Xây nếp sống văn minh

Phong trào xây dựng nếp sống văn minh ở Tuyên Quang đang có bước chuyển rõ rệt. Từ việc giảm tảo hôn, hạn chế thách cưới, thay đổi tập tục ma chay kéo dài đến loại bỏ mê tín, chữa bệnh bằng cúng bái…, nhiều địa phương đã chủ động đưa quy ước mới vào đời sống.

Đồng bào dân tộc Cao Lan, phường Bình Thuận cập nhật các chính sách dân tộc qua báo chí.

Theo báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo, từ năm 2022 đến nay toàn tỉnh tổ chức 116 buổi tuyên truyền pháp luật, thu hút gần 8.000 lượt người dân; phát hành hơn 305 nghìn tờ gấp về pháp luật và phòng, chống tảo hôn; sản xuất 3.000 chuyên mục phát thanh bằng 5 thứ tiếng dân tộc, bảo đảm thông tin đến từng hộ gia đình. Những con số này cho thấy nỗ lực rất lớn trong việc thay đổi nhận thức của đồng bào.  

Tại các xã Yên Hoa, Thượng Nông việc tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn được xem là “mặt trận trọng điểm”. Đồng chí Vi Văn Chung, Chủ tịch UBND xã Yên Hoa cho biết: Nhiều năm liền, xã giảm đáng kể tình trạng tảo hôn nhờ mô hình “Dòng họ tự quản về hôn nhân và gia đình”. Khi trưởng họ đứng ra vận động, con cháu dễ nghe theo vì sự thay đổi xuất phát từ chính cộng đồng mình. Một số dòng họ còn quy định: ai vi phạm tảo hôn sẽ không được đưa vào danh sách dòng họ văn hóa. Đây là một biện pháp mang tính răn đe nhưng phù hợp thực tiễn địa phương. 

Thay đổi nếp sống không chỉ nằm ở nhận thức mà phải bắt đầu từ hành động cụ thể của từng cộng đồng. Tại xã Kiến Thiết, phong tục ma chay kéo dài từng gây tốn kém và ảnh hưởng sinh hoạt chung. Những năm gần đây, xã tổ chức họp dân thống nhất đưa nội dung “đồ tang gọn nhẹ, không kéo dài thời gian” vào hương ước. Nhờ tuyên truyền thường xuyên và thảo luận dân chủ, 100% hộ dân đồng thuận thực hiện, lễ tang được tổ chức trang trọng nhưng tiết kiệm, giảm đáng kể chi phí và áp lực cho gia đình.

Một trong những yếu tố tạo nên hiệu quả rõ rệt trong phong trào xóa bỏ hủ tục là vai trò đặc biệt của người có uy tín. Toàn tỉnh tổ chức 3.779 lượt tập huấn, cung cấp kiến thức pháp luật, kỹ năng tuyên truyền cho đội ngũ này. Đây là lực lượng gần dân, nói tiếng bản địa, am hiểu phong tục nên có sức thuyết phục cao. Họ vận động con cháu bỏ thách cưới cao, khuyên gia đình trẻ không tảo hôn; hướng dẫn bà con khi ốm đau phải đến cơ sở y tế, không mê tín trong chữa bệnh. Nhiều mô hình vận động thành công đều xuất phát từ vai trò “đầu tàu” của già làng, trưởng bản, trưởng họ.

Song song với xóa bỏ hủ tục, tỉnh chú trọng gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc. Các lớp truyền dạy hát giao duyên, nghi lễ nhảy lửa, may trang phục truyền thống của một số dân tộc được tổ chức thường xuyên. 

Tại nhiều xã miền núi, phong trào xây dựng nếp sống văn minh được thực hiện linh hoạt: giữ lễ hội truyền thống nhưng rút gọn các thủ tục rườm rà; tổ chức văn nghệ, giao lưu nhưng bỏ những yếu tố mê tín; duy trì trang phục dân tộc trong lễ hội, trường học nhưng không ép buộc, không thương mại hóa.

Giai đoạn 2026 - 2030, tỉnh tiếp tục đặt mục tiêu giảm mạnh tảo hôn, loại bỏ hoàn toàn tập tục lạc hậu, duy trì mô hình thôn bản văn minh và tiếp tục phát huy vai trò của người có uy tín, những “hạt nhân lan tỏa” trong cộng đồng. Xóa bỏ hủ tục là hành trình dài nhưng những đổi thay hôm nay cho thấy khi người dân đồng lòng, cùng chung quyết tâm, nếp sống văn minh sẽ trở thành lựa chọn tự nhiên và bền vững.

Bài, ảnh: Hải Hương