“Ma trận” lừa đảo qua mạng xã hội

Những năm gần đây, lừa đảo trực tuyến đã và đang trở thành vấn nạn ở khắp toàn cầu. Các đối tượng tội phạm lợi dụng bối cảnh bùng nổ công nghệ thông tin để thực hiện nhiều vụ lừa đảo trực tuyến, chiếm đoạt tài sản có giá trị cao, gây bức xúc trong dư luận, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự an toàn xã hội. Tại Tuyên Quang, thời gian qua cũng có nhiều vụ lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại không nhỏ đến tài sản của người dân.

Nhiều thủ đoạn tinh vi

Mới đây, vụ việc một gia đình ở phường Minh Xuân bị lừa 2,5 tỷ đồng với kịch bản “bắt cóc online” là hồi chuông báo động về mức độ tinh vi của tội phạm công nghệ cao. Những kẻ lừa đảo đã tìm cách thao túng tâm lý nạn nhân, dùng cả công nghệ AI giả mạo giọng nói. Chúng ép nạn nhân tự cô lập mình tại khách sạn, cắt đứt liên lạc, sau đó dẫn dụ cô gái gọi điện xin tiền gia đình. Vì quá tin tưởng con gái, gia đình đã vội vã chuyển 2,5 tỷ đồng mà không kịp kiểm chứng.

Phòng Quản lý xuất, nhập cảnh, Công an tỉnh tuyên truyền, giúp công dân nhận thức rõ thủ đoạn lừa đảo xuất cảnh trái phép.

Hay vụ việc của ông N.V.K, thôn Nà Nưa, xã Côn Lôn. Ngày 15-9-2025, ông K. nhận được cuộc gọi từ đối tượng giả danh cán bộ xã, yêu cầu ông liên hệ với một người tên Tuấn (tự xưng làm ở BHXH) để “cập nhật thông tin sổ hưu trí, sau khi sáp nhập đơn vị hành chính”. Sau khi gọi cho Tuấn, ông K. được hướng dẫn tự đăng nhập tài khoản ngân hàng qua mã QR do đối tượng cung cấp. Chỉ đến đêm, ông K. bàng hoàng phát hiện hơn 1,1 tỷ đồng trong tài khoản đã “không cánh mà bay”. Đây là thủ đoạn được chuẩn bị kỹ lưỡng để lừa nạn nhân chia sẻ màn hình, chiếm đoạt tài sản.

Không chỉ BHXH, bất kỳ chính sách nào liên quan đến đông đảo người dân đều bị chúng lợi dụng. Bên cạnh việc “bám trend” chính sách Nhà nước, tội phạm tiếp tục sử dụng nhiều “ma trận” lừa đảo.

Các vụ việc trên chỉ là một điển hình trong bức tranh toàn cảnh về lừa đảo trực tuyến đang thực sự bùng nổ, diễn biến ngày càng phức tạp. Theo số liệu từ Bộ Công an, chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, cả nước đã phát hiện gần 1.500 vụ việc lừa đảo qua mạng, gây thiệt hại hơn 1.660 tỷ đồng.

Trong đó tại Tuyên Quang, nhiều nạn nhân đã trình báo với cơ quan chức năng về những thiệt hại tài sản từ vài triệu đồng, vài chục, vài trăm đến cả tỷ đồng khi bị các đối tượng lừa đảo qua điện thoại và mạng xã hội. Tính riêng từ đầu năm đến nay, các đơn vị nghiệp vụ Công an tỉnh đã khởi tố, điều tra 12 vụ án lừa đảo chiếm đoạt trên không gian mạng, trong đó các bị hại trong vụ án thiệt hại số tiền lên đến hàng tỷ đồng.

Thượng tá Phí Đức Hòa, Phó Trưởng Phòng An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm công nghệ cao, Công an tỉnh cho biết, tội phạm lừa đảo không gian mạng hiện nay có chiêu trò hết sức tinh vi. Đáng báo động nhất, nhằm tạo lòng tin, các đối tượng lợi dụng triệt để các chính sách của Nhà nước để xây dựng kịch bản lừa đảo.

Trong vô số kịch bản lừa đảo, chiêu bài giả danh cơ quan chức năng như công an, tòa án, điện lực… vẫn là đòn tấn công tâm lý nặng nề nhất. Vẫn chưa hết bàng hoàng, ông L.V.H, xã Thái Hòa kể lại trải nghiệm của mình: “Chúng gọi điện, xưng là Trung úy Công an, nói tôi liên quan đến một vụ án trốn thuế rất nghiêm trọng. Chúng dùng lời lẽ áp đảo, đe dọa, yêu cầu tôi phải tuyệt đối giữ bí mật và chuyển ngay 450 triệu đồng vào một tài khoản tạm giữ để điều tra”. May mắn thay, sự tỉnh táo của cán bộ Phòng giao dịch Agribank Thái Hòa đã giúp ông H. “tỉnh mộng”, bảo toàn được toàn bộ tài sản.

Nếu kịch bản trên dùng nỗi sợ hãi, thì chiêu lừa “việc nhẹ lương cao” lại đánh vào hy vọng. Ông Hà Văn Biên, xã Nhữ Khê là một nạn nhân suýt “sập bẫy”. Ông Biên chia sẻ: “Họ mạo danh công ty uy tín, quảng cáo đi Úc làm nông nghiệp lương cao lắm. Tôi chỉ nghĩ nộp phí hồ sơ thôi”. Ngay sau đó, Phòng Quản lý xuất nhập cảnh, Công an tỉnh đã kịp thời phát hiện và ngăn chặn. Lực lượng chức năng cảnh báo, nhiều trường hợp không chỉ mất tiền, mà còn bị lừa bán sang Campuchia, Myanmar.

Tinh vi hơn cả là thủ đoạn giả mạo người thân cần tiền gấp, nay đã được “nâng cấp” bằng công nghệ AI giả giọng nói và các kịch bản thao túng tâm lý nhiều lớp, khiến nạn nhân hoảng loạn và không còn thời gian kiểm chứng. Điểm chung của mọi kịch bản là đều được dàn dựng bài bản, đánh vào tâm lý hoảng loạn, sợ hãi hoặc lòng tham, sự thiếu hiểu biết của nạn nhân. Mưu mô của chúng thường diễn ra theo một quy trình khép kín, được tính toán kỹ lưỡng. Bước đầu tiên là “tạo bối cảnh”, bước tiếp theo là “tạo áp lực”. Sau đó là “dẫn dụ” và cuối cùng, khi đã chiếm đoạt được tài sản, chúng lập tức xóa dấu vết, chặn mọi liên lạc.

 “Tấm khiên” phòng vệ

“Họ gọi điện, xưng là cán bộ Viện Kiểm sát, đọc vanh vách tên tuổi, số Căn cước công dân và địa chỉ nhà tôi. Họ nói tôi liên quan đến một vụ án ma túy lớn và yêu cầu tôi bí mật chuyển tiền vào tài khoản tạm giữ để xác minh. Giọng họ đanh thép quá, tôi đã thực sự hoảng sợ”. Bà Trần Thị Nga, tổ dân phố 6, phường Nông Tiến kể lại trải nghiệm của mình với giọng vẫn chưa hết bàng hoàng. Bà chỉ là một trong nhiều nạn nhân đang bị “khủng bố” bởi các cuộc gọi lừa đảo mỗi ngày.

Cán bộ Bảo hiểm xã hội tỉnh tuyên truyền người dân cảnh giác chiêu trò lừa đảo qua mạng xã hội.

Theo các cơ quan chức năng, điểm chung của hầu hết các vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản quy mô lớn gần đây đều xuất phát từ việc lộ, lọt và mua bán dữ liệu cá nhân. Trao đổi về vấn đề này, Thượng tá Phí Đức Hòa, Phó Trưởng Phòng An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm công nghệ cao, Công an tỉnh nhận định: “Tội phạm công nghệ cao hiện nay không hành động một cách mù quáng.

Chúng sở hữu các tệp dữ liệu cá nhân chi tiết của người dân, từ đó phân tích, xây dựng những kịch bản đo ni đóng giày cho từng nhóm đối tượng. Sự thiếu cảnh giác của người dân trong việc bảo vệ thông tin của chính mình, như thói quen đăng ảnh Căn cước công dân, sổ hộ khẩu, hay thậm chí là vé máy bay lên mạng xã hội, đã vô tình tiếp tay cho tội phạm”.

Thời gian qua, Công an tỉnh Tuyên Quang chủ động phối hợp tổ chức nhiều đợt tuyên truyền sâu rộng, các chiến dịch như “Không 1 mình - Trực tuyến an toàn” nhằm nâng cao nhận thức cho người dân, đặc biệt là tại cơ sở. Đồng thời có những văn bản gửi tổ dân phố, Sở Giáo dục

- Đào tạo, trường học về nâng cao cảnh giác lừa đảo qua mạng xã hội.

Trong đó, lực lượng chức năng khuyến cáo người dân cần nắm các quy tắc an toàn cơ bản: Đó là cơ quan nhà nước như Công an, Tòa án, Viện Kiểm sát tuyệt đối không làm việc, điều tra, hay yêu cầu xác minh qua điện thoại, Zalo hay bất kỳ mạng xã hội nào. Mọi hoạt động tố tụng đều được thực hiện công khai, minh bạch, thông qua giấy mời, giấy triệu tập chính thức gửi qua chính quyền địa phương. 

Mọi chính sách hỗ trợ của Chính phủ đều được niêm yết công khai tại UBND xã, phường hoặc thông báo chính thức qua các kênh thông tin chính thống. Người dân cần ghi nhớ, không bao giờ cung cấp số tài khoản, mật khẩu ngân hàng, và đặc biệt là mã OTP cho bất kỳ ai, dưới bất kỳ hình thức nào; cảnh giác tối đa với các đường link lạ, không tải các ứng dụng không rõ nguồn gốc.

Các cơ quan, đơn vị tổ chức xã hội, đoàn thể cũng có nhiều hoạt động nâng cao cảnh giác cho người dân. Anh Phạm Quý Báu, Phó Trưởng phòng Tuyên truyền và Hỗ trợ người tham gia, Bảo hiểm xã hội tỉnh Tuyên Quang chia sẻ: “Đơn vị có nhiều hoạt động tuyên truyền đến người tham gia bảo hiểm về tội phạm giả mạo cán bộ bảo hiểm xã hội để lừa đảo. Chúng tôi tích cực tuyên truyền qua mạng xã hội, cán bộ nhân viên trực tiếp xuống các xã phường để tuyên truyền”.

Trong thế giới phẳng, nâng cao nhận thức là liều “vắc-xin” quan trọng nhất. Mỗi cá nhân phải tự trở thành vệ sĩ cho chính mình và gia đình trên không gian mạng. Sự cảnh giác của người dân là lá chắn tuyến đầu nhưng để giải quyết tận gốc vấn đề, vai trò của cơ quan quản lý nhà nước mang tính then chốt. Chúng ta cần một khung pháp lý mạnh mẽ hơn với những chế tài đủ sức răn đe để xử lý nghiêm tội phạm công nghệ cao, đặc biệt là hành vi mua bán dữ liệu cá nhân. Chỉ khi đó, không gian mạng mới thực sự trở nên lành mạnh, an toàn, phát triển.

Giang Lam

Bà Nguyễn Việt Hà, Giám đốc Agribank Chi nhánh tỉnh Tuyên Quang

Chặn “bẫy” lừa đảo trực tuyến bằng cảnh báo giao dịch

Trước thực trạng các chiêu thức lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi, gây hoang mang cho người dân, Agribank Chi nhánh Tuyên Quang xác định trách nhiệm của ngân hàng là phải chủ động đi trước một bước trong công tác phòng ngừa. Chi nhánh đã và đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nghiệp vụ, công nghệ nhằm bảo vệ an toàn tài khoản và giao dịch của khách hàng.

Nổi bật là hệ thống cảnh báo tự động AgriNotify, được tích hợp trực tiếp trên ứng dụng Agribank Plus. Khi khách hàng thực hiện giao dịch, nếu tài khoản thụ hưởng nằm trong danh sách nghi ngờ gian lận, lừa đảo, hệ thống sẽ ngay lập tức hiển thị cảnh báo trên màn hình, giúp khách hàng kịp thời nhận biết và dừng giao dịch.

Song song với đó, Agribank Tuyên Quang còn phát huy vai trò của “lá chắn sống” tại quầy giao dịch. Toàn bộ giao dịch viên được đào tạo kỹ năng nhận diện rủi ro và tâm lý khách hàng, đặc biệt trong các trường hợp khách có biểu hiện lo lắng, hoang mang hoặc vừa giao dịch vừa nghe điện thoại chỉ đạo. Khi phát hiện giao dịch có dấu hiệu bất thường, giao dịch viên sẽ chủ động tạm dừng giao dịch để xác minh, đảm bảo an toàn tối đa cho khách hàng.

Với phương châm “An toàn giao dịch - bảo vệ khách hàng là ưu tiên hàng đầu”, Agribank Tuyên Quang đã triển khai sâu rộng việc ứng dụng công nghệ và nâng cao nhận thức của người lao động để chủ động phòng ngừa, ngăn chặn hiệu quả các hình thức lừa đảo trực tuyến.

Thầy Kiều Ngọc Lễ, Hiệu trưởng Trường Trung cấp dân tộc nội trú - Giáo dục thường xuyên Bắc Quang

Trang bị kỹ năng số

Hiện nay, nhà trường có 1.033 học sinh, gồm 390 học sinh hệ trung cấp, 643 học sinh giáo dục thường xuyên, 94% là con em dân tộc thiểu số. Trong kỷ nguyên số, việc trang bị kỹ năng số không chỉ là kiến thức mà còn là “lá chắn thép” bảo vệ học sinh khỏi những nguy cơ tiềm ẩn trên mạng internet, đặc biệt là nguy cơ bị thao túng tâm lý và lôi kéo vào các hoạt động tiêu cực.

Nhận thức rõ điều đó, nhà trường đã phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức chuyên đề về an toàn mạng, hướng dẫn nhận diện chiêu trò lừa đảo, thao túng tâm lý và cách ứng phó. Nội dung giáo dục số được lồng ghép linh hoạt trong sinh hoạt lớp, hoạt động đoàn thể, trên website, Zalo, Facebook chính thức của trường và trong môn “Kỹ năng mềm” ở chương trình trung cấp. Nhờ đó, học sinh không chỉ biết ứng dụng công nghệ hiệu quả mà còn hình thành tư duy phản biện, tự tin làm chủ không gian mạng và giữ vững bản lĩnh trước mọi tác động tiêu cực.

Thượng tá Bùi Văn Khuyến, Trưởng Công an xã Quản Bạ

Nâng cao cảnh giác cho người dân

Trước tình hình tội phạm lừa đảo trên không gian mạng diễn biến ngày càng phức tạp, Công an xã Quản Bạ đã chủ động triển khai thực hiện nghiêm chỉ đạo của Công an tỉnh về kế hoạch phòng ngừa, đấu tranh, xử lý loại tội phạm này. Đơn vị đã tham mưu cho UBND xã chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao cảnh giác cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân.

Nội dung tuyên truyền tập trung phổ biến các phương thức, thủ đoạn lừa đảo mới xuất hiện trên mạng xã hội, qua tin nhắn hoặc cuộc gọi giả mạo. Công an xã trực tiếp tuyên truyền tại buổi họp thôn, chợ phiên, trường học, đồng thời công khai số điện thoại của lãnh đạo đơn vị để người dân phản ánh, tố giác hành vi vi phạm.

Nhờ sự vào cuộc tích cực của lực lượng công an và chính quyền địa phương, đến nay trên địa bàn xã Quản Bạ chưa ghi nhận vụ việc lừa đảo qua không gian mạng nào, góp phần giữ vững an ninh trật tự và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.

Bà Trần Thị Nhài, thôn Đồng Hương, xã Chiêm Hóa

Bình tĩnh kiểm chứng thông tin

Hôm đó, tôi nhận được một cuộc gọi, đầu dây bên kia tự xưng là công an. Chúng nói rất đanh thép, thông báo tôi vi phạm luật giao thông nghiêm trọng và yêu cầu phải nộp phạt ngay lập tức, số tiền từ 5 đến 10 triệu đồng. Chúng dọa nếu tôi không thanh toán ngay, chiếc xe máy tôi mới mua sẽ bị tịch thu. Tôi chưa kịp định thần, đối tượng này yêu cầu tôi gọi video. Khi vừa kết nối, tôi thấy một người mặc sắc phục cảnh sát giao thông, càng làm tôi tin là thật.

Điều khiến tôi hoảng loạn nhất là họ liên tục thúc giục, nói giọng rất gấp gáp: Phải chuyển khoản nhanh, chuyển ngay! Thời gian tới sắp thay đổi địa giới hành chính do sáp nhập rồi, thủ tục sau này phức tạp lắm, không giải quyết kịp là tịch thu xe đấy! Tôi run rẩy nói thật là trong người chỉ có 1 triệu đồng, xin nộp trước có được không. Đối tượng đồng ý ngay, gửi luôn số tài khoản và còn giục tôi “đi vay thêm mà nộp cho đủ”. May mà con tôi về kịp, nếu không tôi đã mất thêm tiền.

Tôi chỉ bị lừa mất 1 triệu đồng, đó là bài học cho tôi về việc chậm lại để kiểm chứng thông tin. Bởi không có cơ quan nhà nước nào yêu cầu người dân nộp phạt qua hình thức chuyển khoản trực tiếp, gọi video. Chúng ta cần tuyệt đối bình tĩnh, không làm theo yêu cầu, cúp máy và trình báo sự việc cho cơ quan công an gần nhất để được hỗ trợ.