Quản lý, sử dụng hiệu quả đất được nhà nước giao: Trách nhiệm từ nhiều phía - Bài cuối: Siết chặt công tác quản lý đất đai tại các công ty nông - lâm nghiệp
Đất đai không chỉ là tài nguyên quan trọng, mà còn là tài sản, tư liệu sản xuất thiết yếu, gắn bó mật thiết với quá trình phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh trật tự. Tuy nhiên, việc buông lỏng quản lý, sử dụng sai mục đích hoặc sử dụng không hiệu quả đất đai có thể để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Vụ việc cưỡng chế hộ nhận khoán đất tại phường Đội Cấn để trả lại cho Công ty cổ phần chè Sông Lô vừa qua một lần nữa cho thấy công tác quản lý đất đai của một số công ty nông - lâm nghiệp hiện nay còn nhiều khoảng trống.
Bài học về quản lý đất giao khoán
Chi cục Thi hành án thành phố Tuyên Quang đã thực hiện cưỡng chế buộc thực hiện công việc theo bản án số 64/2022/DS-ST ngày 27-7-2022 của Tòa án nhân dân thành phố Tuyên Quang đối với ông Vũ Đức Cầu và bà Nguyễn Thị Thương, địa chỉ tổ 2, phường Đội Cấn (TP Tuyên Quang) nay là phường Bình Thuận.
Theo đó, chính quyền địa phương phối hợp cùng các cơ quan chức năng đã tiến hành cưỡng chế, thu hồi đất do Công ty cổ phần chè Sông Lô đang quản lý nhưng sử dụng không đúng quy định. Theo thông tin từ Chi cục thi hành án dân sự thành phố Tuyên Quang, phần diện tích đất bị cưỡng chế do người dân không thực hiện đúng cam kết giao khoán, đầu tư, sử dụng sai mục đích trong thời gian dài.
Thực tế cho thấy, đây không phải là trường hợp cá biệt. Mới đây nhất, ngày 10-4-2024, Chi cục Thi hành án dân sự thành phố Tuyên Quang phối hợp Viện Kiểm sát nhân dân thành phố, Công an tỉnh đã tổ chức cưỡng chế thi hành án đối với gia đình ông Hoàng Quốc Tuấn và bà Nguyễn Thị Thư, trú tại tổ 6, phường Mỹ Lâm (Tp Tuyên Quang) có trách nhiệm giao trả toàn bộ diện tích trên 9.200 m2 đất sử dụng trái phép cho Công ty cổ phần Chè Mỹ Lâm.
 |
| Cán bộ Công ty TNHH Lâm nghiệp Sơn Dương kiểm tra rừng trồng của các hộ nhận khoán tại xã Lương Thiện (Sơn Dương). |
Theo bản án dân sự sơ thẩm số 84/2024/DSST ngày 27 - 8 - 2024 của Tòa án nhân dân thành phố Tuyên Quang, ông Tuấn, bà Thư đã canh tác trái phép trên diện tích đất trồng chè của Công ty cổ phần Chè Mỹ Lâm. Mặc dù đã được vận động, thuyết phục tự giác thực hiện nghĩa vụ thi hành án, nhưng 2 ông bà có thái độ thiếu hợp tác và chây ỳ không thực hiện nghĩa vụ. Đây là vụ việc cưỡng chế điểm có sự phối hợp của các cơ quan tư pháp, đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên có liên quan.
Trong quá trình xử lý các vụ việc tương tự cho thấy một số đơn vị, người dân đã có biểu hiện lãng phí tài nguyên đất, thậm chí chuyển nhượng, cho thuê lại trái phép, gây bức xúc trong dư luận và ảnh hưởng đến trật tự quản lý nhà nước. Minh chứng từ năm 2020 đến nay, Thanh tra Sở Nông nghiệp - Môi trường đã ban hành quyết định xử phạt hành chính và tham mưu, đề xuất với Chủ tịch UBND tỉnh quyết định xử phạt hành chính về lĩnh vực đất đai đối với 36 trường hợp là các tổ chức, doanh nghiệp vi phạm, số tiền xử phạt trên 2 tỷ đồng.
Phía chính quyền phường Đội Cấn (nay là phường Bình Thuận) - nơi có diện tích đất bị cưỡng chế thu hồi cũng thừa nhận công tác quản lý đất đai gặp nhiều khó khăn do mỗi thời điểm lại có sự thay đổi cả về chính sách, cả về con người. Chính quyền cũng có lúc thiếu sát sao trong công tác kiểm tra, giám sát và nắm bắt hiện trạng sử dụng đất.
Ông Nguyễn Tất Thành, thời điểm còn làm Phó Chủ tịch UBND phường Đội Cấn (TP Tuyên Quang) chia sẻ: “Tôi luân chuyển về phường làm việc vài năm nay nhưng cũng nắm khá rõ vụ việc này và lần nào cũng cùng với Công ty cổ phần chè Sông Lô xuống vận động người dân thực hiện đúng bản án Tòa đã tuyên, tuy nhiên bất thành.
Tại thời điểm, người dân đã trồng cây lâu năm trên đất ngắn ngày, xét về lý là phải thực hiện quy định pháp luật nhưng xét đến lợi ích của người dân, chúng tôi cũng còn băn khoăn. Chúng tôi hiện vẫn đang thực hiện các biện pháp tuyên truyền, vận động những hộ trong diện phải trả lại đất theo quyết định của Tòa án để tránh mất an ninh trật tự”.
Đại diện Công ty cổ phần chè Sông Lô, ông Vũ Đức Tráng, Phó Tổng Giám đốc khẳng định: “Ngay khi phát hiện một số hộ dân không thực hiện đúng cam kết trong hợp đồng khoán đất, chúng tôi đã tiến hành nhiều biện pháp nhằm chấn chỉnh tình trạng này như: Gửi thông báo nhắc nhở bằng văn bản đến từng hộ vi phạm, yêu cầu thực hiện đúng nội dung hợp đồng khoán đã ký; đến làm việc trực tiếp với đại diện các hộ khoán, có sự tham gia của tổ dân phố, cán bộ phường và cán bộ chuyên môn của công ty nhằm tuyên truyền, phân tích thiệt hơn nếu tiếp tục vi phạm.
Đối với những trường hợp vi phạm nghiêm trọng, kéo dài và không hợp tác, Công ty đã chấm dứt hợp đồng khoán, thu hồi diện tích để tái phân bổ cho hộ khác có nhu cầu và đủ năng lực sản xuất; lập biên bản vi phạm gửi về chính quyền địa phương và đề nghị phối hợp xử lý theo quy định pháp luật; Công ty cũng đã kiến nghị với chính quyền phường, UBND thành phố Tuyên Quang tăng cường phối hợp quản lý, hỗ trợ tuyên truyền chính sách pháp luật về đất đai và hợp đồng khoán sản xuất để đảm bảo kỷ cương và quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp.
Siết chặt công tác sử dụng đất
Vụ cưỡng chế thu hồi đất của người dân phường Đội Cấn trả lại Công ty cổ phần chè Sông Lô không chỉ là câu chuyện riêng của một doanh nghiệp, mà còn phản ánh những vấn đề mang tính hệ thống trong công tác quản lý, giám sát, sử dụng đất đai hiện nay - đặc biệt là đất giao cho doanh nghiệp đầu tư trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp, các dự án được giao đất, thuê đất, nhất là các doanh nghiệp đang sở hữu diện tích lớn.
Nhiều năm qua, Công ty TNHH Lâm nghiệp Sơn Dương quản lý, sử dụng đất được giao hiệu quả. Ông Nguyễn Hồng Thái, giám đốc Công ty TNHH Lâm nghiệp Sơn Dương cho biết: Công ty được giao sử dụng 4.000 ha đất, trong đó có 3.000 ha đất rừng thực hiện hợp đồng giao khoán. Từ kinh nghiệm quản lý sử dụng đất của công ty những năm qua cho thấy, việc thực hiện hợp đồng giao khoán giữa công ty và người dân sẽ đem lại hiệu quả nếu hài hòa được lợi ích hai bên.
Công ty ký kết hợp đồng giao khoán cụ thể đến lô, khoảnh, vị trí và trồng cây gì, mật độ trồng, hỗ trợ từ công ty đều được thể hiện rõ. Đối với người nhận khoán thực hiện đúng cam kết sử dụng đất. Để nâng cao hơn nữa việc sử dụng đất hiệu quả, đơn vị đang thực hiện rà soát phương án sử dụng đất năm 2025, sẽ thực hiện trả lại địa phương hàng trăm héc ta đất người dân đã canh tác lâu năm hoặc diện tích bị sạt lở, sử dụng không hiệu quả.
Đồng chí Phạm Đình Tứ, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp - Môi trường tỉnh Tuyên Quang cho biết: Với chức năng, nhiệm vụ, Sở đã và đang tiếp tục tham mưu với UBND tỉnh thực hiện rà soát toàn bộ quỹ đất giao khoán, thuê đất sử dụng dài hạn. Sở đã phối hợp với các địa phương tổ chức tổng rà soát quỹ đất được giao cho doanh nghiệp và các tổ chức để đánh giá hiệu quả sử dụng, phát hiện sớm các vi phạm hoặc trường hợp sử dụng đất không đúng mục đích. Đối với những đơn vị chậm triển khai, bỏ hoang hóa đất sẽ xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.
Đồng thời Sở tăng cường giám sát sau giao đất, siết chặt hơn nữa công tác quản lý đất đai đối các doanh nghiệp thuê đất sản xuất, kinh doanh. Sở cũng tăng cường chỉ đạo các địa phương sau khi giao đất phải giám sát chặt chẽ, không buông lỏng quản lý; thiết lập cơ chế giám sát định kỳ tiến độ sử dụng đất theo hợp đồng, quy hoạch; yêu cầu doanh nghiệp báo cáo định kỳ về việc sử dụng đất. Đơn vị tăng cường sự phối hợp giữa cơ quan, chính quyền địa phương giải quyết các trường hợp phát sinh tại thời điểm.
Sở sẽ tham mưu với UBND tỉnh xử lý nghiêm vi phạm, lợi dụng chính sách để chiếm dụng đất công kéo dài; minh bạch thông tin về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, tiến độ triển khai của các dự án để người dân giám sát. Đồng thời thực hiện xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai đồng bộ, kết nối giữa địa phương và ngành để cập nhật liên tục tình trạng sử dụng đất; tạo cơ chế hỗ trợ phù hợp với các doanh nghiệp thực sự có năng lực, tâm huyết đầu tư, nhưng gặp khó khăn khách quan.
Quản lý đất đai là một trong những khâu then chốt trong phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh. Từ một vụ cưỡng chế tại Công ty cổ phần chè Sông Lô, cần nhìn nhận nghiêm túc để có giải pháp đồng bộ, kịp thời chấn chỉnh những bất cập, hướng tới mục tiêu sử dụng hiệu quả, công bằng và bền vững tài nguyên đất.
Bài, ảnh: Nhóm P.V
Ý kiến bạn đọc