Bài học từ dự báo và chủ động

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, lũ lụt đã trở thành thách thức cấp bách. Tại tỉnh Tuyên Quang, liên tiếp những năm gần đây thiên tai không chỉ gây ra nỗi đau cho người dân mà còn là gánh nặng lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, qua mỗi mùa mưa bão, bài học kinh nghiệm quý lại được củng cố: Phòng, chống lũ thành công nằm ở sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa khoa học dự báo chính xác và sự chủ động, đồng lòng của người dân.

Dự báo viên của Đài Khí tượng và Thủy văn Tuyên Quang lấy số liệu tại trạm đo khí tượng.

“Chìa khóa vàng” cho công tác phòng ngừa

Trung bình mỗi năm, Tuyên Quang hứng chịu rất nhiều loại hình thiên tai, đặc biệt là mưa lớn, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất, đá. Trong 9 tháng năm 2025, đã có 20 đợt thiên tai nguy hiểm xuất hiện, nặng nề nhất là mưa lũ. Chỉ tính riêng trận lũ hoàn lưu bão số 10 vừa qua, ước tính thiệt hại khoảng 5.000 tỷ đồng.

Bà Vũ Thị Thu, Giám đốc Đài Khí tượng và Thủy văn tỉnh cho biết: Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, diễn biến thời tiết không theo quy luật nên công tác dự báo tác động và cảnh báo rủi ro thiên tai tại Đài Khí tượng thủy văn tỉnh giữ vai trò quan trọng, nhằm góp phần giảm thiểu thiệt hại. Với sự đầu tư của Nhà nước, thiết bị dự báo, cảnh báo thiên tai ngày càng được nâng cấp, hiện đại; mạng lưới trạm khí tượng, thủy văn phát triển giúp công tác dự báo tác động và cảnh báo rủi ro thiên tai nhanh, hiệu quả, chính xác hơn. Tùy thuộc vào các loại hình thiên tai, đặc biệt là bão hay áp thấp nhiệt đới, Đài có thể đưa ra những bản tin dự báo, cảnh báo trung bình từ 3 - 6 tiếng/bản tin, những đợt thiên tai nguy hiểm như mưa lũ vừa qua, tần suất thông tin sẽ dày hơn từ 1 - 2 tiếng/bản tin, phục vụ công tác phòng, chống thiên tai của các địa phương, người dân. Theo bà Thu, rút kinh nghiệm từ trận lũ năm 2024, năm nay, ngoài việc hợp tác với các nhà mạng, kênh thông tin truyền thông đại chúng thông tin đầy đủ các bản tin thời tiết, cảnh báo lũ trên điện thoại, truyền hình, truyền thanh, Đài Khí tượng và Thủy văn tỉnh đã làm việc với các địa phương phát các bản tin trên hệ thống truyền thanh không dây nếu xảy ra sự cố mất điện, mất sóng điện thoại khi lũ lớn xảy ra. 

Đánh giá về công tác dự báo tác động và cảnh báo rủi ro thiên tai, ông Nguyễn Đức Long, tổ dân phố Tân Quang 9, phường Minh Xuân chia sẻ, công tác dự báo của Đài Khí tượng và Thủy văn rất chính xác, đề cập cụ thể tình hình bão, mưa, nắng… xảy ra và ảnh hưởng tới từng vùng. Cũng theo ông Long, việc khôi phục lại thông tin truyền thanh không dây trong việc thông tin các bản tin cảnh báo lũ, cost lũ đã thực sự hiệu quả, giúp người dân như ông nắm bắt kịp thời thông tin về tình hình thiên tai ngay cả khi mất điện, mất mạng Internet.

Giảm thiểu rủi ro

Tại cuộc họp thường kỳ tháng 9, khi rút kinh nghiệm trong công tác ứng phó với hoàn lưu bão số 10, đồng chí Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Phan Huy Ngọc nhấn mạnh: Dự báo khoa học dù có chính xác đến đâu cũng sẽ vô nghĩa nếu không có sự tiếp nhận và hành động chủ động từ chính quyền, đặc biệt là người dân. Đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh biểu dương sự chủ động, phản ứng rất nhanh của cấp ủy, chính quyền, người dân dù bão lũ được ghi nhận lớn nhất trong lịch sử, song tính mạng người dân được bảo đảm ở mức cao nhất.

Đồng chí Bùi Chí Thanh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi cho biết: Người dân nhiều vùng lũ đã chuyển sang trạng thái chủ động đối phó, lấy dự báo làm “kim chỉ nam” hành động. Đây là một sự thay đổi văn hóa ứng phó thiên tai tích cực. Người dân đã chủ động theo dõi các bản tin cảnh báo qua nhiều kênh thông tin, thay vì chỉ dựa vào thông báo truyền miệng. Sự tương tác và cập nhật thông tin liên tục giúp họ đưa ra quyết định di chuyển tài sản kịp thời.

Theo ông Thanh, sự chủ động không chỉ là hành động của cá nhân mà còn thể hiện mạnh mẽ qua tinh thần cộng đồng. Các đội xung kích phòng, chống lụt bão tại cơ sở được củng cố. Hiện mỗi xã, phường có ít nhất 1 đội xung kích phòng, chống thiên tai. Đây chính là cầu nối quan trọng trong việc truyền tải thông tin dự báo đến từng nhà, hỗ trợ người già, người khuyết tật di dời và tham gia vào công tác cứu hộ, cứu nạn tại chỗ. Phương châm “4 tại chỗ” (chỉ huy, lực lượng, vật tư phương tiện, hậu cần) không chỉ là khẩu hiệu mà đã trở thành hành động thực tế, lấy cộng đồng làm nòng cốt.

Đồng chí Phạm Mạnh Duyệt, Ủy viên BCH Đảng bộ tỉnh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường - thành viên Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự tỉnh khẳng định: Chúng ta không thể ngăn chặn mưa lũ, nhưng hoàn toàn có thể giảm thiểu thảm họa bằng cách củng cố niềm tin vào khoa học dự báo và xây dựng tính chủ động, đoàn kết trong cộng đồng. Làm được điều này sẽ hình thành một “hệ miễn dịch” chủ động, mạnh mẽ hơn trước sự khắc nghiệt của thiên nhiên, đảm bảo cuộc sống an toàn và bền vững. 

Bài, ảnh: Đoàn Thư