Bánh cọ vùng cao

Trong dòng chảy của ẩm thực hiện đại, bánh quả cọ vẫn giữ một vị trí trang trọng, là thức quà mộc mạc mang đậm hơi thở của núi rừng, gói ghém tinh hoa văn hóa của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Dao.

Quả cọ.

Để nói về bánh cọ, không thể không nhắc đến cây cọ dầu, loài cây đã gắn bó sâu nặng với đời sống đồng bào miền sơn cước. Lá cọ lợp mái nhà, làm nên những chiếc nón che nắng, che mưa. Nhưng quý giá và thi vị nhất phải kể đến quả cọ - linh hồn của bao món ngon truyền thống.

Bánh cọ được làm từ bột gạo nếp cái hoa vàng trộn cùng chút gạo tẻ để tạo độ dẻo dai. Nhưng điều làm nên sự khác biệt chính là công đoạn sơ chế cọ - một nghệ thuật ẩm thực đòi hỏi sự tinh tế và kinh nghiệm truyền đời, được người dân gọi là “ỏm cọ”.

Cọ được chọn phải là loại cọ nếp, quả to, béo, có nhiều thịt. Quả tươi được rửa sạch, sau đó cho vào nồi nước nóng già, phải giữ ở nhiệt độ khoảng 70oC - 80oC. Đây là bí quyết quan trọng nhất: nếu nước quá nóng, thịt cọ sẽ bị chai cứng và đắng chát; nếu nước quá nguội, cọ sẽ không chín tới, vị chát vẫn còn. Người thợ làm bánh phải lắng nghe tiếng nước reo, ngửi mùi cọ bốc lên để canh đúng khoảnh khắc cọ chuyển từ cứng sang mềm dẻo.

Cọ sau khi ỏm sẽ được vớt ra, dầm nhuyễn để loại bỏ hạt và phần xơ. Phần thịt cọ thu được có màu vàng sẫm óng ánh, đặc quánh như bơ, tỏa ra hương thơm béo ngậy đặc trưng của dầu cọ.

Bánh cọ.

Thịt cọ dầm nhuyễn được nhào trộn khéo léo với hỗn hợp bột gạo đã chuẩn bị. Bàn tay người phụ nữ vùng cao thoăn thoắt nhào nặn, sao cho chất béo của cọ hòa quyện hoàn toàn vào từng hạt bột gạo, tạo thành một khối bột dẻo mịn, ánh lên màu nâu vàng hổ phách đẹp mắt.

Bánh sau đó được nặn thành hình chữ nhật nhỏ xinh hoặc hình tròn dẹt, gói kỹ trong lá chuối hoặc lá cọ. Việc dùng lá cọ để gói không chỉ giúp bánh không bị dính mà còn truyền thêm mùi hương mộc mạc, dân dã của núi rừng vào từng thớ bánh.

Cuối cùng, những chiếc bánh được xếp ngay ngắn vào chõ và hấp cách thủy. Hơi nước ấm áp lan tỏa, quyện giữa mùi nếp thơm, mùi dầu cọ béo và mùi lá gói hơ lửa, tạo nên một không gian ấm cúng đặc trưng của những căn bếp vùng cao.

Thưởng thức bánh cọ là một trải nghiệm trọn vẹn. Khi bóc lớp lá gói, chiếc bánh mềm dẻo, ấm nóng hiện ra với màu nâu vàng quyến rũ. Cắn một miếng, ta cảm nhận được độ dẻo thơm của nếp, vị ngọt bùi và béo ngậy khó tả của dầu cọ, tất cả hòa quyện một cách dung dị.

Bánh cọ, vì thế, không chỉ là món ăn. Nó là ký ức về sự lao động cần cù, là văn hóa trân trọng thiên nhiên, và là tình cảm ấm áp, đậm đà của đồng bào vùng cao.

Hoàng Anh