Nội lực cho phát triển
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cạnh tranh quốc gia ngày càng quyết liệt, văn hóa được nhìn nhận như một nguồn lực quan trọng góp phần tạo nên sức mạnh tổng hợp của Quốc gia. Nhân ngày Di sản văn hóa Việt Nam 23-11, phóng viên Báo và Phát thanh, truyền hình Tuyên Quang đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội để làm rõ hơn vai trò của sức mạnh của văn hóa đối với sự phát triển và nâng tầm vị thế Quốc gia hiện nay.
 |
| Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội. |
Phóng viên: Thưa tiến sĩ, ông nhìn nhận như thế nào về vai trò của văn hóa trong việc tạo nên sức mạnh tổng hợp quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế?
Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức: Văn hóa Việt Nam có truyền thống từ ngàn đời nay và chính văn hóa đã làm nên sự trường tồn của dân tộc. Từ trong cội nguồn, sức mạnh nền tảng của văn hóa đã tạo nên giá trị to lớn đó là lòng yêu nước và tinh thần đại đoàn kết. Đây là “di sản vô giá” giúp dân tộc ta đứng vững qua biết bao thử thách, từ công cuộc dựng nước thời các vua Hùng đến các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Điển hình là ba lần chiến thắng quân Mông Nguyên, dù họ từng khuất phục cả Tây Á và một phần châu Âu.
Bước vào thời kỳ cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, văn hóa tiếp tục trở thành động lực tinh thần quan trọng, góp phần đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đã có thời điểm các cường quốc thực dân, đế quốc không lý giải được vì sao Việt Nam - một quốc gia nhỏ bé, tiềm lực kinh tế và quân sự hạn chế lại có thể chiến thắng họ. Mãi sau này, họ mới nhận ra rằng, chiến thắng của Việt Nam không chỉ dựa vào sức mạnh quân sự hay kinh tế, mà chính sức mạnh văn hóa đã hun đúc bản lĩnh, ý chí và tinh thần đoàn kết của toàn dân tộc.
Trong bối cảnh hội nhập hiện nay, văn hóa góp phần nâng tầm vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Bởi với một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc cùng với đường lối ngoại giao văn hóa “ngoại giao cây tre” đã giúp khẳng định vị thế sức mạnh, uy tín và danh dự Việt Nam. Từ một đất nước chìm trong khói lửa chiến tranh, chúng ta đã vươn lên mạnh mẽ trở thành đối tác tin cậy, thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, hợp tác hiệu quả trên nhiều lĩnh vực.
 |
| Hát Then, đàn Tính được bảo tồn góp phần lan tỏa, duy trì sức sống cho Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. |
Phóng viên: Thưa tiến sĩ, vì sao văn hóa được đặt ngang hàng với chính trị, kinh tế và trở thành nguồn lực nội sinh quan trọng cho phát triển đất nước hiện nay?
Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức: Đảng ta xác định văn hóa luôn giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong sự phát triển của đất nước. Bởi ngay khi chính quyền cách mạng còn non trẻ, Đề cương văn hóa Việt Nam năm 1943 đã ra đời, đặt nền móng tư tưởng và khẳng định đúng đắn mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa với chính trị, kinh tế. Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói “Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội”. Đây như một sự khẳng định quan trọng trong toàn Đảng, toàn dân về vị trí của văn hóa đối với đất nước.
Trong dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội XIV, Đảng tiếp tục xác định thể chế chính trị, kinh tế và văn hóa là ba trụ cột của đời sống xã hội. Tôi cho rằng đây là sự quan tâm rất lớn của Đảng đối với văn hóa, coi văn hóa là nền tảng tinh thần, là động lực phát triển. Khi được đặt đúng tầm và đầu tư tương xứng, văn hóa sẽ trở thành sức mạnh nội sinh, khơi dậy khát vọng sáng tạo, đổi mới và khát vọng xây dựng một Việt Nam hùng cường.
Sức mạnh nội sinh ấy không trừu tượng, mà được hun đúc từ chính những giá trị tốt đẹp của dân tộc. Dù trong giai đoạn nào, người Việt Nam cũng phát huy tinh thần đoàn kết, sẻ chia, tương thân thương ái, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Điều đó thể hiện rõ trong những thời điểm cam go như: đại dịch Covid-19, trong thiên tai, bão lũ hay xóa nhà tạm cho hộ nghèo, người có công... Chính tinh thần đoàn kết, sẻ chia đã làm nên sức mạnh Việt Nam và khiến bạn bè quốc tế phải nể phục.
Phóng viên: Vậy làm thế nào để văn hóa trở thành sức mạnh mềm và đồng thời tạo ra giá trị kinh tế, góp phần phát triển bền vững đất nước, thưa tiến sĩ?
 |
| Tri thức canh tác hốc đá của cư dân Cao nguyên đá là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. |
Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức: Trong các nguồn lực tạo nên sức mạnh mềm của Việt Nam, sự đa dạng văn hóa là yếu tố nổi bật, tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt của đất nước với thế giới. Điều quan trọng hiện nay là đặt văn hóa đúng vị trí như Nghị quyết của Đảng đã khẳng định: văn hóa trong kinh tế, kinh tế trong văn hóa. Văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần mà còn phải tạo ra giá trị kinh tế, trở thành nội lực cho phát triển. Sự phong phú từ ngôn ngữ, trang phục đến lễ hội, dân ca, dân vũ, tín ngưỡng của 54 dân tộc chính là kho tàng vô giá, kết tinh tâm hồn, bản lĩnh và khát vọng Việt Nam. Khi được khai thác đúng hướng, những giá trị ấy sẽ biến di sản thành tài sản, góp phần hình thành một nền văn hóa thống nhất trong đa dạng, tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tộc, tạo ra nền văn hóa vì con người, vì Nhân dân.
Đối với các địa phương, tôi cho rằng tỉnh Tuyên Quang là một ví dụ sinh động cho thấy khi văn hóa được đặt đúng tầm, di sản sẽ trở thành nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển. Tỉnh hiện có 719 di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh được xếp hạng, trong đó 213 di tích cấp Quốc gia và 289 di tích cấp tỉnh. Những di sản đặc biệt như Khu di tích quốc gia đặc biệt Tân Trào, Kim Bình, Khu danh lam thắng cảnh Na Hang- Lâm Bình, Công viên Địa chất toàn cầu UNESCO Cao nguyên đá Đồng Văn… không chỉ là niềm tự hào mà còn là nền tảng cho phát triển du lịch.
Tôi muốn nhấn mạnh rằng, khi khai thác hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, di sản hoàn toàn có thể trở thành một nguồn lực kinh tế quan trọng. Du lịch phát triển sẽ giúp văn hóa lan tỏa rộng rãi hơn; đồng thời chính ngành du lịch lại tạo thêm nguồn lực để bảo tồn, tôn tạo và gìn giữ các giá trị di sản. Với Tuyên Quang, nhiệm vụ đặt ra là tiếp tục phát huy lợi thế sẵn có, phát triển du lịch theo hướng bền vững, gắn với việc tôn vinh bản sắc văn hóa và bảo vệ di sản. Từ đó, tạo sinh kế ổn định cho người dân và phát triển du lịch bền vững.
Phóng viên: Vậy theo Tiến sĩ, đâu là những giải pháp ưu tiên để văn hóa trở thành sức mạnh mềm đóng góp vào sự phát triển của đất nước trong thời gian tới?
Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức: Đảng, Nhà nước và Nhân dân Việt Nam luôn coi văn hóa là nền tảng quan trọng của sự phát triển. Hiện nay, đội ngũ làm văn hóa đã thấm nhuần tư tưởng, nhận thức đúng đắn của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới. Khi tiếp cận với thế hệ làm văn hóa hiện nay, tôi đã thấy sự quan tâm ngày càng lớn của cộng đồng. Chúng ta có thể kỳ vọng văn hóa sẽ phát triển mạnh, góp phần xây dựng con người chuẩn mực, đồng thời thúc đẩy chương trình mục tiêu phát triển văn hóa đạt hiệu quả thiết thực, từ đó góp phần xây dựng một Việt Nam hòa bình, thống nhất, dân chủ và giàu mạnh.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Tiến sĩ.
Thực hiện: Hồng Hà
Ý kiến bạn đọc