Cơ cấu thu chưa bền vững

Ông Hoàng Thanh Phong, Phó Cục trưởng Cục Thuế tỉnh cho biết, cơ cấu thu nội địa giai đoạn 2016 - 2020 còn nhiều chênh lệch. Ví dụ, thu từ khu vực doanh nghiệp nhà nước đang có xu hướng giảm dần, tăng trưởng âm -0,6% trong giai đoạn 2016 -2020, từ tỷ trọng 26,7% trong tổng thu nội địa năm 2016 xuống còn 17,3% năm 2020...

Chỉ tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2021, số thu từ khu vực này tại hầu hết các chi cục thuế địa phương đều giảm mạnh. Như tại Yên Sơn, số thu từ doanh nghiệp nhà nước địa phương mới đạt 21%; Sơn Dương đạt 11,48%; Hàm Yên đạt 16,83%; Na Hang đạt 13,29% và Lâm Bình đạt 34,33%...

Số thu từ khu vực ngoài quốc doanh được ngành tài chính nhận định là đóng vị trí quan trọng trong nền kinh tế, tuy nhiên tốc độ tăng thu còn chậm, bình quân giai đoạn 2016 - 2020 chỉ đạt 8,9%, tính ổn định không cao. Nhiều doanh nghiệp, số thu giảm dần qua từng năm. Như Công ty cổ phần Mía đường Sơn Dương năm 2017 nộp thuế 50,9 tỷ đồng, từ năm 2018 - 2020 nộp khoảng 3 tỷ đồng. Công ty TNHH Sao Việt Tuyên Quang năm 2017 nộp 20,1 tỷ đồng, năm 2018 nộp 4,8 tỷ đồng, 2019 nộp 6,8 tỷ đồng và 2020 nộp 8 tỷ đồng.

Nhiều doanh nghiệp sản xuất đang bị ảnh hưởng do dịch bệnh Covid-19, trong đó có Công ty cổ phần chè Sông Lô.

Qua rà soát của ngành thuế, đến năm 2020, trên địa bàn tỉnh chỉ có 4 doanh nghiệp nộp thuế trên 10 tỷ đồng/năm là Công ty cổ phần Giấy An Hòa nộp thuế 91,3 tỷ đồng; Chi nhánh Công ty cổ phần Đầu tư xây dựng và thương mại Quốc tế - Nhà máy thủy điện ICT Chiêm Hóa nộp 50,6 tỷ đồng; Công ty cổ phần Công nghiệp Việt Mỹ - VMI nộp 38,6 tỷ đồng; Công ty TNHH Đầu tư và xây dựng Thành Hưng nộp 15,6 tỷ đồng. Còn lại, phần lớn các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ, nông lâm sản đóng góp rất thấp cho ngân sách nhà nước. Theo số liệu tổng hợp kết quả thu ngân sách nhà nước năm 2020, số thu từ các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nhóm ngành nông nghiệp, dịch vụ mới chiếm 4,5% trong tổng thu ngân sách nhà nước.  

Trong cuộc làm việc giữa Thường trực Tỉnh ủy với các cơ quan khối kinh tế quý II -2021, Giám đốc Sở Tài chính Hà Trung Kiên đã thẳng thắn chỉ rõ, tại nhiều địa phương, mặc dù thu ngân sách luôn đạt kế hoạch, nhưng số thu ngoài quốc doanh vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ, thậm chí nhiều địa phương không đạt mục tiêu. Đây là dấu hiệu cảnh báo, chứng tỏ “sức khỏe” - hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp còn thấp.

Nguyên nhân, theo Cục thuế tỉnh, ngoài vấn đề khó khăn do dịch bệnh, thì  năng lực sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp của tỉnh chủ yếu là vừa và nhỏ, năng lực cạnh tranh thấp. Tổng hợp số liệu nộp thuế năm 2020 trên ứng dụng TMS, trong số 1.653 doanh nghiệp, chi nhánh, văn phòng đại diện thuộc khu vực ngoài quốc doanh kê khai nộp thuế thì có đến 668 đơn vị chỉ phát sinh nộp lệ phí môn bài mà không có số nộp thuế giá trị gia tăng, thu nhập doanh nghiệp hoặc thuế tài nguyên. Bình quân số nộp ngân sách nhà nước của một doanh nghiệp là 486 triệu đồng.  

Trong khi đó, giai đoạn này, số thu từ đất đai lại đang đóng góp đáng kể vào thu ngân sách nhà nước của tỉnh. Như số thu từ tiền sử dụng đất, giai đoạn 2016 - 2020 có tốc độ tăng thu cao và chiếm tỷ trọng tăng dần trong cơ cấu thu nội địa (năm 2020 chiếm 17,1%). Theo nhận định của ngành thuế, mặc dù có tốc độ tăng thu cao, nhưng nếu so với các tỉnh lân cận trong khu vực, thì khoản thu từ tiền sử dụng đất trên địa bàn tỉnh vẫn còn thấp, trong khi ở nhiều địa phương khác, như Yên Bái chiếm 37,3%, Cao Bằng 30,2%, Lào Cai 27,8%...

Có một thực tế là việc xác định giá khởi điểm với giá thực tế thu về đang có sự chênh lệch lớn. Đơn cử như tại Sơn Dương, 6 tháng đầu năm 2021, địa phương này đã đấu giá 47 lô đất với giá khởi điểm khoảng 24 tỷ đồng. Sau đấu giá, số tiền thu về chênh hơn 33 tỷ đồng, với tổng giá trị hơn 57 tỷ đồng.

Giải pháp thu ngân sách bền vững

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII đã xác định thu ngân sách nhà nước là một trong 15 chỉ tiêu chủ yếu của nhiệm kỳ 2020 - 2025. Đẩy mạnh thu ngân sách nhà nước gắn với nuôi dưỡng, phát triển nguồn thu trên cơ sở phát huy hiệu quả sản xuất kinh doanh, tối đa hóa các nguồn thu hiện có và gia tăng nguồn thu tiềm năng, ngày 8-6-2021, UBND tỉnh đã có quyết định ban hành đề án phát triển nguồn thu và tăng cường quản lý ngân sách nhà nước giai đoạn 2021 - 2025.

Phó Cục trưởng Cục Thuế tỉnh Hoàng Thanh Phong cho biết, mục tiêu của ngành thuế là đến năm 2025, thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh đạt trên 5.300 tỷ đồng, trong đó thu nội địa đạt trên 5.000 tỷ đồng, tăng thu bình quân giai đoạn 2021 - 2025 là 20,3%, tỷ lệ huy động thu nội địa/GRDP đạt trên 9,5% cao hơn so với năm 2020.

Để đạt mục tiêu này, theo ông Hoàng Thanh Phong, giải pháp chủ yếu vẫn là đẩy mạnh phát triển sản xuất kinh doanh tạo nguồn thu tăng trưởng, bền vững từ khu vực sản xuất kinh doanh. Trong đó, tập trung triển khai đồng bộ các Nghị quyết của Tỉnh ủy, các Đề án về phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2021 - 2025; triển khai đồng bộ các Đề án, kế hoạch của tỉnh để thực hiện các khâu đột phá, các nhiệm vụ trọng tâm tạo động lực để phát triển sản xuất kinh doanh góp phần tăng thu ngân sách nhà nước.

Theo Cục Thuế tỉnh, qua rà soát, tính toán đối với các dự án quy mô lớn đã được cấp phép đầu tư triển khai trước năm 2020, thì dự kiến đến năm 2025 góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước trên 480 tỷ đồng. 

Giai đoạn này, tỉnh khuyến khích nhà đầu tư ngoài tỉnh nghiên cứu, xem xét thành lập công ty, chi nhánh hạch toán độc lập tại tỉnh Tuyên Quang để thuận tiện trong quá trình triển khai thực hiện dự án, sản xuất kinh doanh và nộp ngân sách cho tỉnh.

Xác định số thu từ các doanh nghiệp ngoài quốc doanh vẫn là nguồn thu chính trong ngân sách nhà nước, tỉnh tiếp tục triển khai có hiệu quả các giải pháp thực hiện trong Đề án phát triển doanh nghiệp tỉnh Tuyên Quang đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, qua đó phấn đấu đến 2025 số nộp ngân sách nhà nước bình quân trên doanh nghiệp là 714 triệu đồng/năm (tăng bình quân 8%/năm), số lượng doanh nghiệp hoạt động đạt trên 2.900 doanh nghiệp vào năm 2025, tăng 1.000 doanh nghiệp so với năm 2020.
Đồng thời, phát triển các nguồn thu khác từ đẩy nhanh tiến độ sắp xếp, chuyển đổi các đơn vị sự nghiệp công lập, nâng cao hiệu quả đóng góp vào ngân sách nhà nước; hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các bên và gia tăng nguồn thu thuế bảo vệ môi trường; gia tăng hiệu quả các nguồn thu từ các khoản thu từ đất và tài nguyên khoáng sản; nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách nhà nước và chống thất thu thuế…

Giữa bối cảnh dịch bệnh còn kéo dài, việc chủ động xây dựng các giải pháp bền vững để vừa tăng thu ngân sách nhà nước, vừa kịp thời hỗ trợ doanh nghiệp là nguyên tắc bảo đảm thành công vững chắc của “mục tiêu kép”: Vừa phát triển sản xuất, kinh doanh và chiến thắng dịch Covid-19.