Bảo vệ sức khỏe Nhân dân từ sớm, từ xa

Y tế dự phòng là “tuyến thành lũy” đầu tiên của hệ thống y tế, góp phần giảm gánh nặng điều trị, chủ động ngăn ngừa dịch bệnh và bảo vệ sức khỏe Nhân dân. Nghị quyết số 72 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân cũng xác định rõ: Y tế dự phòng là một trong ba trụ cột chính của hệ thống y tế toàn diện. Trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến khó lường, chuyển dịch nhanh, vai trò của y tế dự phòng càng trở nên then chốt.

Chuyển động rõ nét

Những năm gần đây, Tuyên Quang tập trung triển khai đồng bộ các đề án trọng điểm như Đề án thí điểm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu tại trạm y tế xã giai đoạn 2023 - 2025; Đề án nâng cao năng lực ngành Y tế giai đoạn 2022 - 2025; kế hoạch khám sức khỏe cho Nhân dân tại các xã biên giới. Những bước đi này được xem là “đòn bẩy” quan trọng để tăng cường y tế cơ sở, xây nền tảng cho y tế dự phòng.

Cán bộ Trạm y tế khám sàng lọc bệnh lao cho người dân xã Cán Tỷ.

Qua đó, mạng lưới y tế cơ sở được củng cố. 100% trạm y tế xã được đầu tư nâng cấp, nhiều xã đạt chuẩn quốc gia về y tế. Các bệnh viện đa khoa và trung tâm y tế khu vực tiếp tục được trang bị máy móc hiện đại, chuyển giao kỹ thuật, hỗ trợ tuyến xã trong phòng chống dịch và chăm sóc sức khỏe ban đầu. Các mô hình bác sĩ gia đình, quản lý tăng huyết áp và đái tháo đường tại cộng đồng, theo dõi bệnh mạn tính bằng hồ sơ sức khỏe điện tử được mở rộng, tạo chuyển biến rõ rệt trong tư duy “phòng bệnh hơn chữa bệnh”.

Hiện tại, cả 17 xã biên giới đều có bác sĩ công tác, trong đó 11 trạm có đủ 2 bác sĩ; các xã còn lại được bố trí bác sĩ tăng cường luân phiên, giúp ổn định nhân lực và nâng cao chất lượng khám chữa bệnh. Ngành Y tế phối hợp cùng chính quyền địa phương tổ chức 234 buổi khám sức khỏe cho gần 189 nghìn người, đạt 96,8% bao phủ. Thông qua khám lưu động đã phát hiện 44.401 trường hợp bệnh lý, gồm 26.286 bệnh nội khoa, 5.487 ngoại khoa, 12.268 ca thuộc các chuyên khoa lẻ. Đây là dữ liệu quan trọng giúp xây dựng kế hoạch quản lý bệnh mạn tính, đặc biệt tại vùng biên, vùng khó khăn.

Công tác giám sát dịch bệnh được thực hiện chặt chẽ. Theo báo cáo 2025 của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh, mạng lưới giám sát 24/7 được duy trì, điều tra ca bệnh trong vòng 24 giờ, giám sát trọng điểm 5 nhóm bệnh truyền nhiễm phổ biến. Tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ cho trẻ dưới 1 tuổi đạt 92,32%, tỷ lệ tiêm DPT-VGB-Hib mũi 4 đạt 93,75%, góp phần duy trì miễn dịch cộng đồng bền vững. Đặc biệt, 100% cơ sở y tế dự phòng đã sử dụng phần mềm báo cáo bệnh truyền nhiễm, tạo điều kiện cập nhật dữ liệu nhanh, khoanh vùng kịp thời khi dịch bệnh có dấu hiệu gia tăng. Bác sỹ CKI Nguyễn Văn Thắng, Giám đốc Trung tâm Y tế khu vực Hoàng Su Phì chia sẻ: “Hoàng Su Phì có hơn 73 nghìn hộ dân, phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số, nhận thức về chăm sóc sức khỏe còn hạn chế, nhưng nhờ tăng cường tiêm chủng, truyền thông và khám sàng lọc, tỷ lệ tiêm chủng mở rộng trên địa bàn đạt trên 98%, không xảy ra dịch bệnh lớn”.

Sau khi triển khai các đề án nâng cao năng lực y tế cơ sở, năng lực dự phòng của đội ngũ y tế xã được cải thiện rõ rệt; tính chủ động, linh hoạt trong xử lý dịch bệnh tốt hơn; người dân được tiếp cận dịch vụ y tế đầy đủ và thường xuyên hơn.

Thách thức ở vùng khó

Bên cạnh kết quả tích cực, y tế dự phòng ở vùng sâu, vùng xa vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Đời sống kinh tế còn khó khăn, hủ tục lạc hậu và trình độ dân trí không đồng đều khiến việc tuyên truyền phòng bệnh gặp nhiều rào cản. Tại một số xã biên giới, người dân vẫn giữ tâm lý “ốm mới đi khám”, dẫn tới tình trạng bệnh phát hiện muộn, khó điều trị.

Nhiều trạm y tế xã chỉ được trang bị thiết bị khám bệnh đơn giản, khó khăn trong chăm sóc sức khỏe nhân dân.

Câu chuyện tại 2 xã Cán Tỷ và Đường Thượng là minh chứng rõ nét. Trong đợt khám sàng lọc mới đây, gần 60 người được phát hiện có tổn thương nghi ngờ lao, tràn dịch màng phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Ông Cháng Mí Sử, thôn Lùng Vái, xã Cán Tỷ cho biết: “Đường xa, đi lại vất vả nên nhiều người trong thôn chỉ đi khám khi ốm nặng. Có bệnh mà không biết, không điều trị sớm. Chúng tôi mong có thêm các đợt khám sức khỏe toàn dân để bà con được khám, phòng bệnh từ sớm”.

Thiếu nhân lực và trang thiết bị cũng là “điểm nghẽn” lớn. Nhiều trạm y tế xã vùng xa vẫn thiếu bác sĩ; nhân viên y tế thôn bản chủ yếu kiêm nhiệm, thiếu đào tạo chuyên sâu. Cơ sở vật chất xuống cấp, phòng cách ly, thiết bị xét nghiệm, siêu âm, dụng cụ cấp cứu còn thiếu, khiến trạm y tế khó đảm đương vai trò tuyến đầu phòng dịch. Một số xã chưa duy trì tốt giám sát bệnh truyền nhiễm; vật tư phòng dịch dự trữ ít; trong khi ảnh hưởng của biến đổi khí hậu khiến bệnh truyền nhiễm gia tăng. Mùa mưa lũ, nguồn nước dễ ô nhiễm, làm tăng nguy cơ tiêu chảy, tay, chân, miệng; muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết có xu hướng phát triển mạnh.

Y sỹ đa khoa Lý Sén Sơn, Trưởng Phòng khám đa khoa khu vực Bạch Đích cho biết: “Bất đồng ngôn ngữ, hạn chế về nhận thức cũng khiến công tác phòng chống dịch bệnh gặp khó. Bác sĩ phải đi khám lưu động nhiều, người dân chưa chủ động phòng bệnh nên nguy cơ các bệnh truyền nhiễm vẫn còn cao”.

Tại xã Hồng Thái, bác sỹ CKI Da liễu, Trạm trưởng Trạm y tế xã Ma Văn Tiểng chia sẻ: “Xã có gần 11.000 dân nhưng chỉ có một bác sĩ; thiếu trang thiết bị cơ bản nên khám, chữa bệnh, phòng dịch rất vất vả. Năm nay xảy ra dịch sởi, cán bộ phải đi từng thôn tuyên truyền, khoanh vùng để khống chế, không để dịch lan rộng”.

Ngoài ra, tình trạng nhiễm HIV chưa được phát hiện ở vùng sâu còn nhiều; tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy tăng trở lại. Hệ thống quản lý bệnh không lây nhiễm chưa đồng bộ; nhiều trạm thiếu thuốc tăng huyết áp; tỷ lệ người bệnh đạt mục tiêu điều trị thấp, tình trạng bỏ điều trị cao. Công tác sàng lọc đái tháo đường tại cộng đồng chưa thực hiện.

Động lực từ Nghị quyết 72

Phát biểu thảo luận tại tổ trong Kỳ họp Quốc hội sáng 25/11, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Công tác y tế hiện nay còn nặng về khám chữa bệnh - xử lý hậu quả vì dự phòng yếu; phải coi trọng chăm sóc sức khỏe ban đầu và dự phòng như trụ cột phát triển xã hội”. Nghị quyết 72 cũng mở ra hướng đi căn cơ cho y tế cơ sở khi xác định chuyển mạnh tư duy từ “chữa bệnh” sang “phòng bệnh”, ưu tiên phòng ngừa, phát hiện sớm và chăm sóc sức khỏe suốt đời. Theo đó mỗi năm sẽ luân chuyển ít nhất 1.000 bác sĩ về trạm y tế xã. Đến năm 2027, mỗi trạm có 4 - 5 bác sĩ. 100% trạm y tế xã được đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị, nhân lực đạt chuẩn. Hệ thống giám sát dịch bệnh vận hành liên thông - thời gian thực. Có chính sách đãi ngộ đặc biệt cho nhân viên y tế vùng khó, vùng sâu, vùng xa.

Cán bộ trạm y tế xã Hồng Thái tuyên truyền, nâng cao nhận thức phòng, chống dịch bệnh cho người dân.

Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị tạo động lực mạnh mẽ cho y tế cơ sở, y tế dự phòng phát triển. Trong đó từng bước tháo gỡ khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân lực, vật tư y tế cho công tác dự phòng.

Cùng với đó, tỉnh sẽ xây dựng bản đồ dịch tễ số; kết nối dữ liệu y tế giữa CDC - trung tâm y tế khu vực - trạm y tế xã; đẩy mạnh quản lý bệnh mạn tính bằng phần mềm; tăng cường giám sát dịch tại cộng đồng; lập bản đồ dịch tễ theo xã. Truyền thông thay đổi hành vi cho ngươi dân và tập huấn kỹ năng nhận diện bệnh truyền nhiễm cho cán bộ y tế cơ sở. Đẩy mạnh xã hội hóa chăm sóc sức khỏe nhân dân, đặc biệt phát triển hệ thống dịch vụ tiêm chủng. Tăng cường phối hợp liên ngành để phản ứng đồng bộ khi có dịch.

Trên những bản làng còn nhiều gian khó, nơi nguy cơ dịch bệnh luôn rình rập, đội ngũ y tế cơ sở vẫn lặng thầm bám bản, bám dân. Mỗi hoạt động giám sát, mỗi buổi tiêm chủng, khám chữa bệnh miễn phí hay mỗi lần xuống bản tuyên truyền đều trở thành mảnh ghép quan trọng tạo nên “lá chắn” vững vàng, bảo vệ sức khỏe nhân dân từ sớm, từ xa.

Đồng chí Đỗ Thị Mỹ, Phó Giám đốc Sở Y tế tỉnh Chủ động kiến tạo nền tảng sức khỏe Y   tế dự phòng phải đi trước một bước, không chỉ là “lá chắn” chặn dịch bệnh từ xa mà còn là “bệ đỡ” nâng cao chất lượng sống cho đồng bào các dân tộc. Giải pháp trước tiên là “làm giàu” năng lực y tế cơ sở. Ngành Y tế vừa chú trọng việc nâng cao chất lượng trạm y tế xã, tập trung chuẩn hóa đội ngũ nhân viên y tế thôn bản - những “cánh tay nối dài” am hiểu văn hóa, ngôn ngữ để đưa kiến thức chăm sóc sức khỏe len lỏi vào từng nếp nhà sàn, từng bản vùng sâu, vùng xa. Song hành với nhân lực là chú trọng số hóa quản lý sức khỏe. Đây là cơ sở dữ liệu vàng để sàng lọc sớm, kiểm soát hiệu quả các bệnh không lây nhiễm (tăng huyết áp, đái tháo đường...). Đồng thời thiết lập hệ thống giám sát dịch bệnh chủ động, đặc biệt chú trọng an ninh y tế tại khu vực biên giới, cửa khẩu. Việc chủ động tiêm chủng mở rộng và giám sát các tác nhân gây bệnh từ sớm sẽ xóa bỏ các “vùng trắng” về miễn dịch, đảm bảo an sinh xã hội bền vững cho người dân. Thầy thuốc ưu tú, BsCKII Nguyễn Duy Hoa, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Giữ “lá chắn” sức khỏe cho người dân Với tỉnh miền núi, biên giới có địa bàn rộng, giao thông khó khăn, dân cư phân tán, trình độ dân trí chưa đồng đều, nguy cơ dịch bệnh luôn tiềm ẩn, đặc biệt trong bối cảnh thời tiết, khí hậu biến đổi bất thường hiện nay, y tế dự phòng càng giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Thời gian qua, nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của tỉnh và ngành Y tế, hệ thống giám sát dịch bệnh được vận hành liên tục từ tỉnh đến cơ sở, giúp phát hiện sớm, bao vây nhanh, xử lý kịp thời, không để dịch bệnh lây lan rộng. Tỷ lệ tiêm chủng đạt trên 95% đã tạo nền miễn dịch cộng đồng vững chắc, bảo vệ trẻ em trước nguy cơ dịch bệnh mới nổi. Công tác quản lý bệnh không lây nhiễm có nhiều tiến bộ, giúp nhiều người dân ở vùng xa được theo dõi sức khỏe ngay tại cơ sở. Mặc dù còn đối mặt nhiều khó khăn, nhưng trong hành trình chăm sóc sức khỏe toàn diện cho nhân dân giai đoạn mới, y tế dự phòng tiếp tục giữ vai trò trụ cột, giúp giảm bệnh tật, giảm chi phí điều trị, giữ ổn định đời sống và tạo nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội. Đồng chí Nguyễn Thị Minh Mùi, Phó Chủ tịch UBND xã Thàng Tín Đầu tư cho trạm y tế  Thàng Tín là xã biên giới có địa bàn rộng, dân cư sinh sống phân tán nên việc tiếp cận dịch vụ y tế đôi lúc còn gặp khó khăn, nhất là trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai, bão lũ. Hiện nay, trạm y tế xã cơ bản đáp ứng được nhu cầu khám chữa bệnh ban đầu của người dân, song một số hạng mục vẫn cần được bổ sung để nâng cao chất lượng phục vụ. Việc tiếp tục đầu tư hoàn thiện hạ tầng và trang thiết bị sẽ giúp người dân được tiếp cận dịch vụ y tế thuận lợi và toàn diện hơn ngay tại tuyến xã. Các hạng mục cần được ưu tiên gồm hệ thống phòng chức năng đạt chuẩn; trang thiết bị chẩn đoán và điều trị cơ bản như: máy siêu âm, thiết bị xét nghiệm nhanh, hệ thống lưu trữ hồ sơ bệnh án… Bên cạnh đó, xã cũng mong ngành y tế tiếp tục quan tâm bố trí nguồn lực cho công tác phòng bệnh, tiêm chủng và truyền thông sức khỏe hướng hoạt động y tế cơ sở từ chữa bệnh sang chủ động phòng bệnh, bảo đảm chăm sóc sức khỏe cho người dân vùng biên một cách bền vững. ThS.Bác sỹ Nguyễn Tiến Thành, Khoa ung bướu, Bệnh viện đa khoa tỉnh Tuyên Quang Làm tốt công tác khám chữa bệnh ngay từ tuyến y tế cơ sở Nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh (KCB) ở tuyến y tế cơ sở là một trong những giải pháp đang được ngành Y tế nỗ lực thực hiện nhằm “giảm tải” cho các bệnh viện tuyến trên, giúp bệnh nhân không phải chờ đợi và tốn thời gian, chi phí đi lại. Là bác sỹ tại Khoa Ung bướu, hằng ngày lượng bệnh nhân đến khám vô cùng lớn, một số bệnh lý nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời từ tuyến cơ sở sẽ giảm được nguy cơ bệnh tiến triển nặng hơn. Nếu chúng ta làm tốt công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân ở cơ sở thì chính là tạo cơ hội cho người dân không phải tràn lên tuyến trên để mà đi khám, chữa bệnh, giảm tải được cho bệnh viện tuyến tỉnh, tuyến huyện và quan trọng nhất là tiết kiệm được, kể cả sức lực, kinh phí cho người dân. Chị Hoàng Thị Đợi, thôn Tân Hợp, xã Tân An Đưa dịch vụ y tế hiện đại đến gần hơn với người dân Mong muốn lớn nhất của chúng tôi là được tiếp cận các dịch vụ y tế hiện đại ngay tại địa phương. Chúng tôi kỳ vọng Trạm y tế xã được trang bị đầy đủ máy siêu âm, thiết bị xét nghiệm cơ bản để đáp ứng nhu cầu khám, chữa bệnh ban đầu; có đội ngũ y, bác sĩ túc trực thường xuyên, chuyên môn vững, đủ khả năng xử trí các tình huống khẩn cấp. Song song với đó, rất mong ngành Y tế tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, quản lý hồ sơ bệnh án điện tử, đặt lịch khám trực tuyến, tư vấn và khám chữa bệnh từ xa… Qua đó, giúp người dân vùng khó có cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng, không bị bỏ lại phía sau trên hành trình chăm sóc và nâng cao sức khỏe.

Bài, ảnh: BIỆN LUÂN