Người thắp lửa hiếu học

Từ ngôi làng nhỏ, nơi ánh đèn dầu le lói soi trang vở đêm, đến những công trình khoa học được thế giới trích dẫn, hành trình của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Mạnh Trí, người con xã Chiêu Yên, tỉnh Tuyên Quang là biểu tượng cho sức mạnh của tri thức và nghị lực. Từ một người học trò từng không dám nghĩ đến đại học, anh đã vươn lên trở thành chủ nhân Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2024, giải thưởng danh giá nhất của giới khoa học Việt Nam.

Từ Chiêu Yên đến phòng  thí nghiệm quốc tế

Sinh năm 1981, tại xã Chiêu Yên, huyện Yên Sơn, trong một gia đình thuần nông đông con, Trần Mạnh Trí lớn lên giữa thiếu thốn, nhưng chưa bao giờ đánh mất niềm say mê học tập. Mỗi tối, cậu học trò nhỏ lại miệt mài học dưới ngọn đèn dầu chập chờn, thuộc từng công thức, từng phương trình bằng ý chí không lùi bước.

Bước ngoặt đến vào cuối năm lớp 9, khi một người bạn của cha khuyên gia đình cho anh xuống thị xã Tuyên Quang học. Quyết định ấy mở ra con đường mới - nơi Trí lần đầu được học Hóa học một cách bài bản và nhận ra niềm đam mê sâu sắc với thế giới phản ứng, công thức và những bí ẩn của vật chất.

PGS.TS Trần Mạnh Trí say mê trong phòng thí nghiệm tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội.

Từ học sinh vùng núi, anh kiên trì tự học, giành giải khuyến khích học sinh giỏi quốc gia môn Hóa học, rồi thi đỗ Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội. Với anh, cánh cửa đại học không chỉ là ước mơ thành hiện thực, mà còn là khởi đầu cho hành trình chinh phục tri thức, gian nan nhưng đầy hứng khởi.

Trở thành giảng viên, rồi Trưởng Bộ môn Hóa học hữu cơ, anh vẫn giữ vẻ giản dị, gần gũi của người thầy vùng cao. Hơn hai mươi năm gắn bó với giảng đường, anh vẫn miệt mài trong phòng thí nghiệm, tận tình chỉ dẫn sinh viên từng thao tác nhỏ.

“Làm khoa học không sợ thất bại. Mỗi lần vấp ngã là một lần học lại cách đi đúng hơn” anh vẫn thường nói với học trò. Câu nói ấy gieo vào họ không chỉ kiến thức, mà cả tinh thần dấn thân, thứ năng lượng khiến ngọn lửa đam mê trong lớp trẻ không bao giờ tắt.

Giải thưởng danh giá và công trình mang tầm toàn cầu

Tháng 5 năm 2024, cái tên Trần Mạnh Trí được xướng lên trong Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu, phần thưởng danh giá nhất của giới khoa học Việt Nam. Cụm ba công trình của anh về các hợp chất hữu cơ gây rối loạn nội tiết, nhóm hóa chất có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người qua không khí và nguồn nước được công bố trên các tạp chí Quốc tế uy tín, nhanh chóng thu hút hơn 100 trích dẫn từ cộng đồng khoa học thế giới.

Những nghiên cứu ấy góp phần quan trọng trong việc đánh giá rủi ro môi trường, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và mở ra hướng tiếp cận mới cho khoa học Việt Nam. “Đó không chỉ là phần thưởng cho riêng tôi, mà cho cả nhóm nghiên cứu, cho những người đã cùng tôi kiên trì suốt nhiều năm trong phòng thí nghiệm” anh chia sẻ.

Đằng sau những công trình mang tầm quốc tế là vô số đêm trắng bên máy đo phổ, những lần thí nghiệm thất bại phải làm lại từ đầu. Nhưng với anh, đó chính là phần thưởng quý giá nhất: “Khoa học không dành cho người vội vàng, mà cho những ai đủ kiên nhẫn để đi đến cùng chân lý”.

undefined

Sau thời gian nghiên cứu tại Mỹ, Thụy Sĩ, Anh và Nhật Bản, PGS.TS Trần Mạnh Trí chọn con đường trở về. Anh muốn dùng tri thức tích lũy được để góp phần xây dựng nền khoa học nước nhà, để sinh viên Việt Nam tự tin khẳng định mình trên bản đồ tri thức quốc tế.

Trong căn phòng làm việc chất đầy tài liệu, mô hình phân tử và giáo trình, anh vẫn ngày ngày hướng dẫn sinh viên, viết đề tài, công bố kết quả nghiên cứu. “Mỗi bài báo khoa học không chỉ là thành quả cá nhân, mà là lời khẳng định năng lực của người Việt trong cộng đồng khoa học toàn cầu” anh nói.

Đến nay, anh đã công bố hơn 50 công trình quốc tế, 60 bài báo trong nước, chủ trì nhiều đề tài cấp Nhà nước và hướng dẫn hàng chục học viên cao học, nghiên cứu sinh. Với anh, “làm khoa học cũng như leo núi, càng lên cao càng nhận ra đỉnh núi không phải nơi dừng lại, mà là nơi bắt đầu cho hành trình mới”.

Dẫu đã đặt chân đến nhiều phòng thí nghiệm lớn trên thế giới, trong sâu thẳm, Trần Mạnh Trí vẫn luôn hướng về Chiêu Yên, nơi tuổi thơ anh được nuôi dưỡng bằng lao động, tình thương và niềm tin giản dị vào con chữ. Mỗi lần trở lại quê hương, anh đều ghé Trường THPT Chuyên Tuyên Quang, nơi thầy cô từng dìu dắt những bước đi đầu đời. Cô giáo Đỗ Thị Thơm, giáo viên tiếng Anh và cũng là cô giáo chủ nhiệm anh 3 năm cấp 3, xúc động nhớ lại: “Trí là học trò có chí, biết tự lập từ sớm. Ở tuổi mà bạn bè chỉ cần lo học, em đã phải làm việc để nuôi ước mơ, nhưng chưa bao giờ nản chí”.
Ngày hôm nay, người học trò năm nào đã trở thành tấm gương sáng giữa đời thường, biểu tượng của nghị lực, trí tuệ và niềm đam mê khoa học. “Xuất thân không quyết định số phận. Điều quyết định là bạn có giữ được khát vọng và đam mê đến cùng hay không” anh nói, giọng trầm và ấm.

Với thầy cô và học trò quê nhà, PGS.TS Trần Mạnh Trí không chỉ là niềm tự hào, mà còn là biểu tượng của tinh thần hiếu học xứ Tuyên, mảnh đất nhỏ nhưng luôn sản sinh những con người biết vươn lên bằng trí tuệ và nghị lực.

Anh không chỉ mang lại niềm tự hào cho quê hương mà còn thắp lên niềm tin rằng: tri thức là con đường chân chính để con người vươn lên, để đất nước lớn mạnh.

Tấm gương của anh, từ đứa trẻ học bằng đèn dầu đến nhà khoa học được Quốc tế vinh danh là câu chuyện đẹp về nghị lực, đam mê và tình yêu khoa học. Một ngọn lửa được thắp lên từ miền quê Chiêu Yên đang truyền cảm hứng cho những người trẻ xứ Tuyên tin vào sức mạnh của học tập, của ước mơ, vươn lên chiếm lĩnh và làm chủ tri thức, làm chủ tương lai.

Hảo Lê

	Hai nhà khoa học được trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022
	Hai nhà khoa học giành Giải thưởng Tạ Quang Bửu