Bưởi sạch Xuân Vân

Những ngày cuối năm, Soi Hà giống như một chiếc đèn khổng lồ. Từng trái bưởi vàng óng ả lúc lỉu trên cành, như ngọn lửa ấm soi vào từng nếp nhà, từng mảnh vườn của người nông dân soi bãi ven dòng sông Gâm hiền hoà chảy. “Đất Xuân Vân tuyệt trần múi bưởi”, người dân nơi đây tự hào giới thiệu về đặc sản quê mình như vậy. Và càng tự hào hơn khi 2 năm liền trái bưởi nơi này nhẹ nhàng kể câu chuyện vùng đất soi bãi bên trời Âu.

Vườn bưởi của gia đình ông Lý Phúc Hưng, thôn Soi Hà (bên trái ảnh).

Đất Xuân Vân tuyệt trần múi bưởi

Cây bưởi có mặt ở Soi Hà từ bao giờ, không mấy người nhớ rõ. Họ chỉ đếm qua lượt ngón tay: Hơn 30 năm rồi. Ở làng, vẫn còn những gốc bưởi tổ tán xoè rộng vài mét ngang mà người dân vẫn giữ, vẫn chăm, như một cách kể câu chuyện lập nghiệp, kể về cây trồng thoát nghèo, làm giàu cho thế hệ sau này.

Bà Hoàng Thị Hoà, chủ sở hữu hơn nghìn gốc bưởi tự hào khi từ vườn nhà bà, mà thương hiệu bưởi Soi Hà ngày càng vươn xa. Từ những gốc bưởi thoát nghèo đầu tiên từ vườn nhà, những cây bưởi được chiết, ghép, nhân rộng ra vườn hàng xóm, rồi xóm bên, xã bên…

Cây bưởi ngày càng được mở rộng, thương hiệu bưởi Soi Hà ngày càng được thị trường ưa chuộng, thì việc giữ thương hiệu càng được những người nông dân như bà Hoà đặt lên hàng đầu. Họ không chọn con đường ngắn. Giữa thời đại mà người ta có thể khiến cây lớn nhanh, quả mọng đều nhờ một bình thuốc, thì ở đây, người nông dân vẫn kiên trì làm theo cách truyền thống, cách mà ông bà họ để lại: trồng hữu cơ, làm thật, sống chậm.

Ông Đỗ Khắc Khoát, một lão nông gắn bó với cây bưởi từ bao đời nay, cũng đã chuyển đổi từ trồng nhanh, chăm sóc nhanh, sang trồng chậm, thu trái ngọt. Mỗi gốc bưởi được ông bón bằng phân chuồng ủ hoai, rơm rạ, trấu mục, cỏ xanh nghiền nhỏ. Những chủ vườn như ông không dùng thuốc trừ sâu, mà dùng nước tỏi, gừng, ớt lên men; không dùng hóa chất diệt cỏ, mà tay nhổ, liềm phát – ròng rã hết mùa này đến mùa khác. Ông, cũng như bao lão nông cần mẫn đã gắn bó nửa đời người trên những khoảnh vườn thơm ngát mỗi ngày vẫn chăm từng giọt sương trên lá, lắng nghe từng làn gió chuyển mùa, cảm nhận cây cần gì, muốn gì theo từng mùa, từng vụ để cung cấp thứ dưỡng chất hợp lý nhất.

Bưởi đường là sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Soi Hà sang Châu Âu.

Trong khoảnh sân nhà chất đầy bưởi, lăn lóc như những chú lợn con thơm nức mùi tinh dầu, bà Hoà bảo:

- Mấy năm nay mưa lũ thất thường, việc chăm sóc, bảo vệ cây được bà con chú ý hơn bao giờ hết. Khơi thông dòng chảy, bổ sung phân bón, xã kết nối các nhà khoa học về hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc… Nhờ thế mà những vườn bưởi ở đây vẫn đậu quả kín cành, chất lượng quả vẫn ngọt, thơm như được chăm sóc trong điều kiện tốt nhất.

Làm nông nghiệp tử tế

Gắn bó với nông lâm nghiệp từ những ngày còn làm cán bộ xã, rồi chuyển sang Hợp tác xã nông lâm nghiệp, Giám đốc Hợp tác xã Trần Văn Tuyển thấu hiểu hơn ai hết giá trị của cây bưởi với người dân nơi đây. Mỗi nhà vài trăm gốc, mỗi trái bưởi rẻ cũng 13 nghìn đồng/quả, đắt hơn 20 nghìn đồng/quả, cây bưởi trở thành cây trồng làm giàu cho người dân Soi Hà từ nhiều năm nay.

Nhưng mỗi  năm, thời tiết cực đoan, cộng với việc diện tích cây bưởi không chỉ được trồng ở Soi Hà, Xuân Vân mà mở rộng sang nhiều địa phương khác, việc nâng chất cho thứ quả chủ lực được Hợp tác xã, chính quyền xã đặt lên hàng đầu.

Hợp tác xã Nông lâm nghiệp Xuân Vân kết nối với các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản ở các tỉnh, thành phố lớn về hướng dẫn người trồng bưởi những quy chuẩn để trái bưởi làng có thể vượt biên giới, đến với bạn bè năm châu.

Trồng bưởi sạch là điều mà người dân Soi Hà đã làm nhiều năm nay. Nhưng khi Công ty cổ phần R.Y.B (Hà Nội) đến Soi Hà “đặt hàng” bưởi để xuất khẩu, với những tiêu chuẩn khắt khe, nghiêm ngặt, thì người dân lại “chùn chân”.

Những trái bưởi xuất khẩu phải đáp ứng nhiều tiêu chuẩn khắt khe về kích cỡ, màu sắc.

Lão nông Lý Phúc Hưng, một người Dao Thanh Y đã có gần 30 năm gắn bó với cây bưởi ở Soi Hà cười khổ: Người Soi Hà lâu nay bán bưởi cho tiểu thương theo lối “bao trọn” cả vườn. Nếu không bao trọn vườn, thì việc hái quả cũng khá dễ dãi, thành ra khi được phổ biến những tiêu chuẩn của trái bưởi xuất ngoại, như size quả chỉ nằm trong giới  hạn 0,9 -1,2 kg, trên thân quả không quá 15 chấm đen, trái bưởi không dập vỏ và quả cắt phải còn đủ núm… thì nhà vườn ngại lắm.

- Như thế thì mới là bưởi tiêu chuẩn xuất ngoại chứ - Giám đốc Hợp tác xã Trần Văn Tuyển động viên.

Rồi anh khơi lên trong nhóm những nhà vườn chủ lực niềm tự hào về danh xưng “tuyệt trần múi bưởi”. Anh so sánh lợi thế của vùng trồng bưởi Soi Hà với nhiều nơi khác. Anh chỉ ra những cái được lớn hơn, khi trái bưởi quê anh vững chân ở thị trường ngoại… Nhóm hộ họp không biết bao nhiêu cuộc, bàn không biết bao nhiêu giải pháp, cuối cùng cũng quyết tâm.

Từ e ngại, những người nông dân Soi Hà lập thành một nhóm trồng bưởi xuất khẩu, với 13 hộ tham gia, diện tích đạt trên 26,4 ha. Năm 2024, thông qua R.Y.B, Soi Hà xuất khẩu 7.700 trái bưởi trên mục tiêu hơn 20 nghìn trái.

Những đơn hàng đầu tiên thành công, họ vỡ oà. Bà Nguyễn Thị Hoà ánh mắt lấp lánh: Thời điểm xuất khẩu, giá bán một quả chỉ 16 nghìn đồng, còn thấp hơn cả giá bán cho tiểu thương (20 nghìn đồng/quả), nhưng khi nghe đơn hàng đầu tiên xuất khẩu thành công, bà cũng như nhiều hộ trồng bưởi không khỏi tự hào. Hoá ra trái cây vườn nhà đã đến với thị trường Anh, như một tấm hộ chiếu danh dự của người nông dân Soi Hà nơi trời Âu vốn được mệnh danh khắt khe và nhiều tiêu chuẩn.

Năm 2025, R.Y.B tiếp tục đặt hàng trên 13 nghìn quả để xuất khẩu sang Anh và Cộng hoà Séc. Con số này không chỉ là một hợp đồng kinh tế, mà còn là sự khẳng định về chất lượng và cách làm nông nghiệp bền bỉ, tử tế của người dân Soi Hà.

- Chúng tôi không còn sợ những tiêu chuẩn khắt khe nữa - ông Lý Phúc Hưng chia sẻ - Làm khó để được làm lớn, vì giờ đây, mỗi trái bưởi không chỉ nuôi sống gia đình mà còn mang theo niềm tự hào của cả làng đi khắp thế giới.

Theo Phó Chủ tịch UBND xã Lê Đình Quyết: Sau sáp nhập, Xuân Vân có vùng trồng bưởi rộng trên 3.000 ha. Với việc mở rộng thị trường xuất khẩu, cây bưởi đã và đang vẽ nên một tương lai thịnh vượng, không chỉ cho riêng Xuân Vân, mà còn cho cả nền nông nghiệp tỉnh nhà đang từng bước khẳng định mình  ở cả thị trường trong nước và quốc tế. Chính quyền xã đang hướng dẫn, hỗ trợ Hợp tác xã Nông lâm nghiệp Xuân Vân  hoàn thành các thủ tục để được cấp mã số vùng trồng để tiếp tục mở rộng thị trường xuất khẩu.  

Tự hào đi dưới những chiếc đèn vàng khổng lồ lúc lỉu, người dân Soi Hà hiểu rằng, hành trình "vượt biên giới" của trái bưởi chỉ mới bắt đầu. Đó là hành trình của sự kiên trì, của niềm tin vào phương pháp truyền thống, và của tình yêu “tuyệt trần” dành cho mảnh đất soi bãi của họ.  

Phóng sự: Trần Liên