Độc đáo nghề dệt lanh của người Mông ở Đồng Văn

Đồng Văn - một xã vùng cao yên bình của tỉnh Tuyên Quang, không chỉ nổi tiếng với núi đá hùng vĩ, mà còn là nơi lưu giữ một nghề thủ công truyền thống độc đáo: Nghề dệt lanh của đồng bào dân tộc Mông.

Nghề dệt lanh không chỉ là một phương tiện mưu sinh, mà còn là một di sản văn hóa được truyền lại qua bao thế hệ. Trang phục của người Mông với những hoa văn rực rỡ và chất liệu lanh bền bỉ, chính là sự khẳng định bản sắc. Người Mông tin rằng, sợi lanh là cầu nối giữa con người với thần linh và tổ tiên.

Để có được một tấm vải lanh thành phẩm, người phụ nữ Mông phải trải qua một quy trình vô cùng tỉ mỉ và công phu, đòi hỏi sự kiên nhẫn và đôi tay khéo léo tuyệt vời. Cây lanh được thu hoạch, phơi khô. Người ta tách lớp vỏ ngoài, sau đó dùng công cụ chuyên dụng để làm mềm.

Chị Vàng Thị Ly, thôn Sà Tủng Chứ, xã Đồng Văn cho biết, xử lý sợi lanh là công đoạn khó nhất, thể hiện sự cần cù của người phụ nữ Mông. Các sợi lanh ngắn được nối thủ công bằng tay thành những sợi dài liên tục. Công đoạn này có thể kéo dài hàng tuần. Sợi lanh được cuộn vào các con suốt, sẵn sàng cho việc dệt.

Khung cửi dệt lanh của người Mông rất thô sơ, làm bằng gỗ, được cố định chắc chắn. Tiếng lách cách của khung cửi, nhịp nhàng và đều đặn, đã trở thành âm thanh đặc trưng của bản làng.

Vải lanh sau khi dệt xong có màu trắng ngà. Để tạo nên màu đen, xanh thẫm truyền thống, người Mông sử dụng cây chàm.

Sau khi hoàn thành tấm vải cơ bản, công đoạn thêu thùa, trang trí là lúc người phụ nữ Mông gửi gắm tâm tư, tình cảm và những câu chuyện về cuộc sống, thiên nhiên lên trang phục. Các họa tiết hình học như hình vuông, tam giác, hình xoáy ốc... đều mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc về vũ trụ, trời đất, hay sự sinh sôi, nảy nở.

Chị Christine, du khách Canada, theo dõi từng bước trong quy trình dệt vải tại đây. Christine nhận thấy đây là một công việc đòi hỏi nhiều công sức. Chị bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với những nghệ nhân đã tạo ra những sản phẩm thủ công độc đáo với rất nhiều bước phức tạp.

Một bộ trang phục hoàn chỉnh có thể mất từ vài tháng đến cả năm trời để hoàn thành, bởi tất cả đều được làm thủ công, từ sợi lanh đến mũi kim thêu.

Anh Phạm Đức Nam, Chủ tịch UBND xã Đồng Văn chia sẻ: Nghề dệt lanh của người Mông ở Đồng Văn là một “bảo tàng sống” về cách họ ứng xử với thiên nhiên và gìn giữ bản sắc. Mỗi nếp gấp, mỗi sợi chỉ đều chứa đựng lịch sử và triết lý sống của họ.

Ngày nay, dưới sức ép của thị trường và hàng hóa công nghiệp, nghề dệt lanh truyền thống đang đối mặt với nhiều thách thức. Lớp trẻ ít mặn mà với công việc đòi hỏi quá nhiều thời gian và công sức này.

Tuy nhiên, vẫn có những người phụ nữ Mông bền bỉ ở Đồng Văn đang nỗ lực gìn giữ nghề. Họ mở các hợp tác xã, tổ chức các buổi trình diễn, vừa tạo ra thu nhập, vừa giới thiệu nét đẹp văn hóa độc đáo này đến du khách trong và ngoài nước. Bảo tồn nghề dệt lanh chính là bảo tồn văn hóa Mông.

Thực hiện: Thu Hằng – Lưu Khiêm