Doanh nghiệp khoa học và công nghệ trước cơ hội bứt phá

Sau nhiều năm phát triển chưa đạt như kỳ vọng, việc hệ thống chính sách mới được ban hành đang mở ra khuôn khổ pháp lý thuận lợi hơn cho doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Đây được xem là thời điểm mang tính bước ngoặt để lực lượng doanh nghiệp này bứt phá.

Giới thiệu các sản phẩm của Công ty cổ phần Công nghệ Plasma Việt Nam - doanh nghiệp khoa học và công nghệ sản xuất máy phát tia plasma lạnh trong y tế và thẩm mỹ.

Nền tảng pháp lý vững chắc

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc triển khai các định hướng lớn của Nghị quyết số 57-NQ/TƯ ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia cũng như Nghị quyết số 68-NQ/TƯ ngày 4-5-2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Luật mới có cách tiếp cận mở hơn, nhấn mạnh trao quyền tự chủ cho các tổ chức nghiên cứu và khuyến khích mạnh mẽ việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu thông qua mô hình doanh nghiệp khoa học và công nghệ gắn với viện, trường. Việc chấp nhận đầu tư mạo hiểm, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu và cho phép các đơn vị sự nghiệp công lập thành lập và vận hành doanh nghiệp là những bước tiến quan trọng.

Song song với đó, Nghị quyết số 57-NQ/TƯ xác lập doanh nghiệp là hạt nhân trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Doanh nghiệp khoa học và công nghệ được thúc đẩy đầu tư vào nghiên cứu, các công nghệ lõi và chuyển đổi số, từ đó hình thành những sản phẩm có hàm lượng tri thức cao.

Nghị quyết số 68-NQ/TƯ tiếp tục củng cố nền tảng thể chế khi đặt mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp tư nhân, đóng góp hơn 55% tổng sản phẩm quốc nội và tạo 80% việc làm. Sự bình đẳng thực chất giữa doanh nghiệp nhà nước và tư nhân giúp doanh nghiệp khoa học và công nghệ bước vào môi trường cạnh tranh rộng mở hơn, không bị rào cản thể chế kìm hãm cơ hội phát triển.

Cơ hội lớn để phát triển

Tiến sĩ Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, việc Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội cho phép các tổ chức khoa học và công nghệ công lập thành lập và vận hành doanh nghiệp được xem là bước đột phá. Đây là lực lượng có nền tảng tri thức, có sáng chế, có kết quả nghiên cứu thực chất - những yếu tố quyết định khả năng hình thành sản phẩm khoa học và công nghệ có giá trị.

Dù vậy, Tiến sĩ Nguyễn Quân đồng thời chỉ ra rằng nhiều điểm đột phá vẫn mới dừng ở định hướng. Để đi vào cuộc sống, cần có hệ thống văn bản dưới luật đồng bộ, rõ ràng và chi tiết. Nếu việc triển khai tiếp tục chậm, các chính sách dù tiến bộ cũng khó tạo chuyển biến trong thực tế, đặc biệt đối với nhóm doanh nghiệp mới hình thành.

Đáng chú ý, ngày 14-10-2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 268/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn một số điều của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo về đổi mới sáng tạo; khuyến khích hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp; công nhận trung tâm đổi mới sáng tạo, hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo; công nhận cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; hạ tầng mạng lưới và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo. Đây được xem là bước cụ thể hóa mạnh mẽ nhất cho hành lang pháp lý mới. Lần đầu tiên, doanh nghiệp khoa học và công nghệ được quy định riêng trong một chương với 10 điều, bao gồm thẩm quyền cấp giấy chứng nhận, điều kiện đánh giá, trình tự và thủ tục xét công nhận trên phạm vi toàn quốc.

Nghị định quy định rõ ràng khi doanh nghiệp có sản phẩm khoa học và công nghệ mới được bổ sung vào giấy chứng nhận, doanh nghiệp tiếp tục được hưởng ưu đãi như lần cấp mới đầu tiên. Quy định này có ý nghĩa lớn trong khuyến khích doanh nghiệp liên tục nghiên cứu, tạo ra sản phẩm mới.

Để Nghị định phát huy hiệu quả, Tiến sĩ Nguyễn Quân đưa ra một số cảnh báo quan trọng. Thứ nhất, tiêu chí doanh thu từ sản phẩm khoa học và công nghệ vẫn là “điểm nghẽn khó vượt”. Yêu cầu đạt 30% doanh thu ở năm đầu tiên, 50% ở năm thứ hai và 70% từ năm thứ ba trở đi là thách thức lớn đối với doanh nghiệp mới. Trong khi đó, thời gian miễn và giảm thuế lại quá ngắn so với chu kỳ thương mại hóa sản phẩm.

Thứ hai, năng lực thẩm định hồ sơ không đồng đều giữa các địa phương tạo ra sự chênh lệch lớn trong việc cấp giấy chứng nhận. Có nơi hồ sơ được giải quyết nhanh, nhưng nhiều nơi doanh nghiệp phải chờ đợi rất lâu, dẫn tới tâm lý nản lòng. Không ít doanh nghiệp đủ điều kiện nhưng không đăng ký vì lo ngại thủ tục kéo dài.

Thứ ba, việc thiếu các văn bản dưới luật dẫn đến nhiều quy định chưa thể triển khai đầy đủ. Tiến sĩ Nguyễn Quân nhấn mạnh rằng, nếu không sớm bổ sung doanh nghiệp khoa học và công nghệ vào Luật Doanh nghiệp, Luật Thuế, Luật Đất đai và không sửa Luật Viên chức để cho phép viên chức thành lập và điều hành doanh nghiệp khoa học và công nghệ, thì các chính sách đột phá vẫn sẽ bị giới hạn. Nhiều nhà khoa học có sáng chế, có kết quả nghiên cứu thực chất rất muốn thành lập doanh nghiệp nhưng bị rào cản pháp lý khiến tiềm năng bị “bỏ ngăn kéo”…

Khung pháp lý đã rộng mở, nhưng hiệu quả còn phụ thuộc vào việc hoàn thiện quy định dưới luật, nâng cao năng lực thẩm định và hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua các tiêu chí khó. Khi các rào cản này được giải quyết đồng bộ, doanh nghiệp khoa học và công nghệ sẽ thực sự trở thành động lực quan trọng trong quá trình đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Theo Hanoimoi.vn