Hương vị trám đen

Vào độ tháng 8 đến tháng 10, khi tiết trời Tuyên Quang bắt đầu se lạnh, những quả trám đen chín mọng trên sườn núi cũng là lúc các phiên chợ vùng cao thêm rộn ràng sắc màu. Trám đen - loại quả dân dã không chỉ thơm bùi, béo ngậy mà còn là nguyên liệu làm nên nhiều món ăn độc đáo. 

Xôi trám đen.

Trám đen (tên khoa học: Canarium tramdenum) là loại cây đặc hữu vùng Trung du và miền núi phía Bắc, nhưng ở Tuyên Quang, quả trám đen nổi tiếng hơn cả bởi hạt nhỏ, thịt dày, vị bùi và thơm ngậy đặc trưng. Quả trám chín có màu tím than, lớp vỏ bóng mịn; khi luộc hoặc om, thịt chuyển sang màu hồng nhạt, tỏa hương dìu dịu rất riêng. Quả trám này kết hợp cùng với một số nguyên liệu khác thành món ngon nổi tiếng của Tuyên Quang.

Trám đen om thịt ba chỉ là món ăn đậm đà khó quên. Trám được cắt bỏ cuống, rửa sạch, cho vào nồi om cùng thịt ba chỉ thái miếng vừa ăn, nêm nước mắm, mắm tôm, hành khô và chút ớt. Khi thịt chín mềm, trám cũng ngấm gia vị, ăn kèm cơm trắng trong những ngày se lạnh thì không gì sánh bằng.

Trám đen kho cá chép hoặc cá trắm cũng được người vùng cao ưa chuộng. Những quả trám bổ đôi, bỏ hạt, cho vào kho cùng cá, nước mắm, riềng và nghệ tươi. Món này vừa có vị ngọt thanh của cá, vừa dậy mùi bùi của trám, khiến nồi cơm nhanh vơi.

Trám đen kho thịt.

Trám đen muối là cách chế biến đơn giản nhưng giữ nguyên hương vị. Quả trám được luộc qua cho mềm, sau đó xóc muối hạt rang hoặc muối ớt. Vị bùi của trám hòa với vị mặn và cay nhẹ, trở thành món ăn vặt khoái khẩu, nhất là trong những buổi ngồi quây quần bên bếp lửa.

Xôi trám là đặc sản trứ danh của vùng đất Tuyên Quang. Trám đen sau khi luộc, tách hạt, giã nhuyễn, trộn đều với gạo nếp trước khi đồ. Khi chín, xôi có màu tím nhạt đẹp mắt, dậy mùi thơm của trám quyện với mùi nếp mới. Đây là món thường xuất hiện trong các dịp lễ tết, hội làng ở Tuyên Quang.

Với người xa quê, hương vị trám đen không chỉ là món ăn, mà còn là ký ức. Chợ phiên Tuyên Quang mỗi mùa trám về luôn tấp nập người mua kẻ bán. Những giỏ trám tím than được gùi từ bản ra phố, mang theo cả sắc hương của núi rừng. Du khách đến đây một lần, thưởng thức trám đen om thịt, xôi trám hay trám kho cá, thường phải tìm mua vài cân về làm quà.

Trám đen Tuyên Quang - hạt ngọc bình dị ấy - vẫn âm thầm góp phần làm nên bản sắc ẩm thực của miền núi phía Bắc, để mỗi mùa thu về, vị bùi thơm ấy lại gọi người ta nhớ đến đất và người nơi đây.

Hoàng Anh