Các nhân chứng lịch sử giao lưu tại tòa soạn Báo Nhân Dân sáng 21/3.

Những ký ức về trận đánh sân bay Tân Sơn Nhất 50 năm trước của Phi đội Quyết thắng lần lượt được hồi tưởng qua những chia sẻ của Đại tá Nguyễn Văn Lục - Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân, phi đội trưởng Phi đội Quyết thắng; Đại tá Hán Văn Quảng - Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân, thành viên Phi đội Quyết thắng; Thượng tướng Võ Văn Tuấn, nguyên Phó Tổng Tham mưu trưởng, nguyên Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng Quân chủng Phòng không-Không quân, cựu phi công Mig21, Su22, Su27 trong buổi giao lưu tại Báo Nhân Dân sáng 21/3.

SÁU NGÀY THẦN TỐC LÀM CHỦ A37 TẤN CÔNG SÂN BAY TÂN SƠN NHẤT

Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, Bộ đội Không quân đã tổ chức hành quân thần tốc cùng các binh đoàn bộ binh tiến vào giải phóng miền nam; các đơn vị Không quân ngoài việc sẵn sàng chiến đấu ở miền bắc, đã sử dụng tất cả máy bay hiện có lập "Cầu hàng không", phục vụ công tác chỉ huy, tiếp tế, vận tải, cơ động lực lượng, mở mũi tiến công từ trên không vào sào huyệt cuối cùng của kẻ thù.

Đặc biệt, với tinh thần “Thần tốc, táo bạo, bất ngờ, quyết thắng” chỉ sau 6 ngày luyện tập, chuyển loại khẩn trương, chiều 28/4/1975, “Phi đội Quyết thắng” gồm 5 phi công: Nguyễn Văn Lục, Từ Đễ, Hán Văn Quảng, Trần Mai Vượng của Trung đoàn 923; Nguyễn Thành Trung (phi công đã ném bom vào Dinh Độc Lập ngày 8/4/1975 được điều ra Đà Nẵng tham gia Phi đội Quyết thắng) và một phi công của ngụy đã được giáo dục, cải tạo là Trần Văn On đã sử dụng máy bay A37 vừa thu được của địch, cất cánh từ sân bay Phan Rang, bất ngờ tập kích sân bay Tân Sơn Nhất.

Chiều 28/4/1975, sau 6 ngày luyện tập chuyển loại khẩn trương, "Phi đội Quyết thắng" của Trung đoàn 923 đã sử dụng máy bay A.37 vừa thu được của địch, cất cánh từ sân bay Phan Rang, hình thành mũi tiến công thứ 6 từ trên không, bất ngờ tập kích sân bay Tân Sơn Nhất, phá hủy 24 máy bay, làm cho tinh thần của Mỹ-ngụy đang cơn hoang mang, càng thêm hoảng loạn.

Chia sẻ về ký ức của ngày lịch sử này, Đại tá Nguyễn Văn Lục cho biết, tháng 4/1975, khi đang đóng quân ở sân bay Thọ Xuân, Thanh Hóa, một số phi công của Đại đội 4, Trung đoàn 923 nhận nhiệm vụ sẵn sàng cơ động vào miền nam để tham gia giải phóng miền nam, thống nhất đất nước.

Đại diện lãnh đạo Ban Nhân Dân điện tử tặng hoa cảm ơn các khách mời tham dự buổi giao lưu.

Các thành viên Phi đội Quyết thắng đều rất tinh nhuệ và thành thạo đánh mục tiêu trên không, mặt đất, mặt biển. Họ vào Phan Rang ngày 23/4/1975, bắt đầu làm quen với máy bay A37. Mệnh lệnh “thần tốc” của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã thấm vào tâm tư, tình cảm, trách nhiệm cả phi đội nên bằng mọi giá, Phi đội Quyết thắng phải thực hiện cho bằng được mệnh lệnh đó.

Để làm quen với máy bay mới, các phi công cần hàng trăm giờ bay, nhưng họ chỉ có thời gian rất ngắn, chừng một tuần với 2-3 lần bay thử. Hệ thống điều khiển khác nhau, lại không biết tiếng Anh, buộc mỗi người phải tự học tập rất nhanh để phát huy được tính năng của các thiết bị trên buồng lái.

“Thành công của Việt Nam là đã cảm hóa và thuyết phục được một số phi công, thợ máy quân đội VNCH. Họ rất giỏi và đang hào hứng phục vụ cách mạng, muốn lập công chuộc tội. Điều đó giúp Phi đội Quyết thắng và không quân Việt Nam có được chiến thắng”, Đại tá Nguyễn Văn Lục nói.

Với Đại tá Hán Văn Quảng, tâm trạng của các thành viên phi đội là lo lắng khi nhận nhiệm vụ, nhất là khi biết phải làm quen với máy bay A37. "Với thế giới, đó là máy bay cổ lỗ sĩ, nhưng với chúng tôi đó là máy bay hiện đại. Ở miền bắc, chúng tôi chỉ bay MiG, cự ly bay ngắn, sân bay dã chiến có đường băng hẹp. Trong khi đó, ở miền nam, các sân bay cấp 1 đều bằng phẳng, rộng. Làm quen máy bay mới, chúng tôi phải trao đổi về các công tắc trong buồng lái, nghĩ cách dán nhứng miếng đề can nhỏ để dán vào bảng điều khiển", ông Hán Văn Quảng kể.

Được chỉ đạo bay kèm ông Trần Văn On - một phi công ngụy bị bắt ở Đà Nẵng, ông Hán Văn Quảng nhanh chóng làm quen với máy bay mới. Lần đầu tiên lên buồng lái A37, ông Quảng nói với ông On: "Chuyến này On để tôi tự bay, nếu có gì nguy hiểm thì On động vào lái".

Đại tá Hán Văn Quảng chia sẻ tại buổi giao lưu.

Chuyến đầu tiên ông Quảng cất và hạ cánh an toàn. Kết thúc chuyến bay, phi công Trần Văn On chia sẻ kinh nghiệm: "Động tác hạ cánh của máy bay phải cao, thu gần hết dầu, để giả sử máy bay tắt máy trong giai đoạn này thì vẫn lướt hạ cánh được".

Kinh nghiệm đó giúp ông Quảng tự tin cùng anh em làm chủ A37. "Có thể nói, trong trận đánh đó, từ đồng đội, chỉ huy, kỹ thuật, hậu cần đã 'nâng cánh' cho chúng tôi thực hiện chuyến bay", ông Quảng chia sẻ.

NGHỆ THUẬT QUÂN SỰ TRONG TRẬN ĐÁNH “CÓ MỘT KHÔNG HAI”

Sau khi làm chủ được máy bay A37, cấp trên cho Phi đội Quyết thắng bàn phương án chiến đấu, lựa chọn mục tiêu để ném bom. Sáu mục tiêu được đặt ra gồm: Dinh Độc Lập, Bộ Tổng tham mưu, Tổng Nha cảnh sát, Tòa Đại sứ Mỹ, Kho xăng nhà Bè, Sân bay Tân Sơn Nhất.

Các thành viên của Phi đội vốn không thạo địa bàn Sài Gòn nên thấy việc phát hiện mục tiêu nằm trong thành phố sẽ gặp nhiều khó khăn, có thể xảy ra tình huống “bom rơi đạn lạc”, nếu không trúng mục tiêu thì sẽ trúng nhiều người dân. Vì thế, các phi công đề nghị cấp trên lựa chọn mục tiêu tấn công là sân bay Tân Sơn Nhất. “Đây là địa điểm rộng, có thể quan sát từ trên cao, phi đội sẽ chủ động để lấy độ cao, tách đội hình, chiếm vị thế, giãn cách để tiến hành không kích”, Đại tá Nguyễn Văn Lục nói.

Đại tá Nguyễn Văn Lục cho biết, Phi đội Quyết thắng quyết định tấn công vào sân bay Tân Sơn Nhất vì đây là địa điểm “nhạy cảm”. Lúc này, có khoảng mấy nghìn cố vấn quân sự Mỹ ở Sài Gòn đứng đằng sau hỗ trợ giúp ngụy quân Sài Gòn tử thủ Sài Gòn. Ý định của địch khi đó, nếu Sài Gòn thất thủ thì sẽ đưa Sài Gòn trở thành một đống gạch đổ nát, khi đó dân của mình sẽ chết rất nhiều.

Đại tá Nguyễn Văn Lục chia sẻ cảm xúc tại buổi hội thảo.

Sân bay Tân Sơn Nhất là nơi thể hiện sức mạnh quân đội Mỹ là số 1 thế giới. Chúng sẽ thấy bị “mất mặt” nếu thất thủ. Và khi đánh vào sân bay Tân Sơn Nhất, chúng ta đánh vào ý chí của địch, đánh vào đường rút lui.

Chiều 28/4, đồng chí Tư lệnh Lê Văn Tri trực tiếp giao nhiệm vụ bàn phương án chiến đấu đánh vào chiều muộn - đây là thời gian phía địch thay ban, nên sẽ có sự chủ quan, sơ sểnh.

Tư lệnh giao cho ba phi công Nguyễn Thành Trung, Từ Đễ, Nguyễn Văn Lục ném bom vào sân bay Tân Sơn Nhất, còn những chiếc còn lại cắt bom, bảo vệ máy bay mình và chiến đấu. Phi đội cũng nhận chỉ thị ném bom tránh trại Davis.

Ông Hán Văn Quảng tâm sự, nếu như trong khi chiến đấu ở miền bắc, rơi xuống là còn vào đất mình, anh em mình. Nếu đánh vào Sài Gòn, rơi máy bay thì mình rơi vào lòng địch. Nhưng tư tưởng của cả phi đội đều thông suốt, quyết tâm thực hiện nhiệm vụ.

Chiều 28/4/1975, phi đội bay thấp để tránh hỏa lực và radar của địch. Trong 40 phút, với tốc lực rất nhanh, cả phi đội lựa chọn đường bay quen thuộc của địch, bay bám sát đường ven biển từ Phan Rang, qua Vũng Tàu vào tiếp cận sân bay Biên Hòa.

Với truyền thống “bốn tự” gồm "Tự đi-Tự tìm-Tự đánh-Tự về", Phi đội Quyết thắng đã bất ngờ tấn công xuống sân bay Tân Sơn Nhất.

"Chúng tôi liên tục ném bom xuống sân bay. Anh Trung cắt bom đầu tiên, sau đó anh Từ Đễ ném 4 quả, anh Lục ném 2 quả, anh Vượng dội tiếp 4 quả nữa. Khi đó, địch mới phát hiện ra máy bay của Việt cộng. Quân địch chạy hoảng loạn ở dưới, cột khói bốc lên nghi ngút, tôi tiếp tục ném bom rải về phía bắc một chút nữa cho diện ném bom của mình rộng thêm ra.

Do chúng tôi đang lái loại máy bay tốc độ lớn, không thể bay chậm, không thể quan sát phía dưới như máy bay vận tải hay máy bay trinh sát nên sau khi ném xong 4 quả bom, tôi kéo máy bay lên cao để triển khai nhiệm vụ bảo vệ phi đội. Khi bay qua Sài Gòn, địch bắn lên đỏ rực bầu trời, may là không trúng ai cả", ông Hán Văn Quảng kể.

Sau trận ném bom thần tốc, cả phi đội cùng thẳng tiến quay trở về sân bay Thành Sơn ở Phan Rang. Lúc này, do phi công Nguyễn Thành Trung vòng trở lại ném bom nên bị địch phát hiện, hai máy bay F-5 đã bám đuôi để tấn công A37 của phi công Nguyễn Thành Trung nhưng do chúng cũng hết nhiên liệu nên phải bỏ cuộc.

Các khách mời giao lưu tại Báo Nhân Dân.

Cả 5 máy bay hạ cánh an toàn ở Phan Thiết trong tiếng reo hò của các đồng đội. Cả phi đội ôm chầm lấy nhau và chúc mừng: "Chúng ta đã chiến thắng". Tư lệnh xuống từng máy bay, ôm từng phi công chúc mừng chiến thắng và trở về an toàn của phi đội.

"Khi xuống mấy anh thợ máy nói: "Quảng ơi mày về đây rồi, chúng tao tưởng chúng mày không thằng về đây nữa, chờ đến ba, bốn chục phút mong ngóng chúng mày'. Hôm đó tôi thực sự xúc động vô cùng", ông Quảng bồi hồi xúc động nhớ lại.

Sau trận đánh vang dội chiều 28/4, Mỹ hai lần cho ném bom tại sân bay Phan Rang nhưng may mắn không phá hủy máy bay nào của ta. Cũng trong ngày hôm đó, Mỹ mở chiến dịch liều mạng, dồn tất cả máy bay của địch hiện có đến Sài Gòn, đặc biệt trực thăng để bốc cố vấn quân sự Mỹ và các chóp bu ngụy quân Sài Gòn rời khỏi thành phố.

“Khi các “ông lớn” bỏ chạy, ở dưới càng hoảng loạn hơn. Chúng ta đánh vào sân bay Tân Sơn Nhất, có tiếng vang cực kỳ lớn, tác động đến chiến dịch của chúng ta”, Đại tá Nguyễn Văn Lục nói.

VINH QUANG KHÔNG QUÂN NHÂN DÂN VIỆT NAM

“Sau 10 năm chủ yếu phòng thủ, không quân Việt Nam đã thực hiện được cuộc tấn công vào sào huyệt cuối cùng của địch, làm chủ bầu trời Sài Gòn. 24 quả bom tấn công làm rung chuyển Sài Gòn, đánh bại ý chí của kẻ địch. Đó là niềm tự hào, vinh quang của lực lượng không quân Việt Nam”, Đại tá Nguyễn Văn Lục tự hào nói.

Với Đại tá Nguyễn Văn Lục, Bộ Chỉ huy chiến dịch đã rất sáng suốt, đánh giá đúng tình hình, đúng lực lượng để quyết tâm triển khai trận đánh táo bạo, bất ngờ vào sân bay Tân Sơn Nhất. Thành công của trận đánh thể hiện ý chí, quyết tâm nỗ lực của tất cả các ngành trong đó có phi công, tổ chức chỉ huy, kỹ thuật… để các phi công ấn nút cuối cùng hoàn thành nhiệm vụ.

Một thành công đặc biệt mà ông Lục luôn nhắc tới, chính là việc sử dụng lực lượng cả ta và ngụy, trong đó có thợ máy ngụy, hậu cần kỹ thuật ngụy… để giúp ta tiếp thu nhanh hơn và có thể chuẩn bị hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu.

Tại buổi giao lưu, khi được hỏi về sự ngưỡng mộ của thế hệ phi công sau này với các thành viên Phi đội Quyết thắng, Thượng tướng Võ Văn Tuấn, nguyên Phó Tổng Tham mưu trưởng, nguyên Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng Quân chủng Phòng không-Không quân, cựu phi công Mig21, Su22, Su27 bày tỏ sự khâm phục với lực lượng phi công của Phi đội Quyết thắng: “Đó là trận đánh duy nhất của không quân Việt Nam trong chiến dịch Hồ Chí Minh, là trận đánh phối hợp hiệp đồng các quân binh chủng, tạo dấu ấn quan trọng của lực lượng không quân.

Trận đánh này còn được coi là một trận tuyệt đẹp, đã kết thúc trọn vẹn theo tinh thần Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã khẳng định: "Thần tốc, thần tốc hơn nữa; táo bạo, táo bạo hơn nữa". Trong chưa đầy một tuần, các phi công đã cơ động từ miền bắc vào, lên máy bay ngày 23/4 kết thúc ngày 28/4, không quân đã làm nên một chiến thắng tuyệt vời và trọn vẹn”, Thượng tướng nói.

Thượng tướng Võ Văn Tuấn, nguyên Phó Tổng Tham mưu trưởng, nguyên Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng Quân chủng Phòng không-Không quân, cựu phi công Mig21, Su22, Su27 bày tỏ sự khâm phục với các thành viên Phi đội Quyết thắng.

Tiếp nối những mốc son tự hào của các phi công đi trước, Thượng tướng Võ Văn Tuấn tâm sự, các phi công của Phi đội Quyết Thắng dù chiến đấu trong hoàn cảnh khó khăn, nhưng các đồng chí luôn có ý chí, bản lĩnh và quyết tâm. Tinh thần và bản lĩnh ấy là tấm gương để các thế hệ không quân nhân dân Việt Nam học tập và noi theo.

Là thế hệ trung gian, Thượng tướng Võ Văn Tuấn chia sẻ, ông luôn ý thức được việc phải làm tốt nhiệm vụ của người kết nối các thế hệ, nhận lửa và tiếp lửa truyền thống cho thế hệ trẻ nói riêng và những người lính trẻ hôm nay. "50 năm qua, lịch sử anh hùng của lực lượng Không quân nói chung và tinh thần chiến thắng của Phi đội Quyết thắng nói riêng vẫn được truyền và giữ đến nay. Tôi tin tưởng, nếu có chiến tranh xảy ra dù điều đó không ai mong muốn, nhưng thế hệ trẻ ngày nay chắc chắn sẽ không làm phụ lòng chúng ta", Thượng tướng Võ Văn Tuấn chia sẻ.

Đại tá Nguyễn Văn Lục và Đại tá Hán Văn Quảng chia sẻ cảm xúc tại buổi giao lưu.

50 năm sau trận ném bom lịch sử vào sân bay Tân Sơn Nhất, các thành viên Phi đội Quyết thắng giờ vắng bóng của phi công Hoàng Mai Vượng. Sau 33 năm, vào tháng 8/2008, phi công Trần Văn On mới được trao lại "Huân chương Chiến công Giải phóng hạng Nhất".

Là Trưởng ban liên lạc Phi đội Quyết thắng, Đại tá Nguyễn Văn Lục cho hay, hàng năm, các thành viên của Phi đội Quyết thắng vẫn tổ chức gặp mặt vào 28/4 để ôn kỷ niệm, chia sẻ về cuộc sống và hỗ trợ nhau khi cần thiết. "50 năm sau khi đất nước thống nhất, Phi đội Quyết thắng chỉ còn 28 người. Năm nay, chúng tôi cố gắng mời đầy đủ các lãnh đạo đương chức và các anh em để cùng nhìn lại dấu mốc lịch sử này", Đại tá Nguyễn Văn Lục cho biết.