Tình trạng già hóa dân số ở châu Âu: Thách thức đối với tăng trưởng kinh tế

Những năm trở lại đây, tình trạng già hóa dân số đang nổi lên như một vấn đề nghiêm trọng tại nhiều quốc gia châu Âu.

Tỷ lệ sinh giảm sâu, tuổi thọ tăng cao và quy mô dân số trong độ tuổi lao động thu hẹp đã khiến không ít nền kinh tế phát triển của Lục địa già phải đối mặt với nguy cơ suy giảm năng lực cạnh tranh, chậm lại về tốc độ tăng trưởng và gia tăng áp lực đối với hệ thống an sinh xã hội.

Tỷ lệ dân số già gia tăng đang là thách thức đối với nhiều nền kinh tế ở châu Âu. Ảnh: Age Platform EU

Theo các phân tích nhân khẩu học gần đây, cơ cấu dân số châu Âu đang chuyển dịch mạnh sang nhóm người cao tuổi. Số người từ 65 tuổi trở lên tăng nhanh qua từng năm trong khi dân số trẻ và dân số trong độ tuổi lao động giảm dần. Dự báo đến giữa thế kỷ XXI, lượng người cao tuổi tại khu vực này sẽ tiếp tục tăng mạnh. Đây được xem là một thách thức lớn của châu Âu trong nhiều thập kỷ tới.

Ngày 25-11, Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu (EBRD) cảnh báo rằng, các quốc gia cần hành động ngay để ngăn chặn tốc độ tăng trưởng dân số chậm lại gây ảnh hưởng tiêu cực đến triển vọng kinh tế dài hạn của họ. Trong báo cáo thường niên được EBRD công bố, dân số già hóa đã bắt đầu cản trở tăng trưởng kinh tế ở một số quốc gia. Tại các nước mới nổi của châu Âu, sự sụt giảm tỷ lệ người trong độ tuổi lao động dự kiến sẽ làm giảm tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bình quân đầu người hằng năm trung bình gần 0,4% mỗi năm trong giai đoạn 2024-2050.

Không chỉ có sự thay đổi về tỷ lệ, nhiều nước ở châu Âu còn đứng trước tình trạng dân số giảm do tỷ lệ sinh thấp kéo dài. Điều này khiến các dự báo về lực lượng lao động trong tương lai trở nên kém khả quan. Ở một số quốc gia Đông Âu, dân số có thể giảm hàng triệu người trong vài thập kỷ tới nếu không có biện pháp bổ sung lực lượng lao động thông qua nhập cư hoặc cải cách chính sách.

Theo các nhà phân tích, lực lượng lao động là một trong những nền tảng quan trọng bảo đảm năng suất và tăng trưởng kinh tế. Khi dân số già đi, số người trong độ tuổi làm việc giảm xuống, nhiều nền kinh tế của châu Âu đứng trước nguy cơ thiếu hụt lao động trong các lĩnh vực thiết yếu. Trong bối cảnh các nền kinh tế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình dựa trên tri thức và công nghệ, hạn chế này có thể khiến năng lực cạnh tranh của châu Âu suy giảm đáng kể.

Không chỉ vậy, dân số già cũng làm thay đổi mô hình tiêu dùng xã hội. Nhu cầu trong các lĩnh vực năng động như giáo dục, công nghệ, nhà ở giảm dần, trong khi nhu cầu chăm sóc sức khỏe và dịch vụ xã hội tăng cao. Điều này buộc các nền kinh tế phải điều chỉnh chiến lược phát triển, nhưng cũng đồng thời tạo ra sức ép phân bổ nguồn lực lớn hơn.

Cùng với sự già hóa, chi phí chi trả lương hưu, chăm sóc y tế và chăm sóc dài hạn của các nước châu Âu tăng mạnh qua từng năm. Chi phí phúc lợi ngày càng lớn buộc các chính phủ phải dành tỷ trọng ngân sách cao hơn cho y tế, chăm sóc người cao tuổi và các chương trình an sinh. Điều này làm thu hẹp không gian tài khóa dành cho đầu tư phát triển, trong đó có những lĩnh vực then chốt như hạ tầng, khoa học - công nghệ và giáo dục.

Theo cơ quan thống kê Eurostat của Liên minh châu Âu (EU) dân số của EU được dự báo sẽ đạt đỉnh ở mức khoảng 453 triệu người vào năm 2026 trước khi bắt đầu giảm dần. Đến hết năm 2075 và 2100, nếu không có người nhập cư, dân số EU có thể giảm tương ứng 23% và 34% so với hiện nay, đồng nghĩa lực lượng lao động có thể giảm mạnh theo.

Giới chuyên gia cảnh báo, trong bối cảnh thế giới cạnh tranh ngày càng gay gắt, lực lượng lao động trẻ, dồi dào và linh hoạt được xem là điểm tựa quan trọng để duy trì vị thế kinh tế. Nói một cách khác, nếu không có những cải cách kịp thời và toàn diện, nhiều nền kinh tế châu Âu sẽ đối mặt với một thời kỳ tăng trưởng chậm kéo dài. Một số tổ chức tài chính quốc tế thậm chí nhận định rằng, dân số già đang trở thành “quả bom hẹn giờ” đối với tăng trưởng GDP dài hạn của Lục địa già.

Theo Hà Nội mới