Các đại biểu tham dự Diễn đàn AGOA 2023 tại Nam Phi. Ảnh: Reuters

Chính thức có hiệu lực từ năm 2000, AGOA là nền tảng trong chính sách kinh tế và thương mại của Mỹ ở châu Phi khi cho phép miễn thuế đối với hàng hóa xuất khẩu từ các nước phía nam sa mạc Sahara của châu Phi đến nền kinh tế hàng đầu thế giới.

Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa nhấn mạnh, AGOA đóng vai trò then chốt trong hợp tác kinh tế giữa Mỹ và châu Phi, cũng như thúc đẩy tăng trưởng và phát triển trên khắp châu lục trong hơn 20 năm qua.

Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai nhận định, AGOA mở ra những cánh cửa mới cho thương mại và đầu tư tại châu Phi, đồng thời khuyến khích các nhà lãnh đạo khu vực theo đuổi các cải cách về kinh tế và chính trị, mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho người dân.

Năm 2022, hơn 10 tỷ USD hàng hóa từ châu Phi xuất khẩu vào Mỹ đã được miễn thuế theo AGOA, tăng đáng kể so với năm 2021 là 6,8 tỷ USD. Đạo luật cũng góp phần quan trọng tạo việc làm, phát triển các ngành công nghiệp, cũng như thúc đẩy hội nhập tại châu Phi. Theo Tổng thống Nam Phi, lĩnh vực dệt may là một thí dụ điển hình cho những lợi ích mà AGOA mang lại, khi hoạt động xuất khẩu hàng may mặc từ Lesotho, Ethiopia, Mauritius, Madagascar và Kenya không chỉ tạo ra hàng chục nghìn việc làm cho châu Phi, mà còn đưa các nước này trở thành nhà sản xuất đáng tin cậy của người tiêu dùng Mỹ.

Là sợi dây kết nối quan trọng quan hệ Mỹ-châu Phi, song tương lai của AGOA hiện vẫn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ. Sau khi được gia hạn hai lần, gần đây nhất vào năm 2015, đạo luật này sẽ hết hạn vào tháng 9/2025. Các nước châu Phi đều bày tỏ mong muốn Washington kéo dài AGOA.

Tại Diễn đàn AGOA, Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa kêu gọi Quốc hội Mỹ thông qua quyết định gia hạn sớm và lâu dài AGOA nhằm duy trì niềm tin cho các doanh nghiệp muốn mở rộng hoạt động đầu tư tại châu Phi.

Ủy viên Liên minh châu Phi (AU) phụ trách thương mại và công nghiệp Albert Manyanga nhấn mạnh, châu lục này muốn AGOA được kéo dài thêm từ 10 đến 20 năm.

Trong khi châu Phi kỳ vọng AGOA được gia hạn mà không có bất cứ sửa đổi nào, thì giới chức Mỹ cho rằng, đạo luật này cần được cập nhật, do đã lỗi thời sau hơn 20 năm thực hiện. Ủy ban Thương mại quốc tế Mỹ chỉ ra một số bất cập trong việc triển khai AGOA. Theo đó, hơn 80% hàng hóa phi dầu mỏ của châu Phi được miễn thuế khi xuất khẩu vào thị trường Mỹ trong những năm gần đây là đến từ năm nước Nam Phi, Kenya, Lesotho, Madagascar và Ethiopia. Ngoài ra, trong khi lĩnh vực may mặc của châu Phi đạt bước tiến lớn nhờ tác động tích cực từ AGOA, thì nhiều lĩnh vực khác giậm chân tại chỗ, thậm chí thụt lùi. Các ngành mới hơn như công nghệ và dịch vụ kỹ thuật số cũng chưa được cập nhật trong đạo luật.

Trong bối cảnh đó, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Antony Blinken khẳng định, Chính quyền Tổng thống Joe Biden không chỉ muốn gia hạn AGOA, mà còn phối hợp Quốc hội Mỹ để tối ưu hóa đạo luật. Tổng thống Joe Biden cũng cho biết sẽ loại các nước CH Trung Phi, Gabon, Niger và Uganda khỏi AGOA kể từ tháng 1/2024 do các cuộc đảo chính, bất ổn chính trị và vấn đề dân chủ. Ngoài bốn quốc gia nêu trên, Mauritania được tham gia trở lại AGOA sau khi bị đưa ra khỏi chương trình hồi năm 2019 do lo ngại về các quyền của người lao động tại nước này.

Giới phân tích cho rằng, tương lai của AGOA sau năm 2025 vẫn chưa được quyết định do còn nhiều ý kiến trái chiều, đây sẽ là vấn đề được Washington cân nhắc kỹ, nhất là trong bối cảnh Mỹ đang muốn tăng cường vị thế tại châu Phi. Tuy nhiên, nhiều quan chức châu Phi và giới đầu tư Mỹ lo ngại, nếu Washington sửa đổi AGOA, tiến trình thông qua tại lưỡng viện có thể kéo dài thậm chí đình trệ, tác động tiêu cực nền kinh tế châu Phi và hoạt động của các doanh nghiệp Mỹ.

Tổng thống Joe Biden từng nhiều lần khẳng định vị trí quan trọng của châu Phi trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Việc gia hạn AGOA không chỉ giúp Washington tăng cường tiếng nói tại khu vực, mang lại lợi ích thiết thực cho nền kinh tế châu Phi, mà còn nối dài sợi dây liên kết quan trọng giữa hai bên.