Về nơi lưu giữ văn hóa dân tộc Tày

HGĐT- Là địa bàn ngoại thành, ven đô của thành phố, xã Phương Độ (TP Hà Giang) không những có những điều kiện phát triển kinh tế, mà còn lưu giữ được những nét văn hoá truyền thống (VHTT) độc đáo của dân tộc Tày. Đến Phương Độ hôm nay, vẫn nghe văng vẳng đâu đó có tiếng hát then, hát lượn, hát cọi thật bồi hồi, xao xuyến, nét văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc Tày.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Định sưu tầm và sáng tác những làn điệu Then, truyền dạy cho con cháu.

Cùng với sự phát triển, đi lên của đời sống xã hội, ở nhiều nơi, nét văn hóa truyền thống của người Tày đang dần bị mai một. Nhiều địa phương, bà con đã không còn giữ được những nét đẹp văn hóa vốn có của dân tộc mình. Những phong tục tập quán, kiến trúc nhà ở, trang phục truyền thống, ngữ văn truyền miệng, tri thức dân gian... ít dần bị lãng quên trong đời sống của đồng bào người Tày. Đối vớiPhương Độ, đồng bào Tày chiếm 73% dân số, người dân vẫn bảo vệ, gìn giữ những nét đẹp VHTT và truyền từ đời này qua đời khác. Thấp thoáng sau những vườn cây, ao cá, Phương Độ hôm nay còn nguyên sự hiện hữu của những căn nhà sàn truyền thống, trong khi ở một số địa phương khác, nguời dân đã bán đi hoặc sửa chữa, cách tân lại, làm mất đi một phần giá trị văn hóa cũng như yếu tố tâm linh trong mỗi căn nhà sàn. Năm 2007, thôn Tha của xã được chọn làm “Làng VHDL cộng đồng”, năm 2011, Làng VHDL cộng đồng và sinh thái thôn Hạ Thành được khai trương và đi vào hoạt động. Những nét đẹp VHTT của người Tày vẫn đang được những người dân nơi đây lưu giữ như một kho tàng quý báu. Những làn điệu then, cọi vẫn đang được các bậc cao niên trong làng truyền dạy cho các thế hệ con cháu. Hiện ở xãcótới 4 thôn đã thành lập được đội văn nghệ hát then với sự tham gia của nhiều lứa tuổi khác nhau. Hầu hết những người dân trong thôn đều có thể hát được những làn điệu dân ca của dân tộc Tày. Ngoài ra, những phong tục tập quán đặc trưng của dân tộc vẫn còn được lưu giữ: đám cưới vẫn được tổ chức theo đúng phong tục truyền thống với các bước: lễ chạm ngõ, lễ ăn hỏi, lễ trả biên (thông báo ngày cưới, giờ rước dâu cho nhà gái), lễ cưới. Hàng năm, vào mỗi dịp đầu xuân năm mới, người Tày ở đây thường tổ chức lễ hội Lồng tồng (xuống đồng) và các trò chơi dân gian như đẩy gậy, đánh sảng, ném còn, kéo co...

Nói đến việc sưu tầm, lưu giữ và truyền bá các làn điệu hát Then, đàn Tính của dân tộc Tày Phương Độ phải kể đến công lao của Nghệ nhân Nguyễn Thị Định (ở thôn Tân Tiến), người đã miệt mài tìm tòi, khám phá, sưu tầm và biên soạn những làn điệu Then. Mỗi cuốn sổ tay ghi chép các làn điệu Then cổ là những tài sản quý giá, đồng thời cũng là “giáo trình” để bà truyền dạy cho lớp trẻ. Sau nhiều năm tự nghiên cứu, sưu tầm, cải biên, đặt lời và sáng tác ca khúc dựa trên các chất liệu dân gian địa phương. Với lòng nhiệt tình, sự đam mê, Nghệ nhân Nguyễn Thị Định đang truyền dạy cho con cháu và bà con trong thôn; hiện không ít các cháu trong thôn độ tuổi từ 7-12 tuổi cũng đã biết hát then, đánh đàn tính. Nhờ có những người như bà Định và nhiều nghệ nhân khác, giờ đây tiếng đàn, tiếng hát ngày đêm vẫn réo rắt, đem lại niềm vui cho người già, con trẻ như dòng suối được khơi nguồn vẫn ngọt ngào xuôi chảy

Hiện cấp ủy, chính quyền xã đã gắn việc thực hiện xây dựng Làng VHDL gắn với xây dựng NTM. Ủy ban MTTQ và các đoàn thể của xã đang tập trung vận động nhân dân chủ động, tích cực xây dựng, giữ gìn những nét VHTT của địa phương, khuyến khích các hộ gia đình tham gia xây dựng Làng VHDL, tạo ra những sản phẩm, các món ăn truyền thống như: mắm cá ruộng, mắm thịt lợn chua, cá nướng, cơm nếp... người dân Phương Độ đang đứng trước những cơ hội để quảng bá và lưu giữ những nét đẹp văn hóa của dân tộc mình tới bạn bè bốn phương, đồng thời cũng góp phần thúc đẩy sự phát triển KT-XH. Điều quý giá hơn là làn điệu hát then, cọi của đồng bào nơi đây đã và đang được lan tỏa trong mỗi nếp nhà.

Cùng với quyết tâm vào cuộc của các cấp chính quyền, sự đồng lòng của nhân dân, tin tưởng trong một tương lai không xa, Phương Độ sẽ trở thành một điểm đến hấp dẫn của du khách, và nét văn hóa phi vật thể đó sẽ mãi trường tồn cùng nhịp sống trong dòng chảy đương đại.