Chuyện xóa mù chữ ở Quản Bạ

HGĐT- 19h tối, theo hẹn với cán bộ Phòng Giáo dục huyện Quản Bạ, chúng tôi lên đường “mục sở thị” các lớp học XMC. Vượt qua gần 30 km đường đèo dốc quanh co trong đêm vắng, chúng tôi có mặt tại trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Bát Đại Sơn.

Phá tan sự tĩnh lặng miền sơn cước trong đêm tối là tiếng đánh vần ngọng nghịu của “trò” trong lớp XMC, những nét chữ nguệch ngoạc hiện ra cũng là lúc nụ cười mãn nguyện hiện lên trên nét mặt rạng ngời của “học sinh”. Trong số những người theo học, có người chưa từng đến lớp, có người đã đi học rồi nhưng lại quên hết chữ, bây giờ lại được học, được tiếp cận với sách vở, ai cũng háo hức và phấn khởi. Từ những người không biết đọc, không biết chữ, giờ đây sau 3 tuần, các anh chị đã viết được tên của mình.

Lớp Học XMC ở trường Tiểu học xã Cán tỷ (Quản Bạ).

Chị Giàng Thị Mỷ, thôn Sán Trồ, 40 tuổi vui vẻ bắt chuyện: “Đi học được hơn 3 tuần, mình đã biết viết tên mình, tên con. Học được cái chữ biết viết, biết đánh vần, đọc được nhiều thứ thích lắm. Bây giờ không còn phải điểm chỉ nữa, nhưng nếu không học chữ cô giáo dạy mà cứ đi làm ruộng nhiều thì cái chữ cũng rơi đi mất đấy”! Câu nói thật thà của chị cũng là điều trăn trở của những thầy, cô giáo tâm huyết với những lớp học này. Trong “biên chế” của lớp ngoài các bà, các chị, còn 10 học viên nam nữa. Anh Cứ Mí Páo, thôn Mố Lủng, tâm sự: “Mình phải lấy hết dũng khí mới dám vào đây ngồi đấy. Ngại lắm, vì trước mình đã học đến lớp 2, nhưng lâu không đọc, viết nên quên hết”.

Trực tiếp đứng lớp là cô giáo Nguyễn Thị Như, giáo viên trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Bát Đại Sơn. Nhiều năm liền gắn bó với công tác giảng dạy, đối với cô đây là lớp học đặc biệt mang lại cho cô nhiều niềm vui với nhiều kỉ niệm thú vị, khi hầu hết các học viên đều lớn tuổi. Cô tâm sự: “Dạy chữ cho người lớn rất khó, riêng việc cầm được cây bút cũng đã khó rồi. Đặc biệt là bà con còn phải bận rộn với công việc, không thể chuyên tâm như các em học sinh. Tuy nhiên mọi người vẫn rất cố gắng, nhiều buổi lớp học đến hơn 21h vẫn chưa nghỉ vì bà con yêu cầu được học thêm”. Cô chia sẻ thêm: Để bà con hiểu được những gì cần truyền đạt thì giáo án dạy phải phù hợp với trình độ, phong tục, tâm lý của người dân. Chương trình dạy lớp XMC cũng khác rất nhiều so với chương trình phổ cập. Tuy nhiên, điều các thầy cô băn khoăn nhất hiện nay là thiếu sách giáo khoa phục vụ việc dạy học cho bà con, nhiều nơi phải mượn trường để học vào ban đêm...

Rời Bát Đại Sơn, chúng tôi xuôi về trường Tiểu học xã Cán Tỷ lúc 21h. Ở đây cũng có 2 lớp học XMC, đa phần học viên là những chị tuổi ngoài ba mươi, có một số người có khi đã ngoại ngũ tuần. Thú vị nhất là nhiều cô, nhiều chị được chồng, con chở đến lớp bằng xe máy. Lớp chật, “học sinh” ngồi bên trong, còn các phu quân làm “xe ôm” thì đứng bên ngoài ngó vào. Ngồi hàng ghế trước, chị Vàng Thị Sung, ở thôn Đầu Cầu II(năm nay 28 tuổi), đã có chồng, con lớn học lớp 3, con nhỏ học lớp 1. Chị đi học vì muốn biết cái chữ, nhà nhiều việc, lại đang vào vụ làm đồng. Nhưng không học bây giờ, chẳng biết khi nào mới biết đọc và biết viết, phải học để biết cái chữ, để khi con có hỏi còn biết mà bảo nó chứ” – chị Sung cười, nói với tôi như vậy.

Thầy giáo Cao Thanh Tùng, Chủ nhiệm lớp cho biết, danh sách đăng ký học là 25 chị em nhưng giờ đang là mùa cấy nên số chị em đến lớp còn ít (mới có 15 học viên). Từng phụ trách việc giảng dạy nhiều lớp XMC, thầy Tùng rất hồ hởi: “Mùa màng mà chị em vẫn tranh thủ đi học là quý lắm. Nhận thức của người dân giờ khác trước rồi. Đi làm công thuê mỗi ngày kiếm tiền bây giờ không quý bằng cái chữ là cả một sự thay đổi lớn về nhận thức đấy nhà báo ạ!”... Đang trò chuyện, “học sinh” Vàng Thị Mua(năm nay 50 tuổi)xen ngang: “ Khó quá thầy ơi! Cái tay cầm cuốc quen rồi, sao cái tên của mình nhiều nét thế”?

Hiện nay, các lớp học XMC ở các xã đã đi vào nề nếp với số lượng học viên luôn duy trì ổn định. Để có được kết quả này, đầu tiên phải nói đến công tác vận động bà con đi học của các ban ngành, đoàn thể. Hầu hết những người mù chữ thường có điều kiện kinh tế khó khăn, bản thân đều là lực lượng lao động chính trong gia đình nên không có thời gian tham gia học tập. Không những vậy nhiều chị em không thể tự quyết định được việc đi học mà phải có sự đồng ý của người chồng. Ðể giải quyết khó khăn này, các thầy cô phải “tìm đúng người, bắt đúng bệnh”, để giải tỏa tâm lý cho bà con. Khi đã hiểu học là tốt cho mình, họ là những nhân tố tạo nên một hiệu ứng dây chuyền tích cực. Ngoài nâng cao dân trí, XMC giúp đồng bào các dân tộc thiểu số, biết chữ để có thể áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao đời sống, còn là cách để đảm bảo quyền bình đẳng giới trên địa bàn vùng cao này.

Tuy nhiên, công tác XMC ở huyện Quản Bạ còn gặp nhiều khó khăn, do nhận thức của người dân chưa đầy đủ về học chữ; lứa tuổi XMC từ 15- 60 lại là những lao động chính trong các gia đình, đặc biệt từ 45 tuổi trở lên họ rất ngại đi học nên rất khó vận động ra lớp; học viên nằm rải rác ở các xóm xa trung tâm,có gia đình có nhiều người cùng đi học nên thiếu lao động, dạy ban đêm thì học viên đi lại khó khăn, không muốn đến lớp. Một số trường thiếu phòng học tại điểm trường, có điểm không có điện, nhưng chưa được cấp kinh phí mua dầu, đèn phục vụ cho học vào ban đêm.

Hiện nay, ở Quản Bạ độ tuổi 15- 60 có 84,63% người biết chữ; số người mù chữ chiếm 15,37%. Thực hiện Đề án “Xoá mù chữ đến năm 2020”, huyện Quản Bạ đã ra một số mục tiêu cơ bản. Phấn đấu đến năm 2015, tỷ lệ người biết chữ là 90% . Đặc biệt, để củng cố vững chắc kết quả XMC, huyện đặt mục tiêu năm 2015 có 60% số người biết chữ tham gia học tập với nhiều hình thức. Đến năm 2020, trong độ tuổi 15- 60 đạt 98%, để đến năm 2020, 100% đơn vị hành chính cấp xã, huyện đạt chuẩn Quốc gia về chống mù chữ theo tiêu chuẩn mới. Ông Ma Quang Thắng, Phó phòng GD&ĐT huyện cho biết: Để công tác XMC đạt hiệu quả cao, huyện đã tuyên truyền nâng cao nhận thức về công tác chống mù chữ; tổ chức các lớp học XMC phù hợp với nhóm tuổi; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, giáo viên tham gia giảng dạy; củng cố bền vững kết quả chống mù chữ; đẩy mạnh xã hội hoá trong công tác này.

XMC ở Quản Bạ không chỉ cần sự quyết tâm, tấm lòng và sự hy sinh của đội ngũ cán bộ giáo viên cắm xã, cắm bản mà cần có sự chung tay, góp sức của các cấp, các ngành, chính quyền địa phương và cả người dân. Có như vậy, đồng bào nơi đây mới thoát khỏi cảnh mù chữ, đói nghèo và học cách làm giàu chính đáng.