Căng thẳng về điện năng đang làm sâu sắc thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo ở quốc gia Đông Âu này.

Các nhân viên làm việc trong phòng điều khiển của Nhà máy điện hạt nhân Nam Ukraine, tỉnh Mykolaiv (Ukraine). Ảnh: Getty

Kể từ đầu năm 2024, hơn 400 tên lửa và máy bay không người lái của Nga đã nhằm vào các nhà máy và mạng lưới truyền tải điện của Ukraine. Và hiện tại, mục tiêu không kích của Mátxcơva là các trạm biến áp và đường dây kết nối các nhà máy điện hạt nhân với lưới điện.

Ukraine đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt điện nghiêm trọng. Để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ điện vào những ngày mùa đông giá lạnh, Ukraine cần 18 gigawatt (GW)/ngày. Nhưng khả năng cao nhất các nhà máy điện của Ukraine có thể cung cấp chỉ là 12-13GW.

Ngay cả khi có thêm 1,7GW điện nhập khẩu từ châu Âu, tình trạng thiếu hụt vẫn rất nghiêm trọng. Người dân Ukraine có thể phải đối mặt với tình trạng mất điện kéo dài 10-12 giờ mỗi ngày trong mùa đông này, chưa tính đến các cuộc tấn công mới có thể gây thêm nhiều thiệt hại lớn.

“Đây sẽ là mùa đông khắc nghiệt nhất từ trước đến nay”, nhà kinh tế trưởng của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) Tim Gould nói với tờ Kyiv Independent.

Trong khi đó, nhà phân tích năng lượng Wojciech Jakobik tại Warsaw (Ba Lan) nhận định, nếu các cuộc tấn công của Nga ngắt kết nối các nhà máy khỏi lưới điện thì nguồn điện ổn định cho Ukraine không còn nữa. Do vậy, bất kỳ cuộc tấn công nào vào các trạm biến áp đều có thể gây ra hậu quả tàn khốc.

Các cuộc tấn công của Nga trong năm nay đã xóa sổ 8 nhà máy nhiệt điện, 5 nhà máy thủy điện. Trong khi đó, các nhà máy điện hạt nhân cung cấp 70% sản lượng điện của Ukraine. Nếu Nga tấn công cơ sở hạ tầng điện hạt nhân của Ukraine thì hoàn toàn có thể gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo.

Công ty điện hạt nhân quốc gia của Ukraine - Energoatom cho biết, tất cả các cơ sở sản xuất điện đều sẵn sàng hoạt động ở "công suất tối đa" trong mùa đông. Tuy nhiên, theo nhóm nghiên cứu DiXi Group có trụ sở tại Kiev, nếu không có nguồn điện ổn định, người dân Ukraine sẽ phải đối mặt với những đợt mất điện có thể kéo dài tới 8 giờ mỗi ngày.

Cơ quan Tị nạn của Liên hợp quốc (UNHCR) cảnh báo, nhiệt độ lạnh giá trong thời gian mất điện sẽ đóng băng các đường ống, cắt đứt nguồn cung cấp nước và sưởi ấm của người dân Ukraine, rồi có thể dẫn đến một làn sóng người tị nạn mới. Mặt khác, các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng hạt nhân sẽ làm tăng đáng kể nguy cơ xảy ra thảm họa.

Ukraine đã dựa vào các cơ sở khác nhau trong ngành năng lượng khổng lồ của mình để duy trì công suất điện, bảo đảm nhu cầu trong nước, thậm chí còn xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU). Tuy nhiên, điều đó đã thay đổi trong năm nay sau khi các cuộc tấn công hàng loạt đã xóa sổ 50% tài sản năng lượng của Kiev. Đến nay, Ukraine đã cạn kiệt các lựa chọn và chuyển từ xuất khẩu sang nhập khẩu 2GW điện từ các nước láng giềng.

Tình trạng mất điện vào mùa đông dường như là không thể tránh khỏi. Phái bộ giám sát nhân quyền của Liên hợp quốc (UNHRMM) dự báo, tình trạng mất điện sẽ kéo dài từ 4 đến 18 giờ mỗi ngày, tùy thuộc vào các cuộc tấn công và thời tiết, khiến điều kiện sống của hàng triệu người dân trở nên tồi tệ. Năng lượng hạt nhân - nền tảng còn lại cho sự ổn định của Ukraine có thể sẽ là mục tiêu tấn công của Nga. Chính phủ Ukraine đang tìm cách phân cấp lưới điện càng nhanh càng tốt, nhưng điều này khó hoàn thành trước mùa đông.

Ukraine hy vọng sẽ phục hồi được 3GW lên lưới điện vào cuối năm - Olena Lapenko, Tổng Giám đốc phụ trách lĩnh vực An ninh và Khả năng phục hồi tại DiXi Group cho biết. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc rất lớn vào nguồn tài trợ, khi nhà điều hành lưới điện quốc gia Ukrenergo đưa ra chi phí là 1,5 tỷ USD để sửa chữa các công trình bị phá hủy. Trong khi đó, cho đến nay, Ukraine mới nhận được gần 700 triệu euro (766 triệu USD) từ quỹ hỗ trợ năng lượng hợp tác với Ủy ban châu Âu (EC)...

Để tránh làm trầm trọng cuộc khủng hoảng nhân đạo do tình trạng mất điện có thể gây ra vào mùa đông sắp tới, các giải pháp ngoại giao có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, triển vọng hòa bình rất ảm đạm. Người dân sẽ phải hứng chịu tình trạng thiếu lương thực cùng với nhiệt độ ngày càng xuống thấp. Điều này càng khiến dư luận mong muốn, Kiev, Mátxcơva và cộng đồng quốc tế cần sớm tìm ra một giải pháp cho hòa bình và an ninh trong khu vực.