Quả ngọt mùa trăng

Mùa Thu về mang theo làn gió dịu mát và không khí náo nức của Lễ hội Thành Tuyên. Xứ Tuyên như được khoác lên mình tấm áo mới, vừa lộng lẫy với đêm hội rực rỡ, vừa ngọt ngào với hương vị trái cây đặc trưng. Du khách đến đây không chỉ được đắm mình vào không gian kỳ ảo của những mô hình đèn lồng khổng lồ mà còn được khám phá mảnh đất trù phú, nơi sản sinh ra những đặc sản trái cây nức tiếng. Bưởi Phúc Ninh, hồng Xuân Vân, na Quang Trung... trở thành những món quà quý giá mang theo tinh túy khi đất trời vào Thu.

Những trái cây mùa thu được trưng bày tại các gian hàng nông sản Tuyên Quang.

Thủ phủ cây ăn quả

Mỗi độ Thu về, những vùng cây ăn quả Tuyên Quang lại tấp nập hơn bao giờ hết. Khắp ngọn đồi, vườn tược, bưởi, hồng, na, thanh long chín mọng điểm tô, tạo nên một bức tranh trù phú, sống động. Với tổng diện tích trên 34.000 ha, Tuyên Quang đã khẳng định vị thế là một trong những vùng cây ăn quả đa dạng, trù phú.

Với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng lý tưởng, Tuyên Quang đặc biệt phù hợp để phát triển các loại cây ăn quả có múi như cam, bưởi, chanh. Từ nhiều năm nay, tỉnh đã quy hoạch vùng chuyên canh tập trung tại các xã Hàm Yên, Phù Lưu, Bạch Xa, Yên Sơn, Lực Hành, Xuân Vân và Quản Bạ, Vị Xuyên, Bắc Quang… góp phần tạo ra các vùng sản xuất quy mô lớn, đảm bảo chất lượng và sản lượng ổn định.

Đặc biệt, tại xã Xuân Vân với 2.265 ha bưởi, 197 ha cam, 102 ha na và 66 ha hồng, nơi đây không chỉ là vựa trái cây mà còn là “cái nôi” của nhiều sản phẩm nông nghiệp đạt chuẩn. Sản phẩm bưởi đường Xuân Vân đã được công nhận OCOP 3 sao, trong khi bưởi Soi Hà Xuân Vân nổi tiếng hơn nữa khi được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý. Niên vụ 2024, một tin vui lớn đã đến với bà con nơi đây: gần 8.000 quả bưởi Soi Hà đạt tiêu chuẩn xuất khẩu sang thị trường khó tính như Vương quốc Anh.

Cam sành Hàm Yên, Hà Giang được người tiêu dùng ưa chuộng và bình chọn là sản phẩm tiêu biểu, sản phẩm nông nghiệp nổi tiếng của Việt Nam trong nhiều năm. Sản phẩm cam sành Hà Giang, Hàm Yên đã được cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý và sản phẩm cam vàng Hà Giang được cấp nhãn hiệu tập thể. Năm 2020, cam sành Hàm Yên được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận Chỉ dẫn địa lý và được tỉnh công nhận sản phẩm OCOP 4 sao.

Sự phát triển của cây ăn quả không chỉ là những con số mà còn là câu chuyện đời thực về sự đổi thay của mỗi gia đình nông dân Tuyên Quang. Câu chuyện của anh Hoàng Văn Nghiệp, thôn 7, Lực Hành là một minh chứng sống động. Khởi nghiệp trên mảnh đất quê hương, anh Nghiệp đã biến mình thành một nông dân 4.0 đầy nhạy bén. Anh thể hiện sự sáng tạo đột phá, biến những quả bưởi bình thường thành tác phẩm nghệ thuật, với các hình thỏi vàng, hồ lô, mặt Phật, cùng chữ “Tài”, “Lộc”, mang lại giá trị kinh tế cao. Anh cũng là người tiên phong livestream bán hàng và táo bạo ghép bưởi Diễn sang giống bưởi đỏ nhung, một loại “cây ăn quả VIP” được giới sành chơi săn đón. Những sáng tạo này không chỉ làm giàu cho bản thân anh mà còn góp phần khẳng định vị thế của nông sản Tuyên Quang trên thị trường. Anh chia sẻ: “Gia đình tôi từng là hộ nghèo của xã. Nhờ mạnh dạn vay vốn, học hỏi, sáng tạo, phát triển kinh tế từ cây ăn quả, cuộc sống đã thay đổi hoàn toàn. Thu nhập 400 triệu đồng/năm”.

Câu chuyện của anh Nghiệp không phải là cá biệt. Hàng nghìn hộ dân khác trên địa bàn tỉnh cũng đã, đang làm giàu một cách bền vững nhờ cây ăn quả. Thu nhập ổn định từ vườn cây giúp bà con có điều kiện tái đầu tư, mở rộng sản xuất, tạo thêm việc làm cho lao động địa phương.

Vườn bưởi thôn Khuôn Thống, xã Xuân Vân.

Gói trọn tinh hoa từ đất và người

Mùa Thu, mỗi loại quả xứ Tuyên đều mang một hương vị đặc trưng, một câu chuyện riêng.

Khi hương mùa Thu tràn về trên khắp nẻo đường, mâm cỗ Trung thu của người Tuyên Quang trở thành một câu chuyện đầy màu sắc và ý nghĩa. Bà Nguyễn Thị Hiệp, 85 tuổi, tổ dân phố Tân Hà 3, phường Minh Xuân nhớ lại: “Mâm cỗ ngày xưa đơn sơ lắm nhưng trái cây nào cũng là cả một tấm lòng. Ngày đó, làm gì có bánh kẹo cầu kỳ, cái chính là trái bưởi nhà trồng, quả hồng hái trên đồi, hay mấy quả na lấy từ vườn. Mỗi loại quả đặt lên mâm là một lời cầu mong. Quả bưởi tròn trịa, căng mọng, tượng trưng cho sự đoàn viên, mong gia đình mãi sum vầy. Quả hồng đỏ tươi như lời chúc may mắn, no đủ. Mà không chỉ để ăn đâu, những quả bưởi to nhất, đẹp nhất còn được con cháu tỉa thành hình cún con, con mèo, trông vui mắt lắm. Đó là cách ông bà, cha mẹ dạy con cháu về sự trân trọng những sản vật của quê hương, về lòng biết ơn với đất trời đã ban cho mùa màng bội thu”.

Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại mang đến nhiều thay đổi, truyền thống bày mâm cỗ Trung thu với những loại trái cây đặc trưng vẫn luôn được người Tuyên Quang gìn giữ trọn vẹn. Đây không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn là lời tri ân chân thành của người dân đối với đất trời đã ban tặng mùa màng bội thu. Quan trọng hơn, việc chuẩn bị và trang trí mâm cỗ chính là cách để thế hệ trẻ kết nối với cội nguồn.

Em Nguyễn Trang Anh, thôn Tha, phường Hà Giang 1 chia sẻ: “Không chỉ tham gia chuẩn bị mâm cỗ Trung thu tại gia đình, chúng em còn được chuẩn bị mâm cỗ Trung thu tại trường, nhà văn hóa thôn. Chúng em hiểu rằng mâm cỗ Trung thu không chỉ là một bữa tiệc mà còn là một buổi học về truyền thống. Mỗi trái cây trên mâm cỗ đều là công sức của những người nông dân, là lộc của trời đất. Chúng ta cần phải trân trọng những gì mình đang có và biết ơn cội nguồn”.

Năm 2013, câu chuyện về mâm cỗ Trung thu của Tuyên Quang đã bước sang một trang mới, khi trở thành tâm điểm của Đêm hội Thành Tuyên. Tại đây, một mâm cỗ khổng lồ được bày trí, thu hút sự chú ý của hàng triệu du khách. Sự độc đáo và quy mô của mâm cỗ này đã được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (Guinness Việt Nam) công nhận là “Mâm cỗ Trung thu lớn nhất Việt Nam”. Vậy là, từ một nét văn hóa gia đình, mâm cỗ mùa trăng ở xứ Tuyên đã trở thành một sự kiện văn hóa mang tầm vóc quốc gia, góp phần quảng bá đặc sản và hình ảnh quê hương đến với bạn bè trong và ngoài nước.

Đồng chí Nguyễn Văn Hòa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chia sẻ: “Hàng năm, tại Lễ hội Thành Tuyên, những mâm cỗ Trung thu khổng lồ được sắp đặt đầy sáng tạo và bắt mắt như một lời tri ân chân thành gửi tới thiên nhiên đã ban tặng cho mảnh đất này sự trù phú. Đó cũng chính là cách người dân xứ Tuyên khẳng định vị thế thủ phủ cây ăn quả của mình, thể hiện niềm tự hào về những thành quả lao động và giá trị văn hóa độc đáo mà không nơi nào có được”. 

Vườn thanh long tại xã Minh Thanh.

Để trái cây thành sứ giả văn hóa

Du khách đến Tuyên Quang mỗi độ mùa Thu đều mang theo về bưởi, hồng, na... như một món quà lưu niệm đặc biệt. Những trái ngọt này không chỉ là sản vật mà còn là “sứ giả văn hóa”, gói trọn hồn quê và bản sắc của mảnh đất xứ Tuyên. 

Yếu tố cốt lõi để xây dựng lòng tin cho người tiêu dùng chính là chất lượng sản phẩm. Khẳng định tầm nhìn của tỉnh, đồng chí Giang Đức Hiệp, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh nhấn mạnh: “Sản xuất an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP đang là hướng đi chủ đạo của tỉnh”. Đồng chí cho biết thêm, tính đến nay, toàn tỉnh có trên 1.700 ha cây ăn quả được chứng nhận theo các tiêu chuẩn này. Đây không chỉ là một con số, mà là minh chứng rõ ràng cho sự thay đổi trong tư duy sản xuất của người nông dân - từ truyền thống sang hiện đại, có trách nhiệm.
Những nỗ lực này đã mang lại “quả ngọt”. Hiện Tuyên Quang có 12 sản phẩm cây ăn quả được công nhận sản phẩm OCOP cấp tỉnh, trong đó có 2 sản phẩm được cấp nhãn hiệu tập thể và chỉ dẫn địa lý. 

Để những trái cây đặc sản của Tuyên Quang thực sự trở thành “sứ giả văn hóa”, việc xây dựng câu chuyện sản phẩm là giải pháp cốt lõi, được tỉnh đặc biệt chú trọng. Theo đồng chí Phạm Mạnh Duyệt, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, đây là hướng đi chiến lược nhằm nâng tầm giá trị nông sản địa phương. Giải pháp này không chỉ đơn thuần là kể về nguồn gốc mà là tạo ra một hành trình cảm xúc cho du khách. Mỗi trái bưởi, quả na, quả hồng đều mang trong mình một câu chuyện. Đó là câu chuyện về đặc điểm thổ nhưỡng và khí hậu ưu đãi, về bàn tay cần mẫn của người nông dân, và về giá trị văn hóa độc đáo gắn liền với Lễ hội Thành Tuyên. Những câu chuyện này sẽ được lồng ghép một cách tinh tế vào bao bì, mã QR Code và các chiến dịch quảng bá.

Còn ông Lê Mạnh Tân, Phó Chủ tịch Hiệp hội bao bì Việt Nam gợi ý, thay vì những chiếc túi ni-lông đơn giản, việc chuyển sang hộp giấy, hộp gỗ thân thiện môi trường, có in logo, thương hiệu và câu chuyện về sản phẩm sẽ làm tăng giá trị. Thiết kế bao bì sản phẩm Tuyên Quang nên lấy cảm hứng từ những hình ảnh đặc trưng như Lễ hội Thành Tuyên, cây đa Tân Trào, Cột cờ Lũng Cú hay những họa tiết của đồng bào dân tộc thiểu số... 
Để khai thác hết tiềm năng của trái cây Tuyên Quang, việc đa dạng hóa sản phẩm là một bước đi chiến lược. Hiện nay Tuyên Quang có nhiều doanh nghiệp thực hiện công đoạn sấy khô, sấy giòn các sản phẩm nông sản. Điển hình như: Hợp tác xã (HTX) Sản xuất và Thương mại Minh Phát, Công ty Sản xuất trái cây sấy dẻo Tuyên Quang, HTX Chuối sạch Chiêu Yên… Anh Tạ Hữu Quang, Giám đốc HTX Trái cây hữu cơ Phúc Ninh, xã Xuân Vân cho biết: “Các sản phẩm này không chỉ giúp nâng cao giá trị mà còn giải quyết bài toán đầu ra khi vào chính vụ, đồng thời dễ bảo quản và vận chuyển hơn, rất phù hợp làm quà tặng”.

Để trái ngọt mùa Thu Tuyên Quang thực sự trở thành “món quà nghệ thuật”, cần có sự chung tay của cả nhà quản lý, doanh nghiệp và người nông dân. Khi đó, mỗi sản phẩm được trao đi không chỉ là một món hàng, mà là niềm tự hào về hồn cốt và vẻ đẹp của mảnh đất và con người Tuyên Quang.

Giang Lam