cuộc sống.

Bên cạnh những nhà đầu tư thủy điện chú trọng thực hiện các biện pháp giảm thiểu tác động môi trường, thì chủ đầu tư dự án Nhà máy Thủy điện Sông Chảy 5 lại có những hành động không đẹp. Khi nhà máy ngăn đập, tích nước, một loạt các vấn đề đã phát sinh ngoài tầm kiểm soát, tác động trực tiếp đến môi trường như phá hủy đường giao thông, làm ngập cầu, “ăn đất” sản xuất của nhân dân. Danh hiệu thủy điện “ăn” đường, “ăn” đất nhiều nhất được trao cho Nhà máy Thủy điện Sông Chảy 5 - chủ đầu tư là Công ty Cổ phần Thủy điện Sông Đà 5. Nhà máy được xây dựng trên diện tích 58 ha, thuộc địa phận xã Thèn Phàng, Ngán Chiên (Xín Mần), công suất 16 MW. Tháng 7.2012, nhà máy chính thức đóng cống, tích nước tích vào lòng hồ để phát điện. Ngay khi nước vùng lòng hồ dâng lên, nó đã gây sạt, lở nghiêm trọng, với nhiều đoạn từ km 79-84 tỉnh lộ 177. Không chỉ như vậy, nó còn gây ra tình trạng sụt, lún diện tích đất canh tác, vườn, nhà cửa của người dân thôn Na Mở, Ta Hạ (Ngán Chiên), buộc nhiều người dân phải di dời khẩn cấp để bảo toàn tính mạng.

Những hệ lụy do nhà máy gây ra đối với môi trường ai cũng nhìn thấy, sờ được, nhưng để tìm hiểu nguyên nhân, giải pháp khắc phục, đồng nghiệp của chúng tôi phải nhờ tới sự tác động của lãnh đạo huyện Xín Mần mới gặp được anh Trịnh Văn Ngọc, Phó Giám đốc Nhà máy. Thế nhưng, trong suốt thời gian đưa phóng viên đi thực tế hiện trường, anh Ngọc không hề trao đổi về tình trạng đang diễn ra. Khi đồng nghiệp của chúng tôi hỏi về cách khắc phục, biện pháp hỗ trợ khẩn cấp đồng bào di dời, khôi phục sản xuất, biện pháp đảm bảo an toàn giao thông... câu trả lời là không có, chưa có và chờ xin ý kiến cấp trên!

Qua trao đổi với nhiều nhà đầu tư đã, đang triển khai xây dựng thủy điện trên địa bàn tỉnh, chúng tôi nhận được lời khẳng định: Việc đầu tư, xây dựng các nhà máy thủy điện, đều có tác động trực tiếp đến môi trường theo nhiều cấp độ khác nhau. Tuy nhiên, nếu nhà đầu tư thực sự có tâm, có tinh thần trách nhiệm với cộng đồng, thì quá trình xây dựng luôn được tính toán chặt chẽ các phương án, nhằm giảm tác động tiêu cực đối với môi trường. Bên cạnh đó, họ còn thực hiện các biện pháp phục hồi môi trường như trồng cây xanh, thả cá vào lòng hồ, hỗ trợ người dân ổn định cuộc sống.

Theo quy hoạch thủy điện vừa và nhỏ, trên địa bàn tỉnh có 72 vị trí xây dựng nhà máy với tổng công suất gần 770 MW. Đến nay, có 12 dự án đã đi vào khai thác, công suất lắp máy đạt 306 MW, có 9 dự án đang triển khai đầu tư. Trong thời gian tới, sẽ có thêm nhiều dự án nằm trong quy hoạch được triển khai xây dựng, mong rằng các nhà đầu tư, bên cạnh lợi ích kinh tế, cần chú trọng, có giải pháp giảm thiểu tác động xấu của quá trình xây dựng thủy điện tới môi trường sinh thái và cuộc sống của người dân.