Giữ bản sắc - Khai phá không gian phát triển mới

Có lần ngồi ở một bản làng bên sườn núi Tây Côn Lĩnh, nghe tiếng khèn Mông ngân nga giữa buổi chiều lãng đãng. Bên kia, ở ven sông Lô, lại thấy điệu hát Then của người Tày dìu dặt cất lên từ mái nhà sàn. Hai âm điệu tưởng chừng xa cách, nhưng lại hòa quyện trong một miền đất vừa có núi non trùng điệp, vừa có dòng sông hiền hòa. Lúc ấy, chợt nghĩ: nếu có một ngày Tuyên Quang và Hà Giang cùng chung một không gian hành chính mới, thì chẳng phải bản sắc nơi đây sẽ như một bức thổ cẩm đa sắc, càng thêm lấp lánh, càng thêm tự hào hay sao?.

Giữ bản sắc để phát triển

Một vùng đất có nhiều dân tộc thiểu số cùng sinh sống chính là kho báu văn hóa vô giá. Người Dao đỏ với lễ cấp sắc, người Pà Thẻn với điệu múa lửa, người Nùng với làn điệu Sli, người Mông với tiếng khèn, người Tày với câu Then, người Cao Lan với hội Lồng Tồng… Tất cả như những mảnh ghép độc đáo.

Nếu biết giữ gìn, tôn vinh và phát huy, bản sắc ấy không chỉ là ký ức, mà còn trở thành nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội. Văn hóa không chỉ để ngắm nhìn, để hoài niệm, mà còn để kết nối, để trao đổi, để tạo ra giá trị mới trong bối cảnh hội nhập.

Du lịch cộng đồng – đánh thức miền di sản

Tuyên Quang - Hà Giang vốn đã nổi tiếng với du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng. Nhưng khi hợp nhất, một không gian du lịch liên vùng sẽ rộng mở hơn:

• Na Hang - Lâm Bình - Bắc Mê: Liên kết tạo thành “Hạ Long cạn” giữa đại ngàn, vừa có sông Gâm, hồ thủy điện, vừa có núi Pắc Tạ, thác Khuổi Nhi.

• Cao nguyên đá Đồng Văn - ruộng bậc thang Hoàng Su Phì - thung lũng Thượng Lâm: Kết nối thành một tuyến trải nghiệm văn hóa nông nghiệp vùng cao.

• Lễ hội Thành Tuyên - Lễ hội Hoa Tam giác mạch: Nếu phối hợp đồng bộ, sẽ không chỉ thu hút khách về mùa lễ hội, mà còn tạo “mùa du lịch quanh năm”.

Người dân bản địa trở thành chủ thể của phát triển du lịch cộng đồng. Chính căn bếp, món ăn, mái nhà, khung cửi, thửa ruộng, câu hát sẽ là sản phẩm hấp dẫn du khách. Du lịch không chỉ để bán dịch vụ, mà còn là trao tặng trải nghiệm sống, để du khách “chạm” vào hồn cốt vùng cao.

Làng nghề - OCOP: Từ sản phẩm đến câu chuyện

Khi nói đến phát triển sản phẩm OCOP, nhiều người thường nghĩ tới bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc. Nhưng gốc rễ nằm ở câu chuyện bản địa.

• Chè Shan tuyết ở Na Hang, Hoàng Su Phì, Xín Mần không chỉ là vị chát ngọt, mà còn là “lá chè ngàn tuổi” bám đá núi sương giăng.

• Mật ong bạc hà của Hà Giang không chỉ là vị ngọt, mà còn là “giọt tinh túy từ đá núi và gió trời”.

• Vịt Minh Hương, cam sành Hàm Yên, gạo nếp Khẩu Mang, miến dong Na Hang – mỗi sản phẩm đều chứa đựng một ký ức tập thể, một câu chuyện văn hóa.

Khi một sản phẩm OCOP gắn với làng nghề, gắn với trải nghiệm du lịch, thì giá trị không chỉ là hàng hóa, mà còn là ký ức - trải nghiệm - niềm tin.

Phát triển kinh tế - xã hội từ bản sắc

Phát huy bản sắc dân tộc không có nghĩa là quay về quá khứ, mà là bước ra tương lai từ gốc rễ truyền thống.

• Kinh tế: Du lịch cộng đồng, làng nghề, sản phẩm OCOP tạo công ăn việc làm, nâng cao thu nhập.

• Xã hội: Gắn kết cộng đồng, giữ gìn phong tục tập quán, trao truyền thế hệ.

• Môi trường: Khai thác văn hóa - sinh thái gắn liền bảo tồn rừng, nguồn nước, cảnh quan.

Một chiến lược phát triển bền vững sẽ bắt đầu từ con người địa phương – để họ tự tin rằng bản sắc dân tộc không làm họ lạc hậu, mà làm họ khác biệt, nổi bật, có giá trị trong một thế giới phẳng.

Lời kết về một “bức thổ cẩm mới”

Nếu coi Tuyên Quang và Hà Giang hợp nhất là một cơ thể, thì bản sắc dân tộc chính là dòng máu chảy trong huyết quản. Kinh tế có thể tạo nên sức mạnh, hạ tầng có thể mở ra đường đi, nhưng văn hóa - bản sắc mới là linh hồn để giữ vùng đất sống động, để phát triển có chiều sâu.

Tin rằng, khi mỗi tấm vải thổ cẩm được dệt lên, khi mỗi câu hát Then, tiếng khèn, điệu múa được ngân vang, thì ấy chính là lúc vùng đất này đang tạo dựng cho mình một “không gian phát triển mới” - vừa giữ hồn cốt ngàn đời, vừa mở ra cánh cửa tương lai.

Lê Minh Hoan