Bước tiến mới trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh

Trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học và Công nghệ VinFuture 2025, tọa đàm “Bước tiến trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh”, diễn ra sáng 3-12 tại Hà Nội, đã phác họa một bức tranh y học đương đại.

Ông Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo (Bộ Y tế) phát biểu khai mạc tọa đàm

Những cảnh báo về diễn biến sức khỏe toàn cầu, cùng loạt tiến bộ khoa học được các giáo sư, chuyên gia hàng đầu thế giới chia sẻ, cho thấy sự dịch chuyển mạnh mẽ của y học hiện đại sang mô hình chính xác - cá thể hóa, dựa trên công nghệ số, công nghệ gen và vật liệu sinh học.

Sự kiện là hoạt động thứ hai trong chuỗi tọa đàm “Khoa học vì cuộc sống”, quy tụ các nhà khoa học quốc tế xuất sắc thuộc Hội đồng Giải thưởng VinFuture, các chuyên gia y tế, nhà hoạch định chính sách và đại diện cộng đồng nghiên cứu trong nước.

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo (Bộ Y tế), nêu rõ: Năm 2025, y tế toàn cầu đang đứng giữa những biến động sâu sắc chưa từng có trong nhiều thập niên.

Theo ông Quang, tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm như ung thư, tiểu đường, bệnh tim mạch tiếp tục tăng ở nhiều khu vực. Trong khi đó, các bệnh truyền nhiễm tái nổi cùng những bệnh mới xuất hiện vẫn tạo ra các đợt bùng phát khó lường. Biến đổi khí hậu làm dịch bệnh lan nhanh hơn, gây áp lực lớn lên hệ thống y tế vốn đã kiệt quệ sau đại dịch Covid-19. Song hành với đó là nguy cơ kháng kháng sinh đang tiệm cận mức báo động toàn cầu, đe dọa đảo ngược nhiều thành quả mà ngành y đạt được trong hàng chục năm qua.

Ông Nguyễn Ngô Quang nhấn mạnh rằng, đây là thách thức chung của toàn nhân loại, đòi hỏi sự hợp tác và đổi mới sáng tạo mạnh mẽ hơn giữa các nhà khoa học trên thế giới. Bên cạnh đó, sự chênh lệch về cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế đang hiện rõ hơn giữa các quốc gia, giữa các nhóm dân cư; trong khi dân số già hóa nhanh và mô hình bệnh tật thay đổi buộc các hệ thống y tế phải tìm kiếm những giải pháp tiên tiến và bền vững.

Trong bối cảnh đó, chủ đề “Bước tiến trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh” được đánh giá có ý nghĩa thời sự và mang tầm chiến lược. Ông Nguyễn Ngô Quang đồng thời chỉ ra tín hiệu tích cực: Những cơ hội chưa từng có đang mở ra từ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ gen và vật liệu sinh học. Theo ông, các công nghệ này đang dẫn dắt y học thế giới chuyển dịch từ mô hình điều trị truyền thống sang y học chính xác, dựa vào dữ liệu, đặc tính gen và bệnh lý riêng của từng bệnh nhân.

GS. Quarraisha Abdool Karim (Trung tâm Nghiên cứu Chương trình AIDS, Nam Phi và Đại học Columbia, Hoa Kỳ), thành viên Hội đồng sơ khảo Giải thưởng VinFuture điều phối tọa đàm

Tọa đàm diễn ra dưới sự điều phối của GS. Quarraisha Abdool Karim (Trung tâm Nghiên cứu Chương trình AIDS, Nam Phi và Đại học Columbia, Hoa Kỳ), thành viên Hội đồng sơ khảo Giải thưởng VinFuture. Với phong cách đối thoại mở, tọa đàm mang đến cái nhìn đa chiều về các xu hướng y học phát triển nhanh nhất hiện nay.

Những đột phá mở đường cho y học tương lai

GS. Ana Belén Elgoyhen, Đại học Buenos Aires (Argentina), thành viên Hội đồng Sơ khảo Giải thưởng VinFuture

Mở đầu phiên thảo luận, GS. Ana Belén Elgoyhen, Đại học Buenos Aires (Argentina), thành viên Hội đồng Sơ khảo Giải thưởng VinFuture trình bày các nghiên cứu nền tảng giúp giải thích cơ chế tổn thương thính giác khi tiếp xúc với tiếng ồn lớn. Công trình của bà đã làm rõ vì sao một bộ phận lớn dân số dễ bị mất thính lực và ù tai - những bệnh lý ngày càng phổ biến trong xã hội công nghiệp. Các phát hiện này mở ra hy vọng phát triển các chiến lược điều trị mới, giúp giảm nguy cơ tàn tật thính giác cho hàng triệu người.

GS. Pascale Cossart - Viện Pasteur Paris (Pháp), thành viên Hội đồng Giải thưởng VinFuture

Tiếp đó, GS. Pascale Cossart - Viện Pasteur Paris (Pháp), thành viên Hội đồng Giải thưởng VinFuture, một trong những người tiên phong của vi sinh vật học tế bào, mang đến góc nhìn sâu sắc về cuộc chiến chống kháng kháng sinh. Bà chia sẻ công trình nghiên cứu giải mã cách vi khuẩn xâm nhập và “ẩn náu” trong tế bào chủ, từ đó tạo ra các bệnh truyền nhiễm khó điều trị. Những hiểu biết này mở đường cho các liệu pháp nhắm trúng đích và đặc biệt là hướng nghiên cứu sử dụng thực khuẩn thể để điều trị nhiễm khuẩn – một giải pháp tiềm năng trong bối cảnh kháng kháng sinh gia tăng mạnh.

GS. Chuanbin Mao, Đại học Trung văn Hồng Kông (Trung Quốc)

Ở lĩnh vực giao thoa giữa vật liệu sinh học và y học nano, GS. Chuanbin Mao, Đại học Trung văn Hồng Kông (Trung Quốc) trình bày triển vọng ứng dụng các vật liệu dựa trên thực khuẩn trong cảm biến sinh học, tái tạo mô và điều trị ung thư. Đặc tính tương thích sinh học cao giúp các vật liệu này trở thành lựa chọn đầy hứa hẹn cho nhiều bệnh lý phức tạp, mở ra hướng điều trị hoàn toàn mới.

GS. Trần Trung Dũng (Hệ thống Y tế Vinmec)

Trong là báo cáo của mình, GS. Trần Trung Dũng (Hệ thống Y tế Vinmec), người tiên phong đưa công nghệ in ba chiều vào phẫu thuật chỉnh hình tại Việt Nam. Ông cho biết, trước đây, phẫu thuật tái tạo xương bằng implant kim loại thiết kế theo từng cá thể có chi phí rất cao, khiến phần lớn bệnh nhân khó tiếp cận. Nhờ mô hình kết hợp giữa phẫu thuật chỉnh hình, công nghệ y sinh và kỹ thuật mô phỏng, nhóm nghiên cứu của ông đã làm chủ công nghệ in 3D implant cá thể hóa, giải quyết những ca ung thư xương phức tạp nhất.

Khoa học liên ngành - động lực đưa y học Việt Nam tiến lên

Tọa đàm không chỉ là nơi chia sẻ tri thức mà còn là diễn đàn kết nối các nhà khoa học, doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách. Các đại biểu thống nhất rằng, sự kết hợp giữa công nghệ gen, công nghệ số, vật liệu sinh học và phẫu thuật chính xác sẽ đưa y học Việt Nam đến gần hơn với các trung tâm y tế hàng đầu thế giới. Quan trọng hơn, các tiến bộ này giúp bệnh nhân được phục hồi tối ưu, thay vì đối diện nguy cơ mất mát vĩnh viễn.

Trong bài phát biểu, ông Nguyễn Ngô Quang nhắc lại quan điểm của Bộ Y tế: Khoa học và công nghệ là trụ cột quan trọng nhất để nâng cao chất lượng khám và chữa bệnh. Từ cơ sở dữ liệu y tế, bệnh án điện tử, các nền tảng chia sẻ thông tin đến nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học và AI, tất cả được đặt trong chiến lược xây dựng hệ sinh thái y tế thông minh, dựa trên dữ liệu và hướng đến cá thể hóa điều trị.

Theo ông, trong năm năm qua, Giải thưởng VinFuture đã góp phần xây dựng môi trường khoa học cởi mở, truyền cảm hứng đổi mới sáng tạo mạnh mẽ tại Việt Nam. Những nhà khoa học được vinh danh không chỉ đóng góp cho tri thức nhân loại mà còn định hướng phát triển các công nghệ y tế mới trong nước.

Ông Nguyễn Ngô Quang bày tỏ kỳ vọng cuộc tọa đàm sẽ mở ra nhiều hợp tác chuyên sâu giữa Việt Nam và các trung tâm nghiên cứu, bệnh viện, trường đại học hàng đầu thế giới. Các hợp tác này sẽ giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ tiên tiến, triển khai nghiên cứu chung và đặc biệt đưa các tiến bộ khoa học vào phục vụ bệnh nhân. Đây cũng là định hướng xuyên suốt của ngành y tế trong tiến trình chuyển đổi số, hướng đến một hệ sinh thái y tế thông minh nơi mỗi bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị theo phương pháp tối ưu nhất.

Theo Hanoimoi.vn