Thông báo gần đây của Mỹ về đóng băng viện trợ nước ngoài dưới thời Tổng thống Donald Trump, gồm cả việc cắt giảm các chương trình do Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID) và Bộ Ngoại giao nước này tài trợ đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng đối với Mỹ Latin và Caribe, khu vực vẫn đang đối mặt nhiều thách thức nghiêm trọng cả về kinh tế lẫn xã hội. Theo giới quan sát, khi Washington điều chỉnh chính sách và “giảm đóng góp trong khu vực”, không gian tăng cường hợp tác với Mỹ Latin và Caribe được mở rộng dành cho các đối tác khác, trong đó có EU.

Phát biểu tại Nghị viện châu Âu cách đây không lâu, Đại diện cấp cao EU phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại Kaja Kallas khẳng định, các nước Mỹ Latin và Caribe là đối tác chiến lược của EU vào “thời điểm rất quan trọng”. Bà Kallas nêu rõ, trong bối cảnh thế giới chứng kiến nhiều bất ổn như chiến tranh, biến động kinh tế, cạnh tranh, sự từ chối các chuẩn mực và quy tắc toàn cầu cũng như mối đe dọa ngày càng tăng do biến đổi khí hậu, Mỹ Latin và Caribe là một phần của giải pháp và là đối tác địa chính trị và toàn cầu, đóng vai trò quan trọng đối với an ninh kinh tế của châu Âu. Cũng theo quan chức EU, Mỹ Latin và Caribe là “đồng minh không thể thiếu trong thế giới ngày nay”.

Châu Âu đã chủ động đa dạng hóa các mối quan hệ đối tác, trong đó có Mỹ Latin và Caribe trong bối cảnh mối quan hệ đồng minh truyền thống EU-Mỹ chứng kiến những “trục trặc”. Từ khi Tổng thống Donald Trump quay trở lại Nhà trắng, EU nhiều lần bày tỏ không hài lòng với chính sách của Washington, nhất là khi Mỹ có động thái “làm ấm lại” quan hệ với Nga nhằm đưa cuộc xung đột tại Ukraine sớm kết thúc. Mỹ Latin và Caribe không phải lúc nào cũng là ưu tiên hàng đầu cho hợp tác phát triển của EU, tuy nhiên trong một thế giới với “những cơn gió ngược về địa chính trị”, lập trường của Brussels về việc “kiên quyết và thực dụng trong bảo vệ lợi ích và giá trị của EU” tạo thêm nền tảng vững chắc để châu Âu tăng cường mối quan hệ đối tác với Mỹ Latin và Caribe.

Đối với Mỹ Latin và Caribe, thời gian qua, dù rất nỗ lực, song khu vực vẫn phải đương đầu nhiều thách thức về kinh tế-xã hội như tăng trưởng kinh tế chậm, bất bình đẳng cao, bạo lực diễn biến phức tạp. Những vấn đề này đặc biệt rõ rệt đối với người trẻ khi phải vật lộn trong thị trường việc làm nhiều biến động. Tuy nhiên, theo đại diện EU, khu vực này là “đầu tàu văn hóa và dân chủ”, nơi có sự đa dạng sinh học lớn nhất, đồng thời là đồng minh chủ chốt của EU trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Đại diện cấp cao EU phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại kêu gọi EU cùng khu vực Mỹ Latin và Caribe tập trung củng cố mối quan hệ song phương dựa trên 3 vấn đề ưu tiên là an ninh và công lý, quản trị dân chủ và chủ nghĩa đa phương. Những ưu tiên này cũng thúc đẩy việc xác định thỏa thuận thương mại tự do giữa EU và Khối Thị trường chung Nam Mỹ (MERCOSUR), cũng như hiện đại hóa thỏa thuận giữa châu Âu và Mexico.

EU đang cho thấy quyết tâm đưa quan hệ đối tác với Mỹ Latin và Caribe mang lại hiệu quả thực chất hơn. Hội nghị thượng đỉnh EU và Cộng đồng các quốc gia Mỹ Latin và Caribe năm 2023 được tổ chức tại Brussels (Bỉ) sau 7 năm gián đoạn, đã nhấn mạnh cam kết chung về mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực ưu tiên cao, như: tài trợ phát triển, chống biến đổi khí hậu và thương mại. Theo giới quan sát, hiện là thời điểm EU cần nắm bắt cơ hội để tăng cường quan hệ đối tác với Mỹ Latin, song phải với cách tiếp cận toàn diện và tích hợp hơn. Bằng việc ưu tiên phát triển toàn diện, giải quyết bất bình đẳng và thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh và kỹ thuật số, theo đuổi các mục tiêu cùng có lợi lâu dài, quan hệ đối tác EU-Mỹ Latin và Caribe có thể đóng vai trò là mô hình quản trị hợp tác trong việc giải quyết những thách thức cấp bách của thế kỷ 21.