Đây là hoạt động được tổ chức nhân Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23-11) và hướng tới kỷ niệm 100 năm phát hiện, nghiên cứu văn hóa Đông Sơn.

Triển lãm "Âm vang trống đồng" mở cửa từ ngày 22-11 đến tháng 4-2023.

Phát biểu tại lễ khai mạc, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia Nguyễn Văn Đoàn cho biết, văn hóa Đông Sơn được xác định tồn tại từ khoảng thế kỷ VI-VII trước công nguyên đến thế kỷ I-II sau công nguyên, phân bố rộng khắp Bắc Bộ kéo dài đến tận Quảng Bình, tập trung chủ yếu ở lưu vực các sông Hồng, sông Mã, sông Cả. Đồng thời, có quan hệ giao lưu mở rộng với các nền văn hóa trong khu vực, từ miền Nam Trung Quốc đến khu vực Đông Nam Á hải đảo.

Qua hàng trăm di tích cùng với khối di vật đồ sộ đã phát hiện, nghiên cứu là minh chứng sinh động cho nguồn gốc bản địa, sự phát triển lâu dài, liên tục và trực tiếp từ các nền văn hóa tiền Đông Sơn (Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun) đến đỉnh cao văn hóa Đông Sơn và văn minh Đại Việt.

Trưng bày "Âm vang Đông Sơn" gồm 3 chủ đề chính. Chủ đề trưng bày đầu tiên là "Sưu tầm mới về văn hóa Đông Sơn", gồm những hiện vật mới khai quật được đơn vị phối hợp Bảo tàng Quốc gia Hàn Quốc, Đại học Đông Á (Nhật Bản). Các hiện vật mới được tìm thấy ở ở di chỉ Đình Tràng (Hà Nội); di chỉ Bãi Cọi (Hà Tĩnh); thành cổ Luy Lâu với một nghìn mảnh khuôn đúc trống đồng, chứng minh sức sống mạnh mẽ của văn hóa Đông Sơn ở trung tâm Giao Châu những thế kỷ đầu công nguyên.

Chủ đề 2 thứ hai đề cập đến "Khuôn đúc trống Đông Sơn phát hiện từ lòng đất Luy Lâu". Trống đồng là di vật tiêu biểu của văn hóa Đông Sơn, phân bố rộng từ vùng Hoa Nam (Trung Quốc) tới Đông Nam Á lục địa và hải đảo. Người xưa làm thế nào để đúc được những chiếc trống đồng có kích thước lớn, hoa văn tinh xảo như vậy đến nay vẫn là một bí ẩn chưa có lời giải.

Năm 1998, tại Luy Lâu (Bắc Ninh) đã phát hiện một mảnh khuôn đúc trống trên bề mặt; năm 2001, phát hiện một mảnh trong lớp đất đắp thành. Đây là những dấu hiệu đầu tiên về khả năng tìm thấy dấu vết hoạt động đúc trống đồng ngay tại Luy Lâu, trụ sở của quận Giao Chỉ.

Chủ đề thứ 3 là "Thực nghiệm đúc trống đồng" trưng bày chiếc trống đồng được đúc thành công. Từ năm 1964 đến 1975, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (nay là Bảo tàng Lịch sử quốc gia) phối hợp Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam thử nghiệm đúc trống đồng Ngọc Lũ trên cơ sở phân tích thành phần hợp kim và các dấu vết kỹ thuật trên hiện vật. Quá trình thực nghiệm đúc 4 lần đầu đều không thành công, lần đúc thứ 5 đạt khoảng 80% so với trống gốc.

Năm 2022, trên cơ sở nghiên cứu thông tin khoa học thu được từ mảnh khuôn đúc phát hiện ở Luy Lâu, các nhà khảo cổ Bảo tàng Lịch sử quốc gia đã phác dựng lại hình dáng chiếc trống, tiến hành khảo sát các làng nghề truyền thống đúc đồng và chọn làng nghề Chè Đông (Thanh Hóa) để đúc thực nghiệm trống đồng Luy Lâu.

Sau hơn 1 tháng thực hiện, trống đúc ra cơ bản đạt yêu cầu về kỹ thuật, mỹ thuật, từ độ dày, trọng lượng đến hoa văn trang trí và độ âm vang nhưng cũng đặt ra một số vấn đề cần hoàn thiện cho các lần đúc sau như hoa văn in khuôn, tượng cóc và quai trống.

Quá trình đúc thực nghiệm đã góp phần kiểm chứng các thông tin thu được từ sưu tập mảnh khuôn trống, cung cấp cơ sở khoa học để xem xét lại đặc điểm của sưu tập, chức năng của một số hiện vật liên quan.

Nhân dịp này, Bảo tàng Lịch sử quốc gia tiếp nhận 51 hiện vật văn hóa Đông Sơn từ nhà nghiên cứu, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Nam, nhằm bổ sung cho bộ sưu tập của Bảo tàng.

Triển lãm kéo dài đến tháng 4-2024.