Ứng dụng công nghệ nâng cao giá trị sản xuất lâm nghiệp

Với lợi thế rừng tự nhiên phong phú, rừng trồng ngày càng mở rộng, tỉnh đã và đang đẩy mạnh ứng dụng khoa học và công nghệ vào sản xuất lâm nghiệp nhằm nâng cao năng suất, giá trị rừng, bảo vệ tài nguyên và tạo ra các chuỗi giá trị kinh tế hiệu quả.

Vườn keo cấy mô của người dân xã Tân An được hỗ trợ theo Nghị quyết 03 của HĐND tỉnh phát triển tốt.

Nâng cao năng suất từ gốc

Theo Chi cục Kiểm lâm tỉnh, hiện toàn tỉnh có hơn 901.600 ha đất rừng, trong đó 620.800 ha rừng tự nhiên, 280.000 ha rừng trồng. Đặc biệt, tỉnh đã có gần 90.000 lượt ha rừng trồng được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững (FSC), đạt 92,3% kế hoạch đề ra cho giai đoạn 2021 - 2025. Tỷ lệ che phủ rừng của tỉnh hiện đạt gần 62%, đứng thứ 3 toàn quốc.

Trung tâm Thực nghiệm, thực hành & Chuyển giao khoa học công nghệ - Đại học Tân Trào đã tiếp nhận và làm chủ quy trình nuôi cấy mô giống keo lai (BV10, BV16, BV33) và bạch đàn, với công suất 1,5 - 1,6 triệu cây/năm. Đơn vị ký hợp đồng chuyển giao công nghệ với Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, chuyển giao thành công 60 bình giống gốc và 2.000 cây đầu dòng, trung tâm đã cung cấp trên 1,5 triệu cây giống cho tỉnh và các tỉnh lân cận, trở thành nguồn đáng tin cậy cho nhiều dự án lâm nghiệp địa phương.

Là hộ điển hình từ thoát nghèo và làm giàu từ rừng, gia đình ông Trần Kim Cương, thôn Đông Ninh, xã Đông Thọ có 3,5 ha rừng đã cho khai thác, mỗi chu kỳ khai thác cho thu trên 200 triệu đồng/ha. Sau khi khai thác, toàn bộ diện tích rừng đã được trồng mới bằng giống keo mô. Ông Cương cho biết: “Với ưu điểm cây chắc, năng suất, chất lượng gỗ cao, giống keo lai nuôi cấy mô đang khẳng định được ưu điểm vượt trội. Từ ngày trồng keo cấy mô, 1 ha rừng của gia đình đã cho thu nhập tăng lên khoảng 50 triệu đồng/ha. Nếu trước trồng giống keo hạt, keo hom chỉ đạt khoảng từ 120 triệu đến 140 triệu đồng thì keo cấy mô đạt từ 170 triệu đồng đến 200 triệu đồng/ha cho một chu kỳ khai thác”.    

Dự án “Ứng dụng khoa học kỹ thuật bầu siêu nhẹ vào sản xuất cây giống lâm nghiệp chất lượng cao (keo lai mô)” tại tỉnh triển khai từ 11-2024 đến 10-2027, là bước cụ thể nhằm cơ giới hóa, hiện đại hóa ngành lâm nghiệp. Nguyên liệu làm bầu từ vỏ keo, mùn cưa, trấu, xơ dừa... giúp bầu nhẹ, thoáng khí, không cần bóc vỏ khi trồng, bảo vệ rễ, giảm ô nhiễm nhựa và nâng cao tỷ lệ sống, năng suất rừng trồng. Trong khi đó, bầu nilon truyền thống dễ làm rễ quấn vòng, ảnh hưởng đến cây sau trồng.

Ông Nguyễn Văn Sơn, Trưởng phòng sử dụng và phát triển rừng, Chi cục Kiểm lâm tỉnh, chủ dự án cho biết: Bầu hữu cơ giúp giảm chi phí phân bón nhờ giá thể phân hủy sinh học, rút ngắn thời gian chăm sóc, dễ vận chuyển (200 - 400 cây/lần), tăng hiệu quả sản xuất. Tuy nhiên, bầu hữu cơ cũng có nhược điểm như dễ khô trong thời tiết nắng nóng. Dự án đã bổ sung than bùn để giữ ẩm, đồng thời điều chỉnh thiết bị nhập khẩu để tối ưu quy trình tạo bầu.

Theo ông Trần Xuân Quảng, Giám đốc Công ty TNHH Lâm nghiệp Yên Sơn, đơn vị đã trồng và cây đang bén rễ, nếu cây phát triển tốt thì công nghệ này có thể áp dụng với nhiều loài cây khác như keo tai tượng, mỡ, bồ đề… góp phần xử lý rác thải nhựa, cải thiện môi trường đất, nâng cao giá trị kinh tế rừng trồng.  

Chuyển đổi số và truy xuất nguồn gốc gỗ

Cùng với công nghệ sinh học, việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý và giám sát rừng đang được tỉnh Tuyên Quang triển khai mạnh mẽ. Năm 2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp - Môi trường) đã phê duyệt triển khai Hệ thống truy xuất nguồn gốc gỗ hợp pháp Việt Nam (iTwood). Tuyên Quang là một trong 5 tỉnh thí điểm cấp mã số vùng trồng rừng nguyên liệu theo hệ thống này.

Theo đó, Công ty TNHH Lâm nghiệp Yên Sơn được cấp mã số vùng trồng trên 1 ha, trồng thuần keo lai từ năm 2022, thuộc vùng trồng rừng nguyên liệu Đội 821, xã Trung Sơn. Thông tin về tọa độ vùng trồng được xác định chính xác bởi Hệ thống iTwood và Chi cục Kiểm lâm tỉnh Tuyên Quang chứng nhận. Việc này không chỉ giúp doanh nghiệp minh bạch hóa quy trình sản xuất, mà còn tạo điều kiện xuất khẩu sản phẩm sang các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, EU.

Tính đến nay, tổng diện tích rừng trồng được các chủ rừng trong chương trình đăng ký quyền sử dụng đất để cấp mã lên tới 3.500 ha tại Tuyên Quang, trong đó 1.366 ha rừng trồng thuộc Công ty TNHH Lâm nghiệp Yên Sơn và 958 ha rừng trồng trên địa bàn 5 xã trọng điểm về rừng của tỉnh.

Đồng chí Mai Thị Hoàn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp - Môi trường tỉnh cho biết: Việc cấp mã số vùng trồng rừng góp phần minh bạch hóa thông tin, thúc đẩy xuất khẩu gỗ và lâm sản, kết hợp với đề án xây dựng Tuyên Quang thành khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao, địa phương sẽ trở thành một cực phát triển lâm nghiệp ở phía Bắc.

Nền tảng cho việc cấp mã số vùng trồng rừng là hệ thống iTwood, một công cụ hỗ trợ quản lý chuỗi cung gỗ theo thời gian thực. Mỗi khâu trong quy trình tạo lập hồ sơ sẽ được cấp 1 QR Code, đảm bảo dòng chảy thông tin liên tục về tính hợp pháp của gỗ nguyên liệu từ khâu trồng rừng - khai thác - thương mại.

Nhờ sử dụng mô hình điện toán đám mây, iTwood hỗ trợ người sử dụng truy xuất nguồn gốc gỗ nhanh chóng, TS Hoàng Liên Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế lâm nghiệp chia sẻ: “Việc cấp mã số vùng trồng rừng được tích hợp trên hệ thống iTwood với những chức năng khác sẽ tiếp tục được mở rộng, nhằm hỗ trợ một cách tốt nhất cho các chủ rừng, doanh nghiệp chế biến thương mại gỗ”.

Tỉnh cũng đang ứng dụng công nghệ GIS, viễn thám và AI giúp giám sát rừng tự động, giảm chi phí tuần tra, phát hiện nhanh các điểm nóng phá rừng hoặc cháy rừng. Các phần mềm quản lý còn được tích hợp để hỗ trợ cấp mã số vùng trồng, theo dõi tăng trưởng cây rừng, truy xuất nguồn gốc đến từng lô rừng cụ thể.

Ứng dụng công nghệ cao và chuyển đổi số đang góp phần xây dựng ngành Lâm nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, bền vững và hội nhập quốc tế. Đây không chỉ là giải pháp tăng trưởng kinh tế mà còn là cam kết mạnh mẽ trong việc bảo vệ tài nguyên rừng, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển xanh trong tương lai.

Bài, ảnh: Trang Tâm