Toàn cảnh thanh toán không tiền mặt tại Trung Quốc

Trung Quốc không chỉ là nơi có nền kinh tế phát triển mạnh, mà còn là quốc gia dẫn đầu thế giới trong việc áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt. Trong đời sống hằng ngày, từ siêu thị đến xe buýt, từ bán hàng rong đến tàu điện ngầm, người dân đều có thể quét mã QR để thanh toán chỉ với điện thoại. Dưới đây toàn cảnh thanh toán không tiền mặt tại Trung Quốc.

1. Trung Quốc dẫn đầu toàn cầu về thanh toán di động

Không phải ngẫu nhiên mà Trung Quốc được xem là hình mẫu thanh toán không tiền mặt. Theo báo cáo, tỷ lệ thâm nhập thanh toán di động tại Trung Quốc vào cuối năm 2023 đạt tới 86%, dẫn đầu thế giới. Vị trí này cho đến năm 2025 vẫn không có sự thay đổi. 

Hệ sinh thái thanh toán của Trung Quốc không chỉ là mã QR, quốc gia này còn đang thử nghiệm các hình thức thanh toán sinh trắc, như quét lòng bàn tay – theo đó, người dùng chỉ cần đưa lòng bàn tay lên máy quét là thanh toán được hoàn tất. 

Trung Quốc thử nghiệm thanh toán bằng lòng bàn tay

2. Alipay và WeChat Pay – hai “ông lớn” chi phối thanh toán

Thị trường thanh toán số Trung Quốc được chi phối gần như tuyệt đối bởi hai nền tảng: Alipay của Ant Group và WeChat Pay của Tencent. Alipay hiện có hơn một tỷ người dùng đăng ký, trong khi WeChat Pay gắn liền với ứng dụng WeChat vốn có hàng trăm triệu người dùng hoạt động thường xuyên.

Sức mạnh của hai nền tảng này không chỉ nằm ở số lượng người dùng khổng lồ, mà còn ở hệ sinh thái dịch vụ khép kín. Người dùng có thể chuyển tiền, đặt vé tàu xe, gọi taxi, mua bảo hiểm, vay tiêu dùng hay thanh toán hóa đơn chỉ trong một ứng dụng. 

Alipay và WeChat Pay đều đã mở rộng ra quốc tế, hiện diện ở nhiều quốc gia Đông Nam Á, nơi có lượng khách du lịch Trung Quốc lớn. Điều này khiến du khách cũng ngày càng quan tâm nhiều hơn đến nhân dân tệ tỷ giá để có sự chuẩn bị ngân sách hợp lý trước khi giao dịch.

3. Hệ thống QR phủ khắp – từ vỉa hè đến tàu điện ngầm

Một trong những yếu tố quan trọng tạo nên thành công của thanh toán số tại Trung Quốc là mã QR. Với cách thức đơn giản – quét mã trên điện thoại – mọi đối tượng từ cửa hàng lớn đến quán ăn vỉa hè đều có thể tiếp cận. Chính sự tiện lợi này đã giúp thanh toán di động lan rộng cực nhanh.

Tại các thành phố, từ tàu điện ngầm đến xe buýt đều chấp nhận thanh toán qua mã QR, giúp hành khách tiết kiệm thời gian và giảm nhu cầu dùng tiền mặt. Ngay cả ở nông thôn, nơi điều kiện kinh tế còn hạn chế, mã QR vẫn hiện diện tại các cửa hàng tạp hóa và dịch vụ nhỏ lẻ. Để hỗ trợ, Trung Quốc đã xây dựng hạ tầng viễn thông khổng lồ, với hàng triệu trạm phát sóng phủ sóng tới cả vùng sâu vùng xa, tạo điều kiện cho thanh toán di động thâm nhập rộng khắp.

Mã QR giúp thanh toán trở nên dễ dàng và tiện lợi, từ các quán ăn nhỏ đến tàu điện ngầm.

4. Chính phủ và công nghệ đứng sau cuộc cách mạng thanh toán

Sự phát triển bùng nổ của thanh toán không tiền mặt ở Trung Quốc không thể tách rời vai trò hỗ trợ của chính phủ. Chính quyền đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích đổi mới fintech, đồng thời xây dựng hành lang pháp lý và tiêu chuẩn bảo mật cho các giao dịch điện tử.

Song song với đó, các doanh nghiệp công nghệ cũng không ngừng đầu tư vào hạ tầng. Mạng lưới viễn thông rộng lớn, tốc độ Internet di động cao, cùng sự phổ cập của smartphone giá rẻ đã giúp thanh toán di động nhanh chóng trở thành thói quen của hàng trăm triệu người dân.

5. Khó khăn và thách thức cần lưu ý

Mặc dù đã đạt nhiều thành tựu, hệ sinh thái thanh toán số Trung Quốc vẫn còn đối mặt với một số thách thức. Đầu tiên là vấn đề tiếp cận đối với người nước ngoài. Du khách quốc tế thường gặp khó khi sử dụng Alipay hoặc WeChat Pay do yêu cầu tài khoản ngân hàng và số điện thoại nội địa. Mặc dù gần đây hai nền tảng đã mở rộng cho phép liên kết thẻ quốc tế, thủ tục vẫn chưa thật sự thuận tiện.

Một thách thức khác là vấn đề bảo mật dữ liệu. Khi người dân hầu như thanh toán toàn bộ qua ví điện tử, lượng dữ liệu tài chính và hành vi tiêu dùng được thu thập là vô cùng lớn. Điều này đặt ra yêu cầu cao về bảo vệ quyền riêng tư và an ninh mạng, vốn vẫn là chủ đề tranh luận không chỉ tại Trung Quốc mà trên phạm vi toàn cầu.

Cuối cùng, việc mở rộng mô hình ra quốc tế cũng chưa đồng bộ. Nhiều quốc gia chưa sẵn sàng tích hợp hạ tầng để chấp nhận Alipay và WeChat Pay, khiến việc thanh toán xuyên biên giới còn hạn chế. Trong bối cảnh đó, việc theo dõi tỷ giá RMB USD cũng là một yếu tố quan trọng để cả doanh nghiệp lẫn du khách có kế hoạch chi tiêu và chuyển đổi ngoại tệ hợp lý hơn.

Việc mở rộng thanh toán di động quốc tế và bảo mật dữ liệu vẫn là những thách thức đối với Trung Quốc.

Thanh toán không tiền mặt tại Trung Quốc đã trở thành hiện tượng nổi bật của thế giới, minh chứng cho sức mạnh của công nghệ, chính sách và thói quen tiêu dùng. Với hệ sinh thái khổng lồ do Alipay và WeChat Pay dẫn dắt, cùng sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ và hạ tầng viễn thông, Trung Quốc đã xây dựng thành công một xã hội nơi chiếc điện thoại thay thế ví tiền.